Yazıçı Anar haqqında payız düşüncələri (Cəmil Həsənli) Moskvada Anarın 70 illiyində çıxışından
Yüklə 2,61 Mb. Pdf görüntüsü
|
538
ziyalılar haqqında çox dəqiq planları var. O yazır: «Bizim yeganə yolumuz var.Necə ki, Hitler hakimiyyət başına gələndə ziyalıların 70 faizini güllələdi,indi bizim də çıxış yolumuz ziyalılarımızın 80 faizini güllələməkdir».Görürsünüz ki,hətta Hitleri də on faiz ötüb, Hitlerin qabağına doqquz, daha doğrusu on qoyub.Belə sayaqlamalara fikir verməmək də olardı,amma 33-cü ildə Almaniyada bu sayaq ovqatlara vecsiz münasibət Osvensimin qaz kameralarıyla nəticələndi»
Göründüyü kimi Azərbaycan ziyalılarına ölüm hədələri erməni terrorçularından daha qabaq «özümüsüzünkülər» tərəfindən başlayıb. Əsr dəyişdi, minillik dəyişdi,amma özlərini azərbaycanlı sayan bəzi adamların ziyalılarımıza erməni-daşnak nifrəti dəyişmədi. İki il qabaq Bakıda bir xəstə canınin Neft İnstitutuna girib qarşısına çıxanı gülləbaran etməsindən cuşa gələn birisi - hələ bu zat utanmaz-utanmaz özünü yazıçı da sayır,- bəyan edir ki,gərək o qatil Neft Akademiyasına yox, Yazıçılar Birliyinə gedəydi,orda hamını qırıb çataydı.Əlbəttə,bu bir başa terror çağırışına görə Yazıçılar Birliyi o adamı məsuliyyətə cəlb edə,məhkəməyə də verə bilərdi.Amma o zatın vücudu məhkəmə ərizəsinə sərf olunacaq bir vərəq kağıza da dəyməz. Belələrinin Azərbaycan yazıçılarına qarşı - cavanına da qocasına - terrorçu niyyətləri hələlik əllərinə silah keçirə bilmədiklərinə görə,qəzet səhifələrində söz güləşdirməklə həyata keçir. Özünü şair kimi qələmə verən birisi yüksək həyat amalını və ülvü ömür məqsədini belə açıqlayır: «Yazıçılara qarşı qəddar olmaq lazımdır. Mən xüsusilə 60-cıları nəzərdə tuturam.Ən yaxşısı onları şərləməkdir. Belədə həm daha çox cırnayacaqlar, həm də daha tez gözdən düşəcəklər. Şər atanda, qara yaxanda,olmayan şeyləri deyəndə onlar özlərindən çıxırlar, cınayırlar(görəsən şərlə,böhtanla üzləşən hansı normal adam cırnamaz? Ya ağılları bir-birini təhqir etməkdən
539
mazoxistxəsinə zövq alan özlərinə gedib?-A.). Birinin şəkəri qalxır, o birinin təzyiqi düşür,sən də bir az rahatlanırsan ki,bunların da rahatlığını pozdum» (Əcəb rahatlanmaq üsuludur.Xatırlayıram ki,həmin adam vaxtilə mənim Cavidin «İblis»i əsasında ssenari üzərində işlədiyimi eşidəndə «İblis»i Anardan xilas edin»- yazmışdı,Onda ona yaxşı cavab vermişdilər ki,yox,Anarı İblisdən,daha doğrusu xırda-para iblisciklərdən xilas edin- A.) Ədəbyyata belə saf hisslərlə gələn «şairə» yalnız onu məsləhət görərdim ki, hıqqanıb-zıqqanıb təzə böhtanlar,iftiralar uydurmasın, ermənilərin bu işdə zəngin təcrübəsindən bəhrələnsin.Elə bu kitabda dərc olunan erməni məktublarını müştəri gözüylə oxusun: Anarın Azərbaycanda İslam partiyasının başçısı olması, Sumqayıtda qırğın təşkil etməsi, Şuşada, Xocalıda erməni evlərini talan etməsi,o evlərdən qarət etdiyi xalçaları gecəynən Bakıya aparması və bu qəbildən erməni «məlumatlarını» uğurla öz şər atma repertuarına sala bilərsə,daha niyə gücənib yenilərini uydurur. Az qala nəşrə başladığı gündən «Azadlıq» qəzeti hər nömrəsində ziyalılar haqqında qərəzli yazılar dərc edir.Azərbaycanın ən işıqlı adamlarını qaralamağa çalışır. Kimlərə çirkab atmayıblar:Bəxtiyar Vahabzadəyə, Qabilə,Elçinə,Fikrət Qocaya, Əkrəm Əylisliyə, Maqsud İbrahimbəyova, Rüstəm İbrahimbəyova, Vaqif Səmədoğluna, Ramiz Pövşənə, Sabir Rüstəmxanlıya, Zəlimxan Yaquba, Çingiz Abdullayevə, Elçin Hüseynbəyliyə, keçək incəsənət sahəsinə - Tahir Salahova, Toğrul Nərimanbəyova, Zeynəb Xanlarovaya, Fərhad Bədəlbəyliyə, Oqtay Mirqasımova, Alim Qasımova. Daha kim qaldı? Dəşhətlə düşünürsən ki, Azərbaycanın iftixarı olan adamlar mədəniyyətimizdən, onun dünənindən,bü günündən və sabahından silinsələr,meydan kimə qalacaq? Belə hərzə yazılardan başqa heç bir fərli mətn ortaya qoymağa qadir olmayan cızma qaraçılara? Özləri özləri haqqında iftixarla «mən əclafam» bəyan edənlər ya özünə çox uyğun olan murdar bnternet ünvanı seçənlərə? Bir gün «Azadlıq» qəzeti məni doğrudan da təəccübləndirdi.Səhifələrində böyük alimimiz, namuslu ziyalımız Gəmil Həsənlinin haqqımda həm çox xeyirxah,həm də yüksək intellektual səviyyəli, obyektiv,insaflı yazısını çap etdi.Nə əcəb? Hələ də mənimçün sirr
540
olaraq qalır. Nə isə... Elə həmin nömrə çıxan günün sabahı qəzet əvvəlki yolunu davam etdirdi, tək mənə yox, Gəmil bəyə də hücumlar başladı. Özü də əvvəllərdən fərqli olaraq,bir yazıyla dincəlmədilər, qəzetin eyni sayında bir neçə yazı verdilər. Doğrusu bundan çox razı qaldım. Çünki Cəmil müəllimin yüksək elmi və mənəvi səviyyəli məqaləsi, vətəndaşlıq duyğusuyla, tarixilik hissiylə qələmə alınmış yazısının yanında bütün bü səviyyəsiz, gücsüz milçək dızıltıları ağlı başında olan oxucular üçün çox şeyi aydınlaşdırır:kimin kim olduğunu da, kimin nə etdiyini və nə etmədiyini də... Elə ancaq son aylar atmacalı yazılardan bir neçə misal: «Vaxtilə Anar deyirdi ki,sənət qadağalarla yaşayır,azadlıq onu məhv edir.Bu fikir Anar üçün keçərli olsa da,sənət üçün keçərli ola bilməz.Yaradıcılıq ilk növbədə azadlıqdır,azad olmayan adam yarada bilməz,bənzədə bilər,oxşada bilər.Anar da elədir zatən»
Zatən bu kəmsavadı necə qandırasan ki,gətirdiyim fikir mənə deyil, məşhur fransuz yaşıçısı Andre Jidə məxsusdur və yazı müəllifinin ara-bir adını çəkdiyi Alber Kamyu Nobel nitqində bu sözləri razılaşaraq təkrar edib. İkisi də Nobel mükafatı laureatı olan Andre Jid və Alber Kamyu üçün bu fikir keçərlidir,amma atmaca sahibi üçün keçərli deyil.Mən bu fikri yazılarımdan birində sitat gətirərkən izah edirdim ki, qadağalar əsl sənətin müqavimət gücünü artırır.Daxilən azad olan adam «icazəli cəsarət» dövründə deyil,yasaqlar mühitində daha cəsur hərəkət edir. Nazım Hikmət,Musa Cəlil ,bizim Xəlil Rza məhbəsdə də azad insanlar kimi yazıb yaradırdılar.Amma demə «Azadlıq»da da qul olmaq olarmış. Yenə həmin müəllifin başqa bir yazısından sitat: «Bəli,doğrudur,dəhşətli dərəcədə istedadlı yazıçı olan Anarın da(müəllifin dəhşətli dərəcədə güclü ironiyası varmış-A.) Sovet illərində yazmaq hüququnu heç kəs əlindən almamışdı,amma nəsə müstəqillik illərində onun ədəbi sandığından heç nə çıxmadı» Yüklə 2,61 Mb. Dostları ilə paylaş:
|