165
O, dünyaya gələndə
Təkcə özü ağladı.
Dünyadan köçəndəsə,
Cahan qara bağladı.
...Heydər kimi bir düha
Yeribdirsə bu xalq,
Bu xalqa ölüm yoxdur,
Əbədi yaşayacaq.
Ədəbi tənqidin fikrincə, X.Kərimli poeziyası, sözün gerçək
mə nasında əbədiyaşar poeziyadır.
Xanəli Kərimlinin yaradıcılığı haqqında S.Bəşi rovun
“Xanəli Kərimli: Bir ömrün nağılı” (2011) monoqrafiyası,
“Şai rə məktub” (2007) və “Xanəli Kərimli: Sözün Əlincə qa-
lası” (2011) məqalələr toplusu çap edilmişdir.
İsmayıl Hacıyev,
Akademik.
Naxçıvan tarixi, 3 cilddə, 3-cü cild,
VII fəsil, ”Mədəniyyət” bölmü, s. 529- 530.
Naxçıvan: ”Əcəmi” Nəşriyyat-Poliqrafiya
Birliyi, 2015.
***
Tanınmış şair Xanəli Kərimlinin bu mövzuda (şəhidlik möv-
zusunda - red.) ən yaxşı əsərlərindən biri “Ağrı” və “Bütöv-
lük” poemalarıdır. Bu poemalarda şəhidlik mövzusu daha
geniş miqyasda həllini tapır. 20 Yanvar hadisəsi şairə illər
uzunu qəlbində və şüurunda yığılıb qalmış hiss və fikirləri,
dərin köks salmış milli iztirabları, ağrılı həqiqətləri ifadə
etməyə əsas verir. Bununla belə, poemada (“Ağrı”da - red.)
mübarizəmizin çox mühüm bir məqamı, imperiya ordusu ilə
xalqımızın üzləşməsi, mərd oğul və qızarımızın onun qarşı-
sında diz çökməməsi faktı qələmə alınmışdır. Poemanın so-
nunda şair bu zülmün yerdə qalmayacağını, gec-tez intiqa-
mın alınacağını inamla söyləyir:
166
Azərbaycan - tarix boyu için qovğa,
çölün düşman.
Dünənin qan,bu günün qan.
Azərbaycan - hər yerində şəhidistan!..
And veirik, səndən ötrü şəhidləşən
mərdlərinin al qanına!
And veririk, öz adına,öz şanına,
...Möhkəm dayan!!..
Poemanın əsas motivi,əsas poetik pafosu da məhz xalqın
tari xində baş verən qanlı tarixi hadisənin lənətlənməsindən
və ibrət götürülməsindən ibarətdir.
Aypara Behbudova,
Filologiya üzrə fəlsəfə doktoru,
Naxçıvan Dövlət Universiteti.
“Qanlı Yanvarın ədəbı əks-sədası” məqaləsi,
“Ədəbiyyat qəzeti”, 20 yanvar 2012-ci il.
***
Filoloq alim, şair Xanəli Kərimli “nənnisi, beşiyi Toğluqa-
yada qalan” Məmməd Arazın hətta öz doğma kəndinə belə
gəlməyə im kanı olmadığından Toğluqayanın dilindən belə
qələmə alıb:
Duman daşlarımdan uzaq düşübdü,
Heç bilinmir nə payızım, nə yazım.
Tale dizlərimi yaman bükübdü,
Niyə gəlməyirsən, Məmməd Arazım?!
...Bulaqlarım axarını dəyişib,
Gədiklərim baxarını dəyişib,
Şimşəklərim çaxarını dəyişib,
Dəyişibdi səsim, ünüm, avazım,
Gəl görüşək, mənim Məmməd Arazım.
167
...Şair balam, ömrüm-günüm yarıdı,
Sinəm üstə cicəklərim qarıdı,
Nəyim varsa, təbiətin varıdı...
Çalxalanıb dərinliyim, dayazım.
Gəl görüşək, mənim Məmməd Arazım!..
Lakin Məmməd Araz gələ bilmir, addım ata bilmirdi.
Əlin dəki əsa da sözünə baxmırdı...
Qaşdar Əliyev,
Azərbaycan Jurnalistlər Birliyinin üzvü,
fenoloq, əməkdar təbiəti mühafizə işçısı.
“Məmməd Araz və Azərbaycan təbiəti” məqaləsi
“Oğuz səsi” qəzeti,24 sentyabr 2013-cü il.
***
“Azərbaycan”, ”Azərbaycan bayrağı”, ”Harda Azərbaycan
bayrağı qalxsa”, ”Naxçıvanım mənim”, ”Xalqım” və sair
şeirlərində Vətəni tərənnüm edən şairimiz Xanəli Kərimli
bu şeirlərində Azərbaycanın keçdiyi kəşməkəşli yolu sə nət-
karlıqla təsvir etməyi bacarmışdır. Onun “Naxçıvanım mənim”
şeiri də bu baxımdan diqqət çəkir:
Naxçıvanım - şanım mənim!
Qəlbimim şah damarında
Axan təmiz qanım mənim!
İftixarım, şərafətim,
Basılmaz ad-sanım mənim!
Nərgiz İsmayılova,
”Müstəqillik illərində Naxçıvan şairlərinin yaradıcılığın-
da Naxçıvan və Vətən
mövzusu” məqaləsi,”Şərq qapısı” qəzeti,
14 avqust 2014-cü il.
168
***
...Şair Xanəli Kərimlinin “Bayraq” (“Azərbaycan bayrağı” -
red.) şeirində deyildiyi kimi:
Mənim başımın üstdə
İki səcdəgahım var:
Biri uca Allahım,
Biri yenməz bayrağim.
Bayrağımın rəngində
Yerin,Göyün rəngi var.
Yurdumun azadlığı,
Pozulmaz ahəngi var.
Mən onu qoparmışam
Köləlik zəncirindən.
Ona səcdə edirlər
Dünyanın hər yerindən.
Bayrağımız milli vəhdətimizin rəmzidir. Bu vəhdət uçrən-
gli bayrağımızı daha uca zirvələrə qaldıracaq və onu Qaraba-
ğa, Şuşaya, Xankəndinə daşıyacaqdır...
Ədalət Cəfəroğlu,
“Naxçıvandan yüksələn üçrəngli bayrağımız” məqaləsi,
“Arazın səsi” qəzeti, 17 noyabr 2015-ci il.
169
ƏLİ RZA XƏLƏFLİNİN
“ŞAİRİN QARDAŞI OĞLU” ƏSƏRİNDƏN
(Sonra əsər “Söz və qan”, Bakı, 2016,
adı ilə nəşr edilmişdir)
1
...Şair Xanəli Kərimlinin (“Payız duyğuları”, Bakı, ”Qa-
nun” nəşriyyatı, 2013) mənə sonuncu olaraq verdiyi kitabına
baxıram. Bu kitab mənim üçün bir şair öncəgörməsinin ən
dəyərli nümunəsi təsirini bağışlayır. Ümumi ənənəyə uyğun
olaraq kitabın mahiyyətini özündə ehtiva edən nəşriyyat an-
notasiyasını da diqqətdən qaçırmıram: ”Çağdaş Azərbaycan
poeziyasının tanınmış nümayəndələrndən biri, pedaqoq, tədqiqatçı
Xanəli Kərimlininbu kitabında poetik yaradıcılığından seçmələr top-
lanmışdır. Şairin əsərlərinin cövhəri olan vətəndaş yanğısı, Haqqa
sədaqət, yurda bağlılıq, insana sevgi bu şeirlərdə aşkar görunür”.
“Payız duyğuları” ilk baxışdan sanki şairin özünün şəxsi
həyatı, taleyi ilə bağlı bədii təəssüratlar kimi anlaşılır. Amma
kitabın elə ilk səhifələrindəcə Azərbaycan uğrunda bir sa-
vaşçını görürük. Müasir gəncliyi mənəvi cəhətdən silahlan-
dırmaq naminə səfərbər edilmiş düşüncəni görürük. Əlbəttə,
o, bir şair olaraq təkcə kitablarından görünmür. Həyatından
da, bütöv yaradıcılığından da, alimliyindən də və həm də
pedaqoji fəaliyyətindən də, bir sözlə, bütöv həyatının işıqlı
tərəfindən tam təzahür eyləyə bilir. ...Bu, bizim müasirimiz,
poeziyamızın, ədəbiyyatımızın kifa yət qədər yaxşı tanınan
simalardan biri Xanəli Kərmlidir. ...şairin özü haqqında qısa
məlumatı da bu qeydlərin arasında verməyə gərək qızırqan-
mayaq:
”Xanəli Kərimli (Kərimli Xanəli Abbasəli oğlu) 1951-ci
ilin noyabr ayının 27-də Şahbuz rayonunun Mahmudoba
kəndində anad olub, şair, ədəbiyyatşünaş, filologiya üzrə
fəlsəfə doktoru, Naxçıvan Dövlət Universitetinin dosenti və
həmin universitetdə Əcnəbi tələbələrlə iş üzrə dekan, ikinci
Dostları ilə paylaş: |
