____________________Milli Kitabxana______________________
MOLLA QƏDİR NACİ
Molla Qədir Nacinin doğum və ölüm tarixi haqqında dəqiq m əlumat
yoxdur. Əsərlərindəki işarələrə və tədqiqatçıların söylədiklərinə istinadən
demək olar ki,
o, XVIII əsrin lap sonlarında, ya da XIX əsrin əvvəllərində
Şamaxıda doğulmuş, təxmin ən 70 il yaşamışdır. Şeirlərindən məlum olur ki,
yaxşı mədrəsə təhsili almış, klassik Şərq ədəbiyyatına, xüsusilə Məhəmməd
Füzulinin yaradıcılığına yaxından bələd olmuşdur. O, şeirlərinin bir çoxunu
Füzulidən ilhamlanaraq yazmışdır.
Əsərləri müasirləri tərəfindən yüksək qiymətləndirilmiş, təzkirə
səhifələrini
bəzəmişdir. Bir sıra şeirləri Seyid Əzim Şirvaninin təzkirəsində,
Hüseyn Əfəndi Qayıbovun "Azərbaycanda məşhur olan şüəran ın əşarına
məcmuədir" kitabında qorunub saxlanmışdır. Buradakı nümunələr Seyid Əzim
təzkirəsinin çap nüsxəsindən (1974) götürulmüşdür.
QƏZƏLLƏR
Nədir bais ki məndən Ģəfqətin kəm etmisən, cana!
Məni məhrum edib, əğyan məhrəm etmisən, cana!
Əgər Fərhad gəlsə, r əxnə salmaz zərrə miqdarı
Yetən nakəslə əhdin öylə möhkəm etmisən, cana!
Sərəfraz eylədin əvvəl məni yüz lütflər birlə,
Bu layiqdirmi, axır xakməqdəm etmisən, cana!
Salıbsan canıma firqət odundan bir Ģərarət kim,
Ləbim xüĢk ol Ģərarətdən, gözüm nəm etmisən, cana!
Əgər aləm fərax olsa sərasər, girməgə yer yox,
Könül məmurəsin bir gunə pürğəm etmisən, cana!..
SitəmkeĢ Nacini
xaki-dərindən eylədin ixrac,
Rəqibani-cəfacuni mükərrəm etmisən, cana!
108
____________________Milli Kitabxana______________________
* * *
Səbadən- gül üzarın üzrə zülfi-müĢkbar oynar,
Gülün yanında guya sünbili-pü tabdar oynar.
Edən təhrik ruyində niqabi-əbrgundurmu,
Və yaxud aftab üzrə gəzər əbri-bahar oynar?!
Sənin tək bibədəl Ģuxi gətirmiĢ dəhri-həftaba,
NiĢatü zövqdən daim fələkdə biqərar oynar.
Görüb öz mehrini zäyil, fələk salmıĢ sənə mehrin,
Dolanır baĢuva yüz Ģövq ilə leylü nəhar oynar.
Niqabım kəĢf edib yüzdən əgər ərzi-cəmal etsən,
Olub məczuu bihuĢ hər nə kim, aləmdə var oynar.
Nəsimi-zülfünü bulsa məĢami-Naciyi-xəstə
Olub pakubi-dəstəfĢan məstvar oynar.
* * *
Dil bəla hicrində çəkməkdən vüsalındır qərəz,
Ağlamaqdan didə didari-cəmalındır qərəz.
Mərdümi-çeĢmim dəmadəm kim, cigər qanın içər,
Röyəti-xakü xətü rüxsari-alındır qərəz.
Təc dilər üftadeyi-dərgahın olsun kim, ona
Ol mübarək yerdə olmaq payimalındır qərəz.
Cismi-zarım dərd çəkməkdən dönübdür mulərə -
Kim, ona vəsli-miyam-mumisalındır qərəz.
Xah əhvalım sual et, xah qıl qətlimə hökm,
Canə ancaq ləli-nabından məqalındır qərəz.
Safi olmaq istərəm fikrü xəyali-qeyrdən,
Könlüm içrə arizu fikrü xəyalındır qərəz.
Naciyi-biçarə ömrün eĢq ara qılmıĢ tələf.
Kim tamaĢayi-rüxi-fərxəndəfalındır qərəz.
109
____________________Milli Kitabxana______________________
* * *
Ta kim, gözüm ol sərvi-güləndamə düĢübdür,
Vəslin dilər, amma təməi-xamə düĢübdür.
Xali-siyəhin gördü könül zülfünə düĢdü,
Bir quĢ kimi kim, danə üçün damə düĢübdür.
Sirri-dəhənin bulmağa zehnim dolanır çox,
Biçarəni gör kim, qələt övhamə düĢübdür.
Geysuləri içrə yüzünü gizlədi ol məh,
Yüz ah ki ömrüm günü axĢamə düĢübdür!
ĠĢrətlə qəmi qismət edən vəqt müqəssim,
Qəm hissəsi mən xəsteyi-nakəmə düĢübdür.
Gör halımı, ey badi-səba, yarə degil kim,
Hicrində filani yaman əyyamə düĢübdur.
Göstərsə mənə ruyin əgər Ģahidi-məqsud.
Ol dəm bilərəm qəm günü əncamə düĢübdür.
Əksi- rüxi-saqi görünür badədə, oldur
Bais, həvəsim badeyi-gülfamə düĢübdür.
Eyb eyləmə, ey Nacini meyxarə görən kəs,
Yengicə kiĢi Ģiveyi-islamə düĢübdür.
* * *
Bizi öldürdü fəraqında qəmin, ay qaragöz,
Nə qəmin, düĢmənə lütfü kərəmin, ay qaragöz.
Səni tərk eyləməzəm, cismimi hər ləhzə əgər
Çak-çak eyləsə tiği-sitəmin, ay qaragöz.
110