Xaqani Şirvani 890-illik yubileyi münasibəti ilə mərkəzi kitabxanaların uşaq şöbələri, mks-nin şəhər, qəsəbə, kənd kitabxana filialları üçün hazırlanmış metodik vəsait
Yüklə 0,67 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Sual
- III.
- Kitabxanaçı
13
Cavab: Xaqaninin zəngin ədəbi irsi 17 min beytlik lirik şeirlər divanından, “Töhfətul-İraqeyn” poemasından, epistolyar nəsrin maraqlı nümunələri olan 60 məktubdan, rübailərindən ibarətdir. Xaqaninin divanında və ümumiyyətlə yaradıcılığında qəsidə janrı mühüm yer tutur. Yaxın və Orta Şərqin İntibah dövrü ədəbiyyatında qəsidə janrının ən görkəmli nümayəndəsi möcüzəsini Xaqani qəsidə janrında göstərmişdir. Bundan başqa Xaqani məsnəvi və mədhiyyə ustadı kimi də tanınmaqdadır. Təbiidir ki, bunlar Xaqani irsinin hamısı deyildir.
keyfiyyət hansıdır? Cavab: Yenilikci, orijinal sənətkar olan Xaqaninin yaradıcılığının əsasını dərin və güclü humanizm təşkil edir. “Uşaqlıqdan adətim bu olmuşdur ki, inciyim, amma incitməyim”. Bu sözlərin sahibi olan şair heç də şərə qarşı laqeyidlik, mərhəmət göstərməmişdir. Onun yaradıcılığındakı humanizmi, yunan fəlsəfəsinə tənqidi münasibəti də məhz bu əxilik dünyagörüşü ilə bağlılıq müəyyənləşdirilir. Sual: Xaqaninin öz valideyinlərinə münasibəti onun əsərlərində öz əksini
necə tapır?
Cavab: Xaqani əsərlərində ata-anasından ən geniş ölçüdə söz açan bir şairdir. Kürəkəni Vəhiəddinə yazdığı məktuba görə ata-anasının ilki olan Xaqanidə valideyin məhəbbəti çox qüvvətli olmuşdur. Şair atasını “Mühəndis ləqəbli şeyx”, “qızıl əlli”, “yaradıcı”, “qoca dülgər”, “sənətin piri” kimi uca sözlərlə
14
tərif edir. “Töhfətül-İraqeyn”-də şair anasının keçmişlərdə Yaxın Şərqdə ad çıxarmış qadınlardan olan Rəbiə ilə adaş olduğunu yazır. Şairin yazdığına görə onun anası “Zuitab torpağında” doğulmuşdur.
Xaqaninin yazdığına görə Rabiənin atası “Fiakusi-Kəbir” ləqəbli bir ordu başçısı, babası isə nəsturilərin xəlifəsi olmuşdur. Şairin yüksək mənəviyyatlı bir şəxsiyyət kimi yetişməsində Rabiənin rolu böyük, əməyi çox olmuşdur. Xaqaninin yazdığına görə anası ölərkən oğluna son sözləri: “Adın ölməz olsun” olmuşdur.
bilərsiz? Cavab: Xaqaninin yaradıcılığı onun şəxsi və ailə həyatı ilə sıx bağlıdır. O, özünün evlilik həyatını genişliyi ilə yazıya almışdır. Bu baxımdan, Yaxın Şərq və Orta Asiyada ona oxşar ikinci bir şair yoxdur. Şairin yaradıcılığını mükəmməl öyrənmək üçün onun ailə həyatı və ailəsi ilə bağlı olan yazıları oxucular tərəfindən dərin mənimsənilməlidir. Şairin kürəkəni Şəhabəddin Şirvaniyə göndərdiyi məktubundan öyrənirik ki, Xaqani ilk kərədən çox-çox sevdiyi, vurğunu olduğu bir kəndli qızı ilə evlənmiş, 25 il onunla xoşbəxt yaşamışdır. Şair öz ömür-gün yoldaşına bir çox şeirlər yazmışdır. Sual: Xaqani Şirvaninin yaradıcılığında özü haqqında fikirlərindən misal göstərə bilərsinizmi?
Doludur ləl ilə sözünün canı.
Sözə bu gün elə rövnəq verdi ki, Fəth edib onunla bütün dünyanı. 15
II. Şeir səmasının günəşiyəm mən,
Üstünəm əsrimin şairlərindən.
Günəş kainatının şahı olsa da,
Sözümə qul olur hər səhər erkən.
İstəmə fələkdən öz ruzini sən. Özü ruzi gözlər zəhmət çəkəndən.
IV. Kal meyvə deyiləm kölgədə qalam, Günəşəm, gərdişim bu sonsuz aləm, Kişilikdə haqqı olmayanların Namərdəm başına ləçək salmasam.
Oxucuların sevərək və xüsusi fəallıqla iştirak etdiyi tədbirlərdən biri də kitabxanaçının keçirdiyi səbəbkarların sevilən əsərlərinin təhlilidir. Kitabxanaçı ilk öncə kitabsevərləri salamlayaraq Xaqani Şirvaninin həyat və yaradıcılığı haqqında məlumatlar verməyə başlayır. Kitabxanaçı:Bildiyiniz kimi Xaqani Şirvani yaradıcılığında mühüm yer tutan əsərlərindən biri də onun “Töhfətül-İraqeyn” poemasıdır. Təəssüf ki, bu maraqlı əsərin düzgün mətni əlimizdə yoxdur. Xaqani Şirvani “Töhfətül-İraqeyn” əsərini təxminən 36 yaşında, 1156-cı ildə yazmışdır. Bu əsərin aydın bir sujet xətti yoxdur. Əsər, şairin hər iki İraqa (İraqi-ərəb, İraqi-əcəm) səfəri zamanı təsadüf etdiyi şəxsiyyətlərin tərifi, şahidi olduğu hadisələrdən aldığı təəssüratın tərənnümündən ibarətdir. “Töhfətül-İraqeyn” Azərbaycan ədəbiyyatı tarixində ilk mənzum səyahət əsəridir. 16
Burada Xaqaninin səfər zamanı olduğu şəhərlər, gördüyü xalqların içtimai vəziyyəti, təbiət mənzərələri və s. təsvir edilir. XII əsrdə Yaxın Şərqdə olan bəzi dövlət xadimlərinin, mədəni adamların adları çəkilir və yazıçının şəxsi tərcümeyi- halına aid olduqca mühüm məlumat verilir. “Töhfətül-İraqeyn” əsəri dilinin sadəliyi və məzmunun aydınlığı etibarı ilə Xaqaninin qəsidə, qəzəl, mərsiyə və rübailərindən əsaslı surətdə fərqlənir. Bu əsər əsasən 4 hissəyə bölünür.
1. “Töhfətül-İraqeyn” də şairin tərcümeyi-halını izah edən cəhətlər; 2.
İraqeyn şəhərinin ( Bağdad, Şam, Mədinə) Kuhistan və s. təsviri; 3.
4.
Fəlsəfi motivlər. 5.
Əsərin qısa məzmunu belədir: Şair öz sözlərini günəşə xitabla başlayır və səfər zamanı aldığı təəsüratı günəşə nağıl edir. Dünyada vəfadan və ədalətdən bir əsər qalmadığını söylədikdən sonra o öz mənzum səfərnaməsini belə başlayır: “Elə ki, zəmanənin padşahı mənə, Şirvan həbsxanasından (saraydan) çıxmağa icazə verdi, mən öz iradəmlə bədənimi sürüyərək, səhraya üz tutub, Şirvanın bəla dolu səhnəsindən İraqa tərəf hərəkət etdim. Qara dənizi arxada buraxaraq “Səfid rudun” o biri tərəfinə keçdim. 8 behişt mislində olan Kuhistanın 7 vilayətini gəzdim. Buranın torpağı İsaya tutiya verirdi, daşı Musaya kimya bəxş edirdi. Hər tərəf çiçəklik, gülüstandır. Bu yer Xuzistanı və Hindistanı geridə qoyur. Bu cür cənnət kimi gözəl bir yer cəhənnəm əhlinin əlində gör necə əzilib getməkdədir! Adamları qaniçən və gecə Yüklə 0,67 Mb. Dostları ilə paylaş:
|