Xələfli A. A

 
205 
7.  Ölçmə  zamanı  fəhlə  elektrodlardan  2-3  metr  kənara 
çəkilməlidir və xəttə toxunmamalıdır. 
8.Marşrut  torpaq  yolla  kəsişdikdə  naqilləri  yerləşdirmək  üçün 
yolda  dərin  olmayan  kanal  qazılır.  Asfalt  yolla  kəsişdikdə  4  metr 
hündurlukdə dirək qaldırılır və naqillər yolun o biri tərəfinə dirəklər 
vasitəsilə  keçirilir.  Böyük  gərginlikli  elektrik  xətlərinin  altında  və 
onun  yaxınlığında  elektrik  axtarışı  naqillərinin  qaldırılması  və 
yaxınlaşdırılması qəti qadağandır. 
9. Bütün naqillər və bloklar qoşucu ilə birləşdirilməlidir. 
10. Çihazlarda nasazlıq aşkar olduqda operator göstəriş verir ki, 
generator  dayandırılsın.  Operatorsuz  nasazlığı  aradan  qaldırmaq 
olmaz. 
11.  Operator  həftədə  bir  dəfədən  az  olmayaraq  meqaommetrin 
köməyilə cərəyan keçirən hissələrin izolyasiyasını yoxlamalıdır.  
12. Elektrodları uzaq məsafələrə aparmaq üçün brezent çantalar-
dan istifadə olunmalıdır. 
13. Gərginlik altında olan cihazları təmir etmək qadağandır. 
14. İşçilərin hamısı qidalandırıcı AB xəttinə və yerlə birləşmənin 
izolyasıyasının keyfiyyətinə nəzarət etməli, yerlə birləşmənin etibarlı 
olduğuna əmin olmalıdır. 
 
 
rin  qatlarını  tədqiq  edirlər.  Qurğunun  ölçüləri  elektrik  kəşfiyyatının 
göstəriş kitabında verilir. Adətən AB/2 bərabər seçilir. 1,5; 3; 4,5;  
6;  8;  10;  15;  25;40;  65;  100;  150;  230;  300;  450;  600;  800;  1000 
metr. AB/2 qiymətinin dəyişməsi 1.5-dən 10 m-ə qədər, 15-dən 100 
m-ə  və  150-dən  1000  m-ə  qədər  MN  arasında  olan  məsafə  uyğun 
olaraq  1;  10;  100  götürülür;  AB  və  MN  xəttini  çölə  getməmişdən 
qabaq  hazırlayırlar  (şəkil  64).  İkiqatlı  üfüqi  yatan  kəsilişdə 

1
  >

2
 
halında  şaquli  zondlama  əyrisi  şəkil  65  a-  da  göstərilmişdir.  Əgər 
kəsilişdə  alt  layın  müqaviməti 

1 

 

2
,  onda  şaquli  zondlama 
əyrisinin forması 65 b şəklini alır.
     

---

 
206 
           
 
Şək.64. 
Simmetrik  şaquli  elektrik  zondlama    qurğusu.  K
1
-K
2
 
qidalandırıcı AO va BO naqillərin dolaqları
. 
  
  Fərz  olunan  müqavimət  kəsilişi  geoloji  kəsilişin  ümumi 
xüsusiyyətlərini  öyrənmək  üçün  istifadə  edilir.  Kəsiliş  qurulduqda 
şaquli  olaraq  hər  məntəqədə  AB/2-nin  qiymətini  loqarifmik 
miqyasda  qeyd  edirlər  (Şəkil  65).  AB-nin  hər  paylanmasında  (yəni 
elektrodların bir birindən uzaqlaşdırılması) 

f 
 -in qiymətləri Omm-lə 
yazılır  və  izoxətlərin  planı  qurulur.  Kəsiliş  üzrə  kəmiyyətcə  təhlil 
aparılır. 66-cı  
şəkildən görünür ki,12 şaquli zondlama kəsilişin üst hissəsində ano-
maliya  olduğunu göstərir,  keçiriciliyi isə  kiçik müqavimətli  süxurun 
əmələ gəldiyi sahəyə uyğundur. Şaquli zondlamada əyrilərin kə 
miyyətcə təhlili daha tam geoloji nəticələr verə bilir, bunun köməyi 
ilə  kəsilişdə  layların  sayının  qalınlığını  və  müqavimətini  təyin  edə 
bilərik.  
Üç  üfüqi  yatan  laylı  kəsilişlərdə  şaquli  zondlamanın  əyrisi  dörd 
olur. A,K,Q,H (şəkil 67). Çoxlaylı əyrilər bir neçə üç laylı    

---

 
207 
       
 
Şək.65. 
İki laylı ŞEZ əyrisi. a-

1
>

2
; b-

1 

 

2 
 
                      
 
        
                   Şək.66
. Fərz olunan müqavimət kəsilişi. 
 
əyrilərdən təşkil olunduğu kimi qəbul olunur. Şaquli zondlamada çox 
saylı  əyrilərin  təhlili  nəzəri  hesablanmış  (şəbəkədə)  əyrilərlə 
müqayisə olunaraq aparılır. 
Şaquli zondlama üsulu dərin strukturların tədqiqində geniş istifa 
də  olunur.  Bu  işlərin  aparılması  bir  çox  məsələlərin  həlli  üçün 
böyük  əhəmiyyət  kəsb  edir.  Bu  məsələlər  aşağıdakılardır:  geoloji 
xəritəalma,  neft,qaz,  daş  kömür,  duz  və  başqa  faydalı  qazıntıların 
axtarışı,  laylı  çökmə  süxurlarda  faydalı  qazıntıların  axtarışı,  üstü 
torpaqla örtülmüş köklü süxurların relyefinin öyrənilməsi və s. 
 

---

 
208 
 
  
Şək.67
. Üç laylı ŞEZ əyrisinin tipləri. 
 
 
Şək.68
. İkilaylı 

2
 paletkası. 
İkilaylı  əyrilərin  kəmiyyətcə  təhlilinin  əsas  elementlərinin 
təyininə  baxaq.  İki  laylı  kəsilişdə 

2
/ 

1
  nisbətinin  müxtəlif 
qiymətləri  üçün  hesablanan 

2   
nəzəri  əyrisi  bir  diaqramda  ikilaylı 

---

 
209 
şəbəkə  növü  kimi  qurulur.  (şəkil68).  Şəbəkənin  hər  bir  əyrisi  üçün 

2
/ 

1 
nisbi göstərilmişdir. h
1
 və 

1 
 qiymətləri vahid götürülür h
1
 və 

1
  –in  kəsişdiyi  nöqtəyə  şəbəkənin  çarpazı  deyilir.  Şaquli 
zondlamanın  müşahidələrindən  alınan  əyrini  şəffaf  kağıza  çəkib 
(şəkil 69 b) əyrinin koordinatları AB/2 və 

f
 qeyd olunur. Sonra şaquli 
zondlamanın 
əyrisini  ikilaylı  şəbəkənin  əyrisinin  üzərində 
yerləşdirərək  elə  etmək  lazımdır  ki,  əyri  şəbəkənin  əyrisinin  üzərinə 
düşsün,  əyrinin  və  şəbəkənin  oxları  paralel  olsunlar.  Əyrilər  üst-üstə 
salındıqdan sonra şəffaf  kağızda şəbəkənin çarpazını qeyd edirlər (h
1
 
və 

1
–in kəsişdiyi 
nöqtə) və şəbəkə əyrisinin indeksi yazılır. Sonra şəffaf kağıza şaquli 
zondlama əyrisi ilə birlikdə yenidən biloqarifmik blank gətirilir və h
1 
xətti  ilə  layın  sərhədinin  ayrıldığı  dərinliyi  təyin  edirlər.  Burada 
AB/2  oxundan  istifadə  olunur (bax  şək.69  b) 

f
  oxundan 

1
 qiyməti 
götürülür. 
 
 Şək.69. 
Geoelektrik kəsiliş və ŞEZ əyrisinin təhlili. A-nəzəri şəbəkə; 
b-söl ŞEZ əyrisi.
 
 

---