Xayitov sh. N., Artikova d. M., Musayeva j. K

Rasm-4.5. Mahsulot hayotiy davrining tuzilishi
Mahsulotning hayotiy davri bosqichlarida bajariladigan ishlar hajmi:
1.
Strategik marketing bosqichida bozorni strategik segmentatsiya qilish.
Mahsulot va firmaning raqobatbardoshlik normativlari istiqboli aniqlanadi, firmaning
strategiyasi shakllantiriladi.
2.
ITKTKI bosqichida raqobatbardoshlik normativlarini moddiylashtirish
imkoniyatlarini tekshirish bo`yicha ilmiy tadqiqot ishlari o`tkaziladi, firmani,
mahsulot va texnologiyani takomillashtirish bo`yicha izlanish o`tkaziladi, yangi
mahsulot uchun loyiha – konstruktorlik va normativ hujjatlar ishlab chiqiladi.
3.
KKI bosqichida yangi mahsulotni, texnologiya, mahsulot ishlab chiqarish
uchun texnologik jihozlar, norma va normativlarini o`zlashtirish bo`yicha tashkiliy
loyihalar ishlab chiqiladi.
4. Ishlab chiqarish bosqichida moddiy texnika ta`minoti, ishlab chiqarish,
ehtiyoj qismlarini tayyorlash, ularni yig`ish tashkil etiladi;
5. Taktik marketing o`tkaziladi (bozorni taktik segmentatsiya qilish, reklama
va hokazo).
6. Mahsulotni foydalanishga tayyorlash bosqichida, mahsulot iste`molchilarga
etkazib beriladi, o`rnatiladi, ishlatiladi, ta`mirlanadi va texnik xizmat ko`rsatiladi.
So`nggi bozordan chiqarish bosqichida ishlab bo`lgan mahsulot demontaj
qilinadi va uning o`rniga yangi avlod mahsulotlari o`rnatiladi. Mahsulot hayotiy
1
2
3
4
5
6
7
MHD

---

98
Reja-
lashtirish
Jarayonlarn
i tashkil
etish
Nazorat va
hisob
Strategik
marketing
Tartibga
solish
Motiv-
lashtirish
К
davrining davomiyligi turli tarmoq, mahsulotlari uchun har xil bo`ladi. Shu bilan,
birgalikda raqobat rivojlanishi MHD davomiyligini qisqartirishga olib keladi.
Masalan: AQSh da ishlab chiqarilayotgan hisoblash texnikasining marketing va
ITTKI bosqichi davomiyligi 1981 yilda 33 oyni tashkil qilgan bo`lsa, 1991 yilda 10
oyni tashkil qildi, ularni ishlab chiqarish davomiyligi esa 88 oyda 12 oygacha
kamaydi.
Amerika statistikasi bo`yicha mahsulot hayotiy davrining oldingi bosqichlarida
sifatsiz qaror qabul qilish natijasida keyingi bosqichdagi yo`qotishlar quyidagi
proportsiyada bo`ladi: 1: 10, 100, 1000. Buning mohiyati shundan iboratki, ya`ni
mahsulotni loyihalashtirish bosqichida, zamonaviy tadqiqot metodlari va
ishlanmalarni tan olmasdan «tejab» qilingan 1-dollar, obyektni o`zlashtirish
bosqichida –10, ishlab chiqarish bosqichida - 100 va uni ishlatish bosqichida -1000
dollar yo`kotishga olib keladi.