Xələfli A. A
Yüklə 2,8 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Cədədl.4
116 117 IX fəsil ÇÖL MAQNİT PLANALINMASINDA ÖLÇMƏLƏRİNƏTİCƏLƏRİNİNLABORATORİYAD A HESABLANMASI VƏ ARAŞDIRILMASI Çöl maqnit planalınmasında ölçmələrində hesablanması iki mərhə- lədə aparılır: Çöldə və laboratoriyada, çöl işi ərəfəsində dəstənin yerləşdiyi yerdə bilavasitə adi məntəqələr və nəzarət məntəqələri üzərində normal sahənin T-nin dəyişməsini hesablayırlar. Bu qiy- mətlər əsasında qrafik qurulur (§7 bax) və maqnit planalmanın nəticələrinin ilkin təhlili başlanır, dağ-mədən işləri (kanal şurf) aparmaq üçün əlverişli yerlər seçilir. və T-nin anomal qiymətə malik olub-olmadığını müəy- yənləşdirmək üçün qış mövsümündə laboratoriyada son hesablamalar aparılır və qəti nəticəyə gəlinir. §36. Yerüstü və aeromaqnit planalmanın çöl məlumatlarının qiymətləndirilməsi Maqnit sahəsinin anomal qiymətini düzəliş verməklə hesablayırlar, bunun üçün müxtəlif fiziki hadisələrin ölçmələrə təsiri mütləq nəzərə alınmalıdır. Nəticələr çöl jurnalında cədvəl şəklində yazılır (cədədl 4). Cədədl.4 Müşahi dəmən- təqələri Ölçməl ərin qiymət ləri n.Tl Düzəlişin nəzərə alınması Norm al sahə Maqni t var- yasiya sı Norm al qra- dient 0 nöq təsinin yer dəyiş məsi n.T l 1 2 3 4 5 6 7 118 Normal maqnit sahəsinin qiyməti kimi nəzarət məntəqəsi üzərində səhər ölçməsinin qiyməti götürülür və bütün məntəqələrdə ölçülən qiymətlərdən bu çıxılır. Maqnit variasiyasına duzəliş maqnit variasiya lentindəki qiymətindən götürülür, məntəqədə ölçmə müddəti ərzində olan qiyməti əks işarə ilə lentin üstündə yazırlar. Normal qradient üçün düzəliş o vaxt edilir ki, müşahidə sahəsinin uzunluğu Ş-C istiqamətində 1 km-dən çox olsun. Əgər planalma yüksək dəqiqliklə aparılırsa, düzəliş demək olar ki, kiçik sahələr üçün də verilir (1 km-ə kimi). Normal maqnit sahəsinin qiyməti vektorlar üzrə ölçülən normal maqnit sahəsinin xəritəsindən götürülür (§24,25 bax). Normal qradientə düzəliş adi ölçmə məntəqəsindən nəzarət məntəqəsinə kimi Ş-C xətti üzrə məsafə kimi təyin edilir və indiki sahədə olan normal qradientin qiymətinə vurulur. Əgər məntəqə nəzarət məntəqəsindən şimalda yerləşirsə düzəliş ölçülən qiymətdən çıxılır. Əgər cənubda yerləşirsə, üstünə gəlinir. Cihazın əqrəbinin sfır punktunun dəyişməsi bütün düzəlişlər edilib qurtardıqdan sonra aparılır. Bu, səhər və axşam nəzarət məntəqəsində ki ölçmələrin fərqidir, bu alınan fərqi bərabər olaraq bütün məntəqələrdəki ölçmələrə əks işarəli qiymətlə paylayırlar. Aeromaqnit planalmada materialların qiymətləndirilməsi və təhlili, yer səthində aparılan çöl işləri ilə eynilik təşkil edir, bir fərqi var ki, aeromaqnit planalma zamanı işin hamısını lent üzərində aparırlar, bir də təyyarə geri dönəndə təyarənin maqnitli hissələrinin düzəlişi aparılır. Çöl maqnit axtarışları işlərinin nəticələri və T izoxətlər xəritəsi şəklində təsvir olunur, bunlar maqnit kəşfiyyat işində və -nin izodinası adlanır. Xəritənin qurulması §7-də verilibdir. §37. Maqnit kəşfiyyatının nəticələrinin geoloji təhlili Təhlil sözünu izah etmək, yaxud da şərh etmək kimi başa düşmək lazımdır. Maqnit planalmanın geoloji təhlili dedikdə bütün aşkar edilmiş maqnit anomaliyalarına geoloji şərh vermək yaxud da geoloji şərh etmək deməkdir. Çünki maqnit anomalyaları geoloji 119 hədəflərdən və onların maqnit xassələrindən (§15 bax), formasından, onun ölçülərindən və geoloji hədəfin məkanda yerləşməsindən, eyni zamanda həndəsi formasından çox asılıdır. Ona görə də anomaliya- nın formasına görə geoloji hədəfin forması haqda mülahizə yürütmək olar. Təhlili iki növə bölmək olar: keyfiyyətcə və kəmiyyətcə. Keyfiyyətcə təhlil maqnit planalmanın nəticələrinin bütün növlərindən istifadə edərək aparılır. Maqnit planalmanın nəticələrini keyfiyyətcə təhlil etmək üçün əvvəllər bu rayonda aparılan geoloji və geofiziki tədqiqatların nəticələri öyrənilir, əlavə olaraq əvvəldən məlum olan ayrı-ayrı geoloji hədəflərin yerləşdiyi şərait, onun forması, ölçüləri, dərinliyi, xassələri həmin hədəf uzərində və T-nin əyrilərinin forması nəzərə alınmalıdır. və T maqnit anomaliyalarının formasından istifadə edərək hər bir anomalqanın mənşəyi, yəni bir yerə toplanmış maq- nitliyə malik olan kütlənin əmələ gəldiyi şərait, süxurun tərkibi, hədəfin forması, uzanma istiqəməti, ölçüləri, yerləşdiyi dərinlik və yatım bucağı haqda fərziyyələr söyləmək olar və geoloji mənşəyi haqda nəticələr çıxarmaq olar. Bir neçə növ görünüşlü əyrilərii keyfiyyətcə təhlilinə baxaq. İzometrik maqnit anomaliyası haqda de- mək olar ki, anomaliyanın hər iki tərəfi eyni ölçülərə malikdir. Bu qiymətlər ola bilsin eyni qiymətli, yaxud da az fərqli əks işarəli qiymətə malik olsun. Əgər anomaliya izometrikdirsə, bir istiqamətli qiymətə malikdirsə bu ya silindrə, yaxud da sütuna bənzər yatağa uyğun gəlir (şəkil 39a). Əgər anomaliyanın hər iki qanadı mənfi (əks) sahə istiqamətinə doğru gedirsə, bu göstərir ki, anomaliya yaradan kütlə bir qədər dərinlikdə yerləşmişdir (şəkil 39b). Uzun anomaliya odur ki, onun ölçüləri dörd dəfə biri o biqindən fərqli olsun, yəni anomaliyanın uzunluğu enindən dörd dəfə uzun olsun (şəkil 39v). Belə anomaliyaları elə geoloji kütlələr əmələ gətirir ki, onun uzanma istiqamətində ölçüsü enindən qat-qat çox olsun. Buna müxtəlif uzunluqlu qalın yaxud nazik laylar misal ola bilər (damarlar, daykalar və linzalar). Yüklə 2,8 Kb. Dostları ilə paylaş:
|