Xələfli A. A
Yüklə 2,8 Kb. Pdf görüntüsü
|
123 Hər maqnitlənmənin intensivliyi I məlum olarsa, onda layın qalınlığını təyin etmək üçün a tənliyindən 2b qalınlıq təyin olunur. a =2b2 2 2 x h h I Şiş minimumu olan anomaliyadan hər tərəfə simmetrik maili aşağı düşən (şəkil 40b) əyrini adətən şaquli sərt aşağı düşən lay yaradır, bunun alt qatı çox dərinlikdə yerləşir. Bu hal üçün də layın yerləşdiyi dərinliyi və layın qalınlığının təyini əyridə iki 05 və 025 nöqtələrində aparılı 05= max 2 1 025 = max 4 1 h= 5 , 0 5 , 0 2 25 , 0 2 2X X X 2b= 2 5 , 0 2 h X 3. əyrisi simmetrik formalıdır (şəkil 40v), eyni zamanda əyrinin hər iki qanadında minimuma malikdir. Bu əyri şara oxşar kütlənin (cismi) yaratdığı anomaliyaya oxşayır və şarın mərkəzinə qədər olan dərinlik h = 0,35d –yə bərabərdir, d iki nöqtə arasında olan məsafədir, =0. Kulon qanununa görə şar üzərində yaranan gərginliyi aşağıdakı düstürla təyin edirlər. Z a =M 2 3 2 2 2 2 ) ( 2 x h x h h şarın mərkəzinə qədər olan məsafə, x—müşahidə məntəqəsinin koordinatı, M isə maqnit momentidir. Belə ki, Ə a , h, və x məlumdur, onda x=0 məntəqəsi üçün M-in qiymətini təyin edə bilərik. Gərginlik Ə a bu məntəqə üçün ən böyük qiymətə malik olacaq. Z max =2Mh 3 M=12Z max h 3 ; 124 Əgər hədəfin maqnitliyinin I fiziki xassələrini öyrənməklə təyin etmiş olsaq, onda biz həcmi müəyyənləşdirə bilərik. V =MI; Məlumdur ki, şarın həcmi V=43 r 3 -dir, buradan radiusu təyin edə bilərik. 4 3 3 V r Bundan asılı olaraq layın üst hissəsinə qədər olan dərinlk, h 1 = h - q, alt hissəsinə qədər olan dərinlik h 2 = h+ q, kimi təyin edilir. Bu yolla daha mürəkkəb formalı hədəflərin bizə lazım olan yatım elementlərini; o cümlədən dərinliyini, qalınlığını, yatım bucağını, en kəsyinin sahəsini və s.–ni tənliklərin köməyi ilə təyin edə bilərik. §38. Maqnit kəşfiyyatının tətbiq sahələri Geoloji axtarış işlərinin bütün mərhələlərində maqnit planalma işlərindən istifadə olunur. Bu kiçik miqyaslı geoloji xərətəalmadan başlayaraq yataqların kəşfiyyatına kimi istifadə olunur. Keçmiş SSRİ ərazisi tam olaraq kiçik miqyaslı aeromaqnit kəşfiyyat işləri ilə (1:1000.000; 1:200.000) əhatə olunub ki, bunun köməyi ilə bütün ərazinin maqnit sahəsinin xəritəsi qurulmuşdur. Regional maqnit planalması havada, dənizdə, Yerin səthində aparılır. Bu işlər qravi kəşfiyyat və seysmik kəşfiyyatla birlikdə aparılır. Regional maqnit planalma geotektonik rayonlaşdırmada və xəritəalmada, o cümlədən regional strukturlarda, platforma və geosinklinal ərazilərdə, dağarası çökəkliklərdə qırılmalarla yuxarı qalxmış və aşağı düşmüş zonaların öyrənilməsində geniş istifadə olunur. Maqnit anomalyasına görə maqnitliyə malik olan süxurların yerləşdiyi dərinliyin özülunu və yayıldığı ərazinin quruluşunu aşkar etmək olur. Digər tərəfdən intruzya və effuzivlərin əmələ gəldiyi və çöküntü süxurlarına soxulduğu hissələri aşkar etməkdə geniş istifadə olunur. Belə məsələləri geoloji üsullarla həll etmək (böyük xərclə dərin quyular qazmaqdan başqa) qeyri mümkündür. Aeromaqnit və hidromaqnit planalma ilə okeanın ayrı-ayrı dağ zirvələrinin 125 sahələrinidə maqnit anomaliyaları aşkar edilmişdir, bu, geofiziklərin fikrincə, yer qabığının bloklarının birinin digərinə nisbətən hərəkəti sayəsində baş vermişdir. Bir neçə tip zolaqlı anomaliyalar isə okeanın dibinin aralanaraq genişlənməsi, yəni yeni yer qabığının əmələ gəlməsi ilə izah olunur. Bu zonalara rifit dərələri deyilir ki, həmin dərələrdə mantiayadan gələn maddi kütlələr soyuyub, yer qabığı əmələ gətirirlər. Beləlnklə, regional maqnit planalmanın nəticələri böyük dərinliklərdə baş verən tektonik hərəkətlər haqda mülahizələr söyləməyə imkan verir. Orta miqyaslı maqnit planalma torpaqla üstü örtülmüş ərazilərdə geoloji xəritəyə alma məsələlərində geniş istifadə edilir. Qırışıqlarla səciyyələnən ərazilərdə maqnit axtarış üsulu üstü torpaqla örtülmüş ərazilərdə maqmatik və metamorfik süxurların əmələ gəldiyi sahələrin sərhədlərinin müəyyənləşdirilməsində geniş istifadə edilir, çox hallarda bu süxurlar faydalı qazıntıların daşıyıcısı filiz mineralları ilə zəngin olur. Bu da kəşfiyyat işlərini tezləşdirir və maya dəyərini aşağı salır, bu ərazilərin maqnit xəritələrində nəinki forması, eyni zamanda məkan daxilində hədəfin həcmi təsvir olunur. Bu xəritələrdə üstü torpaqla örtülmüş tektonik zonalarda qırılmaların birləşdiyi yerlər göstərilir. Əlverişli şərait olduqda maqnit kəşfiyyatı üsulu tektonik və geoloji quruluşların elementlərini, petroqrafik faktorları öyrənməyə şərait yaradır, bu da öz növbəsində faydalı qazıntıların yerləşdiyi əraziləri aşkar etməyə kömək edir. Geoloji işlərin bəzi mərhələlərində maqnit kəşfiyyatı ilə böyük ehtiyata malik olan dəmir yataqları da aşkar edilə bilər. Böyük miqyaslı geoloji tədqiqatlarda (1:50.000, 1:25.000, 1:10.000) maqnit kəşfiyytı işləri elə aparılır ki, geoloji kütlələrin əmələ gəldiyi ərazinin sərhədləri və məkan daxilindəki vəziyyətini təyin etmək mümkün olsun. O kütlələr böyuk müvəffəqiyyətlə aşkar edilir ki, həmin kütlələr maqnit mineralları ilə zəngin olsun, bu da aşağıdakı süxurların tərkibində zəngin olur: maqmatik, əsasi, ultra əsasi və süxurlar maqnetit, pirrotin, maqnit mineralları ilə zəngin olur. Çox hallarda maqnitli süxurlar arasında maqnitliyə malik olmayan süxurlar asanlıqla aşkar edilə bilir. Dayka süxuru turş əsasi Yüklə 2,8 Kb. Dostları ilə paylaş:
|