Xalqaro birliklar tizimi – si

52, 31 va Metrologia,
bir, yoki, joul taqsim kilogramm birliklarini xato (o‘rinsiz) qo‘llash tufayli kelib 1985, 21, 90), hamda,
chiqishi mumkin bo‘lgan, inson sog‘ligi va salomatligiga xatar tug‘diradigan Tavsiyanoma-2
(CI-2002), (PV, 70,
205) lari orqali tasdiqlangan.
www.Orbita.Uz kutubxonasi
Xalqaro birliklar tizimi – SI
33
w w w . O r b i t a . U z : I l m i y – o m m a b o p a d a b i y o t l a r t u r k u m i d a n .
O‘lchamsiz kattaliklarning boshqa bir turkumi bu – molekulalar soni, energetik pog‘onalar soni, statik termodinamikada tarmoqlanish funksiyasi (termodinamik erishish mumkin bo‘lgan holatlar soni) kabi, ma’lum miqdorlarni ifodalovchi son qiymatlardir. Garchi bunday miqdorlar uchun birliklar, SI ning asosiy birliklaridan keltirib chiqarilishi ilojsiz bo‘lsa ham, ular uchun qabul qilingan bir birlik, o‘lchamsiz kattalik yoki, o‘lchamligi birga teng kattalik deb olinadi. Bunday kattaliklar uchun bir birlik doimiy asosiy birlik sifatida qaralishi mumkin.
Ayrim 1 birliklar uchun ham maxsus nom biriktirilgan. Bu, nazarda tutilayotgan tegishli fizik kattalikni oson fahmlab olishga xizmat qiladi. Radian
– aynan shunday birlikdir. Radian va steradian kogerent birliklari, mos ravishda, bir o‘lchamli fizik kattaliklar bo‘lmish – yassi burchak va fazoviy burchaklar uchun O‘TXK tomonidan maxsus berilgan nom bo‘lib, ular haqida ma’lumot 3-jadvalda keltirilgan.
www.Orbita.Uz kutubxonasi
i
-

Xalqaro birliklar tizimi – SI
SI ning o‘nli karrali va ulushli birliklari. SIning old qo‘shimchalari. SI ning barcha old qo‘shimchalari, qat’ 11-O‘TXK da (1960, Rezolyutsiya 12, CR 87) SI birliklarining, 1012 dan ravishda 10 lik sano sistemasiga tayanad 10‒12 gacha bo‘lgan oraliqdagi o‘nli karrali va ulushli qiymatlarining nomlari Ulardan 2 lik tizimg va belgilarini ifodalashda foydalanish uchun, old qo‘shimhchalar va ularning taa’luqli qiymatlarni ifodalashda foydala- belgilari tartibini tasdiqladi. 10‒15 va 10‒18 lar uchun old qo‘shimchalar, 12- nish mumkin emas O‘TXK tomonidan (1964, Rezolyutsiya 8, CR 94); 1015 va 1018 lar uchun old (masalan, 1 kilobit 1000 bitni ifodalayd qo‘shimchalar esa, 15-O‘TXK tomonidan (1975, Rezolyutsiya 10; CR 106 amalda esa 1024 bit va Metrologia 1975, 11, 180-181); 1021 ; 1024 ; 10‒21 va 10‒24 lar uchun old bir kilobit bo‘ladi). XETH, binar qiymat qo‘shimchalar esa, 19-O‘TXK (1991, Rezolyutsiya 4, CR 185 va Metrologia lar uchun old 1992, 29, 3) tomonidan kitirilgan. qo‘shimchalarning xalqaro standartini 5-jadvalda, tasdiqlangan barcha old qo‘shimchalar ro‘yxati keltirilgan. IEC 60027-2, Elektr texnologiyalarida									34
								iy q . a i, -	w w w . O r b i t a . U z : I l m i y – o m m a b o p a d a b i y o t l a r t u r k u m i d a n .