XəZƏr universiteti erciyes universiteti

317 
 
olarak  anlamlandırılmasının  nedenini  başka  bir  yorumlama  alanına  ait  olması  ile 
açıklar. Batı’ya özgü bir selamlama biçimini anlamak için sadece nesne ve olayların 
fiili dünyasına aşina olmak yeterli değildir, aynı zamanda belli bir uygarlığa özgü 
adetlerin ve geleneklerin dünyasını da tanımamız gerekir. Dolayısıyla şapka çıkarma 
eyleminin  kibar  bir  selamlama  olarak  anlaşılıp  yorumlanması  Panofsky’nin  deyi-
miyle ikincil ya da uzlaşımsal/geleneksel anlamdır. Bu anlamın birincil veya doğal 
anlamdan  farkı,  hissedilebilir  değil  de  anlaşılabilir  olması  ve  onu  taşıyan  pratik 
eyleme  bilinçlice  dökülmesidir  (2012:  27).  Bu  katman  ‘ikonografik  sembolizm’ 
olarak da bilinir.  
Panofsky, ‘içsel anlam ve içeriği’analiz yönteminin son aşaması olarak tanım-
lar.  Panofsky,  deneyimli  bir  gözlemcinin  dönemi  ve  kişiliği  karakterize  edebile-
ceğini söyler. Selam veren kişinin 20. yüzyıla ait olması, onun ulusu, toplumsal ve 
eğitsel arka planı vb. hakkında bilgiler verebilir. Öte yandan bu kişilik, bireysel bakış 
açısı/dünya  görüşü  ile  diğerlerinden  de  ayrılabilir.  Kendi  başına  tek  bir  eylemle 
bütün faktörler bütünüyle açığa vurulmaz ama işaret edilir. Tek bir eylemden yola 
çıkarak  selam  veren  adamın  zihinsel  resmini  çizemeyiz  ancak  çok  sayıda  benzer 
gözlemleri  bir  araya  getirip,  bu  gözlemleri  adamın  çağı,  milliyeti,  sınıfı,  zihinsel 
gelenekleri  gibi  genel  bilgilerimizle  bağlantılı  olarak  yorumlayabiliriz.  Her  tekil 
eylem bu nitelikler ışığında yorumlanabilir. Böylece keşfedilen anlam içsel anlam 
ya  da  içerik  olarak  ifade  edilebilir.  Diğer  iki  anlam  türü  (birincil  ya  da  doğal  ile 
ikincil  ya  da  uzlaşımsal)  görünür  olana  ait  iken, içsel  anlam  esastır.  Panofsky’nin 
tanımıyla içsel anlam, bir ulusun, dönemin, sınıfın, dinsel ya da felsefi düşüncenin 
temel  tutumunu  açığa  vuran  esas  ilkeler  saptanarak  anlaşılır  (2012:  27-28). 
Leeuwen’inidolojikanaliz olarak değerlendirdiği içsel anlam ‘ikonolojik sembolizm’ 
olarak adlandırılmaktadır (2001: 101).  
Panofsky,  ikonografi  yöntemini  daha  çok  Rönesans  Dönemi  Batı  Avrupa 
resimlerini çözümlemek amacıyla kullansa da, yöntem, her türlü görsel metni çö-
zümlemek ve görsellerin anlamını ifşa etmek için uygun bir zemin sunar. Görselleri 
dönemi ve bağlamları içerisinde değerlendiren ikonografi yöntemi, araştırma nesnesi 
olarak  ister  Rönesans  dönemi  Batı  Avrupa  resimleri  olsun,  ister  dizilerdeki  polis 
şiddeti konusunda anlam üreten görseller olsun, çok geniş bir alanda yetkinlikle kul-
lanılabilir. Amerika–Irak savaşı sırasında Amerikalı askerlerin Ebu Garip’te Irak-
lılara uyguladığı işkencenin fotoğraflarının Yıldız (2008: 11-28) tarafından politik 
ikonolojisinin  yapılması  ve  ayrıca  Doğan  (2012)  tarafından  Arka  Sokaklar  dizisi 
üzerinden polis şiddetini meşrulaştıran görselin ikonografi yöntemiyle betimleme-
sinin  yapılması,  yöntemin  oldukça  farklı  ve  geniş  bir  alanda  kullanılabileceğine 
kaynaklık etmektedir.  
Bu  çalışmada  da  incelemeye  alınan  televizyon  örneğini  düşündüğümüzde, 
çeşitli  ideolojik  çerçeveler  içinde  oluşturulan  görsel  temsiller,  analiz  nesnesini 
oluşturmaktadır.  Her  aşamasının  inşası  çeşitli  seçimler  sonucu  oluşturulan  gör-
sellerin birincil/doğal anlamından söz etmek zorlaşmaktadır (Doğan, 2012: 83). Ça-
lışmanın kuramsal kısmında da belirtildiği gibi, anlam doğal değil aksine her zaman 
için kültürel ve ideolojik bir inşa olarak kabul edilmektedir. Dolayısıyla çalışmada 

---

318 
 
ikonografik  çözümleme,  olay  ve  nesnelerin  birincil/doğal  anlamları  yerine,  kedi-
lerine atfedilen anlamların ifşasıyla, yani ikonografik sembolizm (ikincil/uzlaşım-
sal/geleneksel  anlamın  ifşası)  ile  başlayacaktır.  Dolayısıyla  görsel  çözümlemede 
birincil/doğal anlam dışarıda bırakılarak, temsillerin betimlenmesi, uzlaşımsal konu-
lara aşinalık içinde ‘ikonografik sembolizm’ başlığında yapılacak, sonrasında sem-
bollerin  temsil  ettiği  zihinsel  dünyayı  açığa  çıkarmak  ‘ikonolojik  sembolizm’  ile 
mümkün  olacaktır.  Çalışmanın  gerekli  görülen  yerlerinde  görüntünün  analizine 
dilsel  mesajın  analizi  de  eklenecektir.  Çalışma,  Medyatava’dan  alınan  Aralık  ayı 
reyting  bilgileri  (TOTAL) doğrultusunda,  Türkiye  ulusal  televizyon  yayınında  en 
çok izlenen 3 ana haber bülteninin (sırasıyla; 13. 01. 2014/ Pazartesi - Kanal D Ana 
Haber Bülteni; 14. 01. 2014/Salı - Star Ana Haber; 15. 01. 2014/Çarşamba- ATV 
Ana Haber) ikonografik analizinden oluşmaktadır. Yukarıda da belirtildiği gibi, ana 
haber bültenlerinde yer alan haberlerin temsillerinin betimlenmesi yani geleneksel 
ve  uzlaşımsal  anlamın  belirtilip  tanımlanması  işi  ‘ikonografik  analiz’  adı  altında 
yapılacaktır, sonrasında ise, ‘ikonolojikanaliz’ yoluyla görselin içsel anlamı açığa 
çıkartılacaktır.  
5.  KANAL  D,  STAR  VE  ATV  ANA  HABER  BÜLTENLERİNDEKİ 
KADININ YERİ VE TEMSİLİNE YÖNELİK ÇÖZÜMLEMELER (ANALY-
SIS  ON  THE  PLACE  AND  REPRESENTATION  OF  WOMEN  IN  MAIN 
NEWS BULLETINS OF KANAL D, STAR VE ATV) 
Türkiye’de  akademik  alanda  cinsiyet  dinamiklerini  temel  parametre  alarak 
mekan analizine girişen ya da cinsiyet analizlerine mekansal süreçleri ayrılmaz bir 
bileşen olarak dahil eden çalışmaların (Alkan, 2009: 15) yeni yeni oluşmaya baş-
ladığı gerçeği, bizi mekan ve cinsiyet arasındaki ilişkinin boyutu hakkında düşün-
meye sevk etmektedir. Medya alanında yapılan çalışmalarda ise mekan ve cinsiyet 
arasındaki ilişki ve bu ilişkinin temsili konusundaki akademik ilgi eksikliği gözü-
müze  çarpmaktadır.  Elbette  mekan  dediğimizde  bunu  fiziksel  bir  yapı-mekandan 
ziyade, belki de daha çok, içinde yaşanan çevre, yaşam biçimi ve ilişkiler ağı (bu 
ağın oluşturucusu ya da sonucu) olarak algılamak gerekir (Ertuğ, 2010: 80). Kadının 
hangi mekânlarda ne şekilde var olduğunun, en çok izlenen ana haber bültenlerindeki 
sunumunu  ve  temsilini  inceleyen  çalışmada,  öncelikli  olarak  kadının  doğrudan 
görünür olduğu ve haber içeriğinde doğrudan etkili olduğu (özne olduğu) haberler 
incelenecektir. Devamında ise kadın temsillerinin başka içerikler ve mesajların aracı 
olarak yer aldığı haberler ve kadın-mekân arasındaki ilişkide ve bu ilişkinin görünür 
kılınması ve temsilinde en az diğerleri kadar önem taşıyan 'kadının yokluğu' konusu 
yani  hangi  haberlerde-görüntüde  ve  haber  içeriğinde  yer  al(a)mayışı  analiz  edile-
cektir.  
5. 1. Kanal D Ana Haber Bülteni (Main News Bulletin of Kanal D) 
13. 01. 2014 tarihli Kanal D Ana Haber Bülteni'nde yer alan 23 haberden 13'ü 
gündemi  sıklıkla  meşgul  eden  17  Aralık  yolsuzluk  operasyonu,  Fethullah  Gülen 
Cemaati ve iktidar partisi arasındaki gerginlik, bakanların istifası, yer değiştirmeler, 
HSYK  teklifi  ve  krizi  ile  ilgilidir.  Bu  haberler  gündelik  siyasete  dayalı  ve  'ciddi' 
olarak nitelendirilen haber içeriklerinden oluşmaktadır. Geriye kalan 2 haber kadın 
cinayetleri  ile  ilgili,  1  haber  gündelik  yaşamın  içine  dahil  edebileceğimiz  LPG'li 

---