Uġlyam folkner
Yüklə 4,05 Mb. Pdf görüntüsü
|
34 6 Elə o vaxtdan onun evinin giriĢ qapısı, – arada, təqribən qırx yaĢlarında çini qablar üzərində rəsm çəkmək dərsi verdiyi altı-yeddi ili hesaba almasaq – öldüyü günə qədər bağlı qaldı. Onda alt mərtəbədəki otaqlardan birini emalatxanaya çevirmiĢdi və polkovnik Sartorisin yaĢıdlarının qızları və nəvələri – əllərində iyirmi beĢ sent nəzir pulu bazar günü kilsə məktəblərinə hansı həvəs və davamiyyətlə gedirdilərsə, onun yanına da o həvəs və davamiyyətlə dərs almağa gəlirdilər. Məhz o vaxt miss Emilini vergi verməkdən azad etdilər. Amma sonra yeni nəsil Ģəhərin ətinə və qanına çevriləndə, bir vaxtlar onun yanına rəsm dərsi almağa gələn qızlar artıq yaĢa dolmuĢ, onu tərk etmiĢdilər və indi hətta onlar belə, öz uĢaqlarını zəhlətökən fırça, rəng və qadın jurnallarından kəsilib götürülmüĢ Ģəkillərlə onun yanına göndərmirdilər. Və giriĢ qapısı axırıncı Ģagirdin ardınca örtüləndən sonra bir daha açılmadı. ġəhərdə rüsumsuz poçt xidməti yaradılanda isə təkcə miss Emili öz evinin divarına metal nömrə lövhəsi və poçt qutusu vurulmasına razılıq vermədi. Onu çox dilə tutmağa çalıĢsalar da, heç kimə qulaq asmadı. Günlər, aylar, illər ötüĢdü və səhərlər əlində bazar zənbili ərzaq arxasınca yollanan zənci qulluqçunun saçları bizim gözümüzün önündə yavaĢ-yavaĢ ağardı, beli büküldü. Hər ilin dekabrında biz miss Emiliyə vergi ödəmək üçün rəsmi kağız göndərirdik, hər dəfə də bir həftədən sonra o məktubu ağzı belə açılmamıĢ halda poçtdan geri alırdıq. Arabir onu alt mərtəbədəki pəncərələrdən birinin önündə görərdik – görünür, yuxarı mərtəbə, ümumiyyətlə, bağlı qalırdı – tərpənib eləməzdi, daĢdan yonulmuĢ bütə oxĢayırdı. Onun bizi görüb-görmədiyini də dəqiq demək mümkün deyildi. Bu minvalla o, beləcə, hamımıza doğma, lal-dinməz, dərkolunmaz və inkaredilməz bir büt kimi, nəsildən-nəslə keçirdi. Və budur, o da öldü. Toz-torpaq, üfunət basmıĢ alaqaranlıq evində xəstələnib yatağa düĢdü; qocalıb əldən düĢmüĢ zənci qulluqçudan baĢqa ona baxa biləcək heç kimsə qalmamıĢdı. Biz heç onun haçan xəstələndiyindən də xəbər tutmamıĢdıq. Çünki qoca qulluqçudan heç nə öyrənmək mümkün deyildi və biz bu vəziyyətlə çoxdan barıĢmıĢdıq. Qoca zənci heç kimlə, güman ki, heç miss Emilinin özüylə belə danıĢmırdı. Çünki səsi çoxdan iĢlədilməyən əĢya kimi pas atmıĢdı, xır-xır xırıldayırdı. O, alt mərtəbədəki otaqların birində, qoz ağacından düzəldilmiĢ ağır, miçətkənli çarpayıda keçinmiĢdi: onun ağsaçlı baĢı, köhnəlmiĢ, sapsarı saralmıĢ kifli balıncda uyuyurdu. V
Zənci birinci yas yerinə gələn qadınların ilk dəstəsini giriĢ qapısının ağzında qarĢılayıb, onları içəri ötürmüĢdü. Boğuq pıçıltı səsləri otağı bürümüĢdü, gələnlərin iti nəzərləri dörd yanı gəzirdi. Zənci özü isə yox olmuĢdu. O, sakitcə otağın içindən keçib, arxa qapıdan bayıra çıxmıĢdı və sonra onu bir də görən olmadı. Əmisi qızları bu dəfə özlərini dərhal yetirdilər. Dəfn 34 7 mərasimini hadisənin sabahı gününə təyin etdilər. Bütün Ģəhər yasa gəldi. Miss Emilinin tabutu satın alınmıĢ gül dəstələrinin içində itib-batmıĢdı. Tabutun baĢ tərəfində atasının dərin fikrə dalmıĢ halda pastellə çəkilmiĢ portreti dayanmıĢdı, dörd ətrafında isə Ģəhər xanımları bir-birini sıxıĢdıra-sıxıĢdıra hüzn içində pıçıldaĢırdılar. Evin önündəki artırmada və çəmənlikdə qos-qoca
kiĢilər əyləĢmiĢdilər: bəzilərinin əynində təzəcə təmizlənib ütülənmiĢ, konfederat ordusuna məxsus hərbi forma vardı və bu qocaların yaddaĢında miss Emili yaĢıd kimi qalmıĢdı; hər birinə elə gəlirdi ki, cavanlıqda neçə dəfə onu rəqsə dəvət edib, hələ üstəlik, ona öz sevgisini də bildirib. Bütün yaĢlı adamlar kimi, onlar da hadisə və tarixləri qarıĢıq salırdılar. Onlara görə, keçmiĢ heç də üfüqdə itib-batan cığır deyil, geniĢ, həmiĢəyaĢıl bir çəmənlik idi və bizim günlərdən təqribən onca ilin dar dərəsi ilə ayrılırdı. Artıq hamımız bilirdik ki, mərtəbədəki otaqlardan birinə qırx ildən çoxdur heç kəsin ayağı dəyməyib və onun qapısı indi də bağlıdır. Miss Emilinin cəsədini lazımi qaydada torpağa tapĢırandan sonra həmin qapını sındırıb açdılar. Sərt zərbədən uzun illərdən bəri yığılıb qalmıĢ toz ərĢə qalxdı. Bu otaq, sanki, bəylə gəlinin zifaf gecəsi üçün sahmana salınmıĢ, buna uyğun mebellə təchiz olunmuĢdu. Otağın havasından kəskin qəbir iyi gəlirdi; nazik toz qatı hər yanı bürümüĢdü, rəngi solmuĢ çəhrayı bəylik taxtının qırçınları, çəhrayı abajurların lampaları, geyim masası (bu masanın üstündə büllur ətir ĢüĢələri, rəngi solmuĢ üzqırxan ləvazimatları bir-birinə qarıĢmıĢdı və onların rəngi o qədər solmuĢdu ki, üstlərindəki hərflər də oxunmurdu) toz içində itib-batmıĢdı. Yenə o masanın üstündə, sanki. əyindən indicə çıxarılmıĢ yaxalıq və qalstuk vardı, onları ordan qaldıranda isə yerində tozdan aydın seçilən aypara Ģəkli qaldı. Kostyum səliqə ilə stulun çiynindən asılmıĢdı, çəkmələrsə döĢəmədəydi, corablar da onların üstünə atılmıĢdı. KiĢinin özü çarpayıda uzanmıĢdı. Biz uzun müddət lal-dinməz qalıb, qorxunc bir səhnəyə – çılpaq kəllənin donmuĢ təbəssümünə, ağaran diĢlərinə mat-mat baxdıq. Ölü, sanki kimisə qucaqlayıbmıĢ kimi uzanmıĢdı, lakin məhəbbətdən çox yaĢayan, zaman ötdükcə onun əyər- əskiyinə sığal çəkib hamarlayan əbədi yuxu onun sevgilisini əlindən almıĢdı. Haçansa onun gecə köynəyi olmuĢ bir Ģeyin cır-cındası ilə örtülmüĢ cənazəsi, elə bil, üstünə uzandığı çarpayıya əriyib qovuĢmuĢdu və o özü də, onun böyründəki balınc da buz kimi soyuq toz örtüyünə bürünmüĢdü. Biz yalnız indi ikinci balıĢın da üstündə aydın seçilən baĢ izi olduğunu gördük. Kimsə aĢağı əyilib ordan nə isə götürəndə, özümüzü irəli verib, bu gözəgörünməz külün quru və kəsif iyindən udquna-udquna, onun duza bulaĢmıĢ istiot rəngli bir çəngə saç olduğunu aydın seçə bildik.
Yüklə 4,05 Mb. Dostları ilə paylaş:
|