X 0 thpahhmycta X, k a m /l a ujhhh r

ESlAb qOlIShnIng tAbIIy jARAYonI

G‘oyalar, faktlar yoki maʼlumotlarni xo- tirada qayd qilishning uchta asosiy talabi quyidagilardir:

1. 
   taassurot
   
2. 
   Assotsiatsiya
   
3. 
   takrorlash
   

Ularni aynan shu tartibda ishga tushirish kerak. Agar siz bu omillardan birini ishga solmasangiz, bu sizning nimanidir eslab qolishingizga xalaqit qilmaydi. Biroq siz nimanidir alohida eslab qolishni istaga- ningizda xotirada qayd etish jarayonining hammasini: taassurot, assotsiatsiya, takror- lashni yo‘llashingiz zarur bo‘ladi.
Majlisda uchratgan odamimizning fami- liyasini eslab qolib, shu yig‘ilishda qatnash- gan boshqa odamning familiyasini yodimiz- da saqlab qolmaganimizni shu bilangina izohlash mumkin.
Birinchi holatda siz birinchi kishiga yetarlicha eʼtibor bergansiz (taassurot), bal- ki ongingizda (ongli ravishda yoki ongsiz) shu holat bilan bog‘liq ayrim tuyg‘ularni bir necha marta his qilgansiz (assotsiatsiya) va uning ismi bir necha marta eslatilgan edi (yoki siz o‘zingiz uchun bu ismni bir necha mar- ta takrorlagansiz).


Ikkinchi holatda esa siz balki unga yetarli darajada eʼtibor ber- magandirsiz (taassu- rotning yetarli emasli- gi ana shunda yoki qan- daydir assotsiatsiyani uyg‘otgandirsiz, yo bo‘l- masa uning ismini tak- rorlashmagandir).
Hammasi xotirada aniq iz qoldirishi uchun siz quyidagicha ha- rakat qilishingiz kerak: taassurotning qayd etilishi uchun birinchi shart – xohish. Xohish bo‘lishi uchun xotiraga qayd qilinishi zarur bo‘lgan odamga yoki voqeaga real qiziqish bo‘- lishi shart. Siz o‘zingizni qiziqtirmagan narsaga o‘z eʼtiboringizni qayd etishda katta qiyinchiliklarga duch kelasiz. Aynan shu sa- babli o‘zingiz ko‘rgan, uchratgan, ammo haqiqa- tan ham sizni qiziqtirmagan odamning fa- miliyasini eslab qololmaysiz.
Bundan tashqari, agar sizda nimanidir eslashga xohish bo‘lmasa, siz unga yetarli da- rajada eʼtibor berilmaslik xavfidan xoli bo‘lmaysiz. Bu siz ko‘rgan, ammo sizninng fikringizcha, kelajakda kerak bo‘lmaydi- gan ayrim narsalarni yaxshi eslolmasligin- gizni izohlaydi. Misol: kecha non do‘koniga kirganingizda u yerda qancha odam bor edi. O‘ylab ko‘ring. Eslashga urining.
Yaxshi xotiraga ega bo‘lish uchun ongli ra- vishda diqqatingizni mustahkamlash va pari-


shonxotir bo‘lmaslikka o‘r- ganish zarur. Bu – diqqat- ni jamlash degani.
Buning uchun biz o‘tgan darslarda diqqatni jam- lash mashqini bajargan edik. Bu mashqlar xoti- rani mustahkamlash uchun yaxshi sharoitlar yaratadi. Voqea, hodisa, narsa- dan olingan taassurot
qanchalik kuchli bo‘lsa, uning aksi xotiraga shuncha mustahkam joylanadi. Agar siz alan- ga qoplagan samolyotning yerga urilib parcha- lanishini qachondir ko‘rgan bo‘lsangiz, uni hech qachon yodingizdan chiqarib yuborolmay- siz. Agar siz cho‘kayotgan kishini ko‘rsangiz va unga yordam berishga ojiz bo‘lsangiz, bu voqeani ham unutib yuborolmaysiz.
Masalan, muhim mijozlaringizdan biri sizdan shanba kuni tushdan so‘ng unga qo‘ng‘i- roq qilishingizni iltimos qildi, deb faraz qilaylik. Biz sizga xotirangizga zarur payt- da qo‘ng‘iroq qilish haqida eslashga qaysi tarzda yordam berishni ko‘rsatamiz. Shu vaqt- dan boshlab bilib qo‘yish lozimki, agar siz bu voqeani kuchli taassurot bilan bog‘lasangiz, qo‘ng‘iroq qilishni unutish xavfini sezilar- li darajada kamaytirasiz. Siz mijozingiz- ga qo‘ng‘iroq qilgan paytda u o‘zining yirik buyurtmasiga to‘lovni amalga oshirish uchun chekka imzo qo‘yayotganini tasavvur qiling. Va, aksincha, mijozingizning unga qo‘ng‘iroq qi-
lishini unutganingizdan so‘ng sizni pillapoya- lardan dumalatib, uloqtirib yuborayotganini ko‘z oldingizga keltiring. tasavvur bor-yo‘g‘i bir necha soniyani band etadi, siz esa o‘zingiz uncha kuch sarflamay eslab qolishni yaxshilov- chi oddiy assotsiatsiya olasiz.
Quyidagi o‘rinlarda turli sohalarda assotsiatsiyalar usuli qanchalik ahamiyatli ekanligini izohlaymiz. Yuqorida keltiril- gan qoida g‘ayrioddiy timsollar va ular- ning xotirada ancha yaxshi qayd etishining sababini tushuntirib beradi.
Eslab qolishni yaxshilash uchun kuchli tim- sollarni yarating.

Siz hozir biror narsa qilishni, masalan, ertaga tushlikdan oldin do‘stlaringizdan biriga qo‘ng‘iroq qilishni yoki ishdan so‘ng dorixonaga kirishni o‘ylab ko‘ring. Kuchli timsollar usulini qo‘llashga harakat qiling, masalan, dorixonaga borib kyelishni unutga- ningiz uchun yuzingiz og‘riq azobidan buzil- gan yoki dorixonachi sizga kuch bilan og‘riq azobini berayotgan, deb faraz qiling.