Xix əsr azərbaycan şERİ antologiyasi
Yüklə 3,81 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- XIX ƏSR
- MƏHƏMMƏD BƏY AŞİQ
____________________Milli Kitabxana______________________
bəzzazlarının yığıncağı", "Kənd əhli və qurd" kimi təmsil və həcvlərində ġükuhi müasiri olduğu insanlarda gördüyü mənəvi naqislikləri - sələmçilik, yalançılıq, saxtakarlıq kimi sifətləri bədii gülüĢün hədəfinə çevirir.
Nadim v ə Seyid Əzimin satiralarında isə yerli bəylərin ikiüzlülük və satqınlığı ilə yanaĢı çar məmırlarının rüĢvətxorluğu, soyğunçuluğu, ruhanilərin ictimai əxlaqsızlığ ı kəskin bədii intonasiya ilə tənqid olunur. Xüsusilə Seyid Əzimin "ġirvanın təzə b əyləri haqqında", "ġamax ının təzə bəylərini həcv", "Köpəyə ehsan", "Allaha rüĢvət" kimi satiralarında tənqid və if Ģanın boyaları olduqca tünddür. Öldürücü gülüĢ, kəskin istehza, tənqid hədofinə qarĢı nifrət və qəzəb hissi, xəlqilik ruhu bu satiraların baĢlıca məziyyəlləridir.
Bütün bunlar göstərir ki, XIX əsr Azərbaycan poeziyası bizim çoxyaĢlı Ģerimizin inkiĢaf tarixinə yeni bir mə rhələ kimi daxil olur. Əsrin əvvəllərindən ictimai-siyasi v ə mədəni həyatda baĢ verən mühüm dəyiĢikliklər ümumiyyətlə bədii fikrin, o cümlədən poeziyanın yeni istiqamətdə inkiĢafın Ģərtləndirir. Qədim və zəngin ənənələri olan lirik və epik Ģeir bu dövrdə həm bədii-estetik məzmun, həm də poetika-sənətkarlıq, forma-janr və dil-üslub baxımından daha da zənginləĢərək orijinal keyfiyyətlər qazanır. Satirik Ģeir təĢəkkül tapır və getdikcə qüvvətlənir...
yaĢayıb- yaratmıĢ 60-dan çox Ģairin əsərlərindən nümunələr toplanmıĢdır. Tərtibçi onları müxtəlif dövrlərdə çap olunmuĢ kitablardan seçmiĢ və tarixi- xronoloji prinsip əsasında düzmüĢdür. Əvvəlki nəĢrlərdə təsadüf edilən bir sıra imla xətaları aradan qaldırmıĢ, kitabda əsərləri gedən sənətkarlar haqqında çox qısa məlumat verilmiĢ, nümunələrin götürüldüyü mənbələr göstərilmiĢdir.
Zaman Əsgərli
23 ____________________Milli Kitabxana______________________
XIX ƏSR
AZƏRBAYCAN
ŞERİ
24
____________________Milli Kitabxana______________________
MƏHƏMMƏD BƏY AŞİQ
Məhəmməd bəy AĢiq XIXəsr Ģairlərinin yaĢca ən böyüyüdür. O, 1776-cı ildə ġuĢa Ģəhərində doğulmuĢdur. Alası Behbud bəy Qarabağda məĢhur olan Sarıcalı- CavanĢir tayfasındandır. Onun Qarabağ xanlığının ərazisində -Vərəndə və Zəngəzur mahallarında çoxlu kəndləri və obaları vardı. Ömrünün sonlarında Behbud bəy ixtiyarında olan torpaqları iki oğluna Məhəmməd bəyə və Böyük bəyə paylamıĢdı. Lakin Məhəmməd bəy atasının verdiyi torpaqları qardaĢı Böyük bəyə bağıĢlayıb, özü yenicə aldığı Zəngilan kəndində məskunlaĢdı. Burada onun həyatı narahat keçirdi; qayınları ilə onun arasında tez-tez baĢ verən torpaq çəkiĢmələri məhkəmə salonlarında davam edirdi. Belə çəkiĢmə lər nəticəsində Rusiya hökuməti Məhəmməd bəyi Ordubada sürgün etmiĢ və o, həyaının ax ırına qədər Ordubadda yaĢayıb, 1861-ci ildə orada dünyasını dəyiĢmiĢdir.
Məhəmmədbəy Ģeirlə rinin bir qismini öz adı, digər qismini "AĢiq" təxəllüsü ilə möhürləmiĢdir. Onun müxtəlif təzkirələrdə qalan əsərlərini Ənvər Çingizoğlu toplayaraq, 2000-ci ildə Bakıda "ġuĢa " nəĢriyyatında çap etdirmiĢdir. Buradakı Ģeirlər həmin kitabdan götürülmüĢdür.
QƏZƏLLƏR
Necə kim ol sənəmin qəmzeyi-xunxarəsi var,
Dili-zarımda nıənim qanlı ciyərparəsi var.
Dili-əĢkimi mənim salma nəzərdən, ey göz,
Dut giranmayə onun səbəyi-səyyarəsi var.
Yar xalına baxan gözdə qaradan qalmaz,
Demə aĢiq ona kim, gözlərin qarəsi var.
Dami-təxsirə salır hər yetən azadələri,
QaĢü göz, zülfün əcəb qəmzeyi-məkkarəsi var,
Sanma bikarə məni Ģahi-hünərməndanəm,
Yığılıb baĢıma dəhrin nə ki avarəsi var.
25
____________________Milli Kitabxana______________________
Rəngi-zərdim yox əcəb əĢk ilə gülgünə dönüb,
Cigərimdə acı müjgan oxunun yarəsi var.
Küfri-zilltün sevəli kamil olub iymanım,
Gərçi bu rəmzlərin Ģəridə kəffarəsi var.
BağlanmıĢ silsileyi-kakilə könlüm möhkəm,
Mən kimi yüz min onun AĢiqi-biçarəsi var.
* * *
Aldım qələmi namə yazam, yarə könüldən,
Ya rəb, ola bir məhrəmi aparə könüldən.
Ol qönçə dəhən dilbərə yetkəc dil uzadıb,
Bülbül kimi hər dəm gələ göftarə könüldən.
Tez-tez qoyub ol sərvi-qədin payinə baĢın,
Tabus qılıb tez ilə yəlvarə könüldən.
Əvvəl alıb nitqi-Mə sihadən icazət, Axır edə hər ərzimi sərdarə könüldən.
Təqrir edə ol gözləri xunxarə kömüldən.
Pərvanəsifət düĢdügümü vadiyi-hicrə,
Hər ləhzə deyə atəĢi-rüxsarə könüldən.
Naçarlığımı ərz edə ol Ģahi-cahar,
Rəhm eyləyibən, bəlkə, edə çarə könüldən.
Keyfiyyəti- əhvalı və həm qisseyi-hicri, Ərz eyləyə, bilgi verə dildarə könüldən.
AĢiq , qəmi-hicrani yazıb eylədim irsal
Ol zülfiu siyahə bu üzü qarə könüldən
26
Yüklə 3,81 Mb. Dostları ilə paylaş:
|