X uzuridagi pedagog kadrlar

INNOVATSION TA’LIM TEXNOLOGIYaLARINING MOX,IYaTI, NAZARIY ASOSLARI VA TURLARI

Reja:

1. 
   Shaxsga yunaltirilgan ta’lim turlari.
   
2. 
   “Innovatsion ta’lim texnologiyalari” va “ta’lim innovatsiya- lari” tushunchalarining mox,iyati.
   
3. 
   Pedagogning innovatsion faoliyati.
   
4. 
   Innovatsion xarakterdagi nazorat vositalari.
   

Tayanch tushunchalar: shaxsga yunaltirilgan ta’lim, shaxsga yunaltirilgan ta’lim turlari, innovatsiya, innovatsion ta’lim, innovatsion faoliyat, innovatsion jarayon, pedagogning ta’lim jarayoniga innovatsion yondoshuvi, pedagogda ta’lim jarayoniga inno­vatsion yondoshuvni karor toptirish, innovatsion ta’lim texno­logiyalari (TT), ukuv portfoliosi, “assesment” texnologiyasi.

1. 
   Shaxsga yunaltirilgan ta’lim turlari. Globallashuv sharoitida ta’lim shaxsni x,ar tomonlama voyaga yetkazish, unda komillik va malakali mutaxassisga xos sifatlarni shakllantirishda mux,im urin tutadi. Bugungi tezkor davr ta’lim oluvchilar, shu jumladan ukuvchilarni x,am kiska muddatda va asosli ma’lumotlar bilan kurollantirish, ular tomonidan turli fan asoslarini puxta uzlashtirilishi uchun zarur shart-sharoitlarni yaratishni takozo etmokda.
   

Zamonaviy sharoitda ta’lim jarayonining barcha imkoniyat- lariga kura shaxsni rivojlantirish, ijtimoiylashtirish va unda mustakil, tankidiy, ijodiy fikrlash kobiliyatlarini tarbiya- lashga yunaltirilishi talab kilinmokda. Uzida ana shu imkoniyat- larni namoyon eta olgan ta’lim shaxsga yunaltirilgan ta’lim deb nomlanadi.
/ \ Shaxsga yunaltirilgan ta’lim - talabaning fikrlash va
xdrakat strategiyasini inobatga olgan x,olda uning shaxsi,
uziga xos xususiyatlari, kobiliyatini rivojlantirishga
yunaltirilgan ta’lim

• 
  J
  

5




Bu ta’lim u^itish muxitining talaba imkoniyatlariga moslash- tirilishini nazarda tutadi. Unga kura ta’lim muxiti, pedagogik shart-sharoitlar, ta’lim xamda tarbiya jarayonini tulaligicha talabaning shaxsiy imkoniyatlarini ruyobga chi^arish, ^obiliyatini rivojlantirish, shaxs sifatida kamolotga yetishini ta’minlash, tafakkuri va dunyo^arashini boyitishni nazarda tutadi.
( \ Shaxsga yunaltirilgan ta’limning uziga xos jixati ta’lim oluvchi shaxsini tan olish, uni ^ar tomonlama rivojlantirish uchun kulay, zarur mu^itni yaratishdan iborat
'
Bu turdagi ta’lim talabalarda musta^illik, tashabbuskorlik, javobgarlik kabi sifatlar, shuningdek, musta^il, ijodiy va taщidiy fikrlash ^obiliyatlarini tarbiyalashga xizmat ^iladi. Bu turdagi ta’limni tashkil etishda pedagoglardan xar bir talaba imkon ^adar individual yondashishni, uning shaxsini xurmat ^ilishni, unga ishonch bildirish ta^ozo etiladi. Krlaversa, shaxsga yunaltirilgan ta’lim u^itish jarayonining ishtirokchilari pedagog-talaba yoki talaba-talaba, talaba- talabalar guruxi, talaba-talabalar jamoasi tarzida uzaro xamkorlikda bilim olish, shaxs sifatida kamol toptirish uchun ^ulay pedagogik sharoitni yaratish zaruriyatini ifodalaydi.
Pedagog ta’lim jarayonida shaxsga yunaltirilgan ta’lim turlaridan foydalanar ekan, bir ^ator shartlarga ^at’iy rioya etishi kerak.


6

• 
  xar bir talabani aloxida, uziga xos shaxs sifatida kura olishi;
  
• 
  talabani xurmat kilishi;
  
• 
  talabaning ruxiy xolatini tugri baxolay olishi;
  
• 
  talabaning xoxish-istak, kizikishlarini inobatga olishi;
  
• 
  xar bir talabaga nisbatan tolerant munosabatda bulishi;
  
• 
  talabaning kuchi, imkoniyati va intilishlariga ishonch
  bildirishi;
  
• 
  xar bir talaba ukuv fanlari asoslarini yetarlicha uzlashtira
  olishi uchun kulay ta’lim muxitini yaratishi;
  
• 
  talabalarning mustakil yoki kichik guruxlarga
  erkin ishlashlari uchun imkoniyat yaratish;
  
• 
  talabalarni uz faoliyatlarini mustakil nazorat kilish, faoliyati
  samaradorligini aniklash, yutuklarning omillari va yul
  kuyilgan xatolarning okibatlarini taxlil kilish urgatish;
  
• 
  ta’lim jarayonida xech bir talabaga tazyik utkazmaligi;
  
• 
  aloxida talabaning kamchiliklarini burttirib kursatmasligi;
  
• 
  bordi-yu, talaba tomonidan bilimlarni uzlashtira olmaslik,
  ta’lim
  

jarayonida uzini odobsiz tutish xolati kayd etilsa, u xolda
kat’iy xulosa chikarmasdan, buning sabablarini aniklash;

• 
  aniklangan sabablar asosida talabaning sha’ni, gururiga ziyon
  etkazmagan xolda u tomonidan bilimlarni uzlashtira
  olmaslik, uzini odobsiz tutish kabi xolatlarni bartaraf etish;
  
• 
  ta’lim jarayonida xar bir talaba uchun “muvaffakiyat muxiti”ni
  yarata olish;
  
• 
  xar bir talabaga ta’lim olisha muvaffakiyatga erisha olishiga
  yordam berish;
  
• 
  talabaning kobiliyatini ustirish, shaxs sifatida rivojlanishiga
  yordam berish;
  
• 
  talabaning shaxsini emas, balki uning anik xatti-xarakatlarini
  baxolashi;
  
• 
  pedagog sifatida xar bir talabaning xurmati va ishonchini
  

ona olishi zarur


Shaxsga yunaltirilgan ta’lim, talabani ta’lim tizimiga moslashtirishni emas, aksincha, uning individual xususiyatlarini inobatga olgan xolda xar tomonlama rivojlanishi, shaxs sifatida kamolotga yetishi uchun zarur shart-sharoitlarni yaratishni nazarda tutadi. Bu turdagi ta’lim talabalarni uz-uzini rivojlantirishga, mustakil bilim olishga, uzining ichki imkoniyatlari, kobiliyatlarini tula namoyon eta olishi, bilish faolligini oshirish uchun zarur sharoitni vujudga keltirishi








7




zarur. Talabalar shaxsga yunaltirilgan ta’lim jarayonida ukuv materialini uzlashtirishga ijodiy, tankidiy yondoshishni, yangi goyalarni ilgari surish, ularni asoslash, uz fikrini ximoya kilish, muammoli vaziyatlarda samarali yechimni topish, bilim, kunikma, malakalarni uzlashtirish imkoniyatiga ega buladi.
Pedagog tomonidan ta’lim jarayonida innovatsion xarakterga ega turli faol metodlarning kullanilishi, talabalarni rivojlan- tirish, kobiliyatlarini yanada ustirishga xizmat kiladi. Xususan:

• 
  muammoli izlanish;
  
• 
  kichik tadkikotlarni olib borish;
  
• 
  debat;
  
• 
  baxs-munozara;
  
• 
  evristik suxbat;
  
• 
  kichik guruxlarda ishlash va b.
  

Mashgulotlarini tashkil etishda pedagoglar ukuv axborot- larining talabalar bilim, kunikma, malaka va tajribalariga tayangan xolda ularni kiziktira oladigan, fikrlashga, ijodiy yondashishga undaydigan imkoniyatga ega bulishini ta’minlashga aloxida e’tibor karatishlari zarur.
Ta’lim jarayonida pedagoglar tomonidan:

• 
  turli shakl, metod, vosita va texnologiyalardan samarali, maksadli foydalanish;
  
• 
  ukuv topshiriklarini bajarishda talabalarga usullarni mustakil tanlash imkonini berish;
  
• 
  talabani juftlikda, kichik guruxda va jamoada ishlashini ta’minlash;
  
• 
  mashgulotlarning loyixalashtirilishiga e’tiborning karati- lishi nafakat ukitish sifatini yaxshilaydi, samaradorligini oshiradi, shu bilan birga talabalar shaxsning rivojlanishi uchun kulay sharoitni vujudga keltiradi
  

8




Eng mux,imi pedagoglar ukuv mashgulotlarining nafakat axborot berish, balki rivojlantirish xarakteriga ega bulishlariga e’tiborni karatishlari zarur. Shuningdek, mux,okama kilinayotgan masala, muammo, urganilayotgan mavzu yuzasidan talabalarning mustakil fikr bildirishlari (notugri bulsa-da, fikr bildirishlari)ga imkon berish, nima bulganda x,am ularni uylashga, fikrlashga undash shaxsga yunatirilgan ta’limga xos mux,im belgilardan biri sanaladi.
Ta’lim jarayonida kuyidagilardan foydalanish shaxsga yunaltirilgan ta’limning yana bir belgisidir:
g "\

• 
  ijodiy topshiriklar;
  
• 
  kreativ yondashishni takozo etuvchi vazifalar;
  
• 
  muammoli vaziyatlar;
  
• 
  rolli va ishbilarmonlik uyinlari;
  
• 
  bax,s-munozara, debat;
  

• 
  musobaka kurinishidagi bellashuvlar
  

Ayni vaktda shaxsga yunaltirilgan ta’limning kuyidagi turlari farklanmokda (1-rasm):