Xocali soyqirimi

Azərbaycan Respublikası Prezidentinin ĠĢlər Ġdarəsi  
PREZĠDENT  KĠTABXANASI 
─────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────── 
 
50 
Bizim  təbliğat  maĢınımız  isə  Prezident  Aparatından  kənara  çıxmırdı.  Bakıdakı  adicə  diplomatik 
korpuslarını  nümayəndələrinə  həqiqəti  deməkdə  çətinlik  çəkirdik.  Susmağımız  isə  erməni  təbliğatı  üçün  qol-
qanad  verirdi...  Ermənilər  Xocalı  ilə  bağlı  Azərbaycanı  «qan  tökməkdə  günahlandıran»  bir  materialı,  əllərinə 
keçən  hər  hansı  bir  faktı  və  yaxud  sənədi  təkrar-təkrar  çap  edirdilər.  Tutalım  «Azərbaycanlılar  Xocalını 
yandırıb, getdilər...» foto-reportajını 49 dəfə dünya mətbuatında çap etdiriblər. 
 
Xocalının  iĢğal  edilməsi  planının  strateji  tərəflərini  ermənilərlə  yanaĢı,  ruslar  da...  «çox 
düĢünüblər». 
Nəticədə  birinci  batalyonun  qərargah  rəisi,  mayor  Abram  Çitçiyan  mayor  Ə.Nabokix  və  kapitan 
Ġ. Lixodey  hərbi əməliyyatlarda bilavasitə vuruĢublar. Zabit Ġ.Karabelnikovun  məlumatına  görə  A.Çitçiyan 13 
nəfərlik  «Babayevlər  ailəsini...  güllədən  keçirib...»  Ona  1993-cü  ildə  Fransa  Erməni  Diasporu  tərəfindən  150 
min ABġ dolları mükafat və ən böyük «Kilsə mükafat» verilib. A.Çitçiyan 1994-cü ilin sentyabr ayının 2-də 
Fransaya mühacirət edib və orada yaĢayır. 
 
366-cı  Alayın  sıravi  qulluqçusu,  rabitəçi  Afik  Ġsbeliyevin  məlumatına  görə  isə,  o,  fevralın  24-də 
(1992) kapitan Ġ. Lixodeyin komandasında topçu dəstəsində vuruĢub və Xocalının iĢğalında iĢtirak edib. 
- Siz necə vuruĢurduz? - sualına belə cavab verib: 
 -  Biz  həm  də  qorxurduq.  Ölümdən  qorxurduq.  Əlimizə  keçənləri  məhv  edirdik.  Bəzən  küləkdən 
tərpənən  ağaclar.  XıĢıldayan  yarpaqlar  da  bizi  qorxuya  salırdı...  Mən  bilmirəm,  Azərbaycan  xalqı  məni 
bağıĢlayarmı?...  Anam  azərbaycanlılara  qarĢı  ermənilərlə  əlbir  olub  vuruĢduğum  üçün  məndən  imtina  edib... 
Mən  artıq  evə  gedə  bilmirəm,  hamı  məndən  üz  döndərib.  Amma  məni  məcbur  etdilər.  Əmr  verdilər.  Biz  isə 
əmrə tabe idik. Məni artıq heç kəs bağıĢlamır... 
(Bir erməni məzarı»- Müəllif: Əbdül Fateh. «Beyrut» nəĢri. 1994-cü il). 
 
A. Ġsbeliyev  bunu  deyir  ki,  ermənilər  ruslara  məxsus  hərbi  texnikanı  satın  almıĢdılar.  Bir  avtomat 
«KalaĢnikov»a 1500 ABġ dolları verilirdi... 
...1992-ci  il  fevral  ayının  25-dən  26-sına  keçən  gecə  Xocalı  yandırıldı,  iĢğal  edildi.  QoĢun  isə 
sakitləĢmək bilmirdi. 
 
Polkovnik V. Savelyev «Məxfi arayıĢında» qeyd edir: 
«Üçüncü  batalyon  Xocalı  iĢğal  olunan  gecə  müharibə  zonasından  çıxarıldı,  amma  oranı  tərk  etmədi. 
366-cı  Alay  isə  ərazidən  çıxarılmadı.  Ordu  tərksilah  olundu.  Zabitlər  satqınlıq  etdilər.  Silahlara  gəlincə, 
iĢlənməmiĢ  silahları  ermənilər  üçün  ayırdılar.  Qərara  alındı  ki,  ermənilərdən  bunun  müqabilində  pul  və  zinət 
Ģeyləri alınsın. «Böyük Ermənistan» adlı bədnam  və rüsvayçı plan uğrunda vuruĢlara gəlincə, bu, hələlik açıq 
qalmıĢ bir məsələdir». 
 
1992-ci  ilin  mart  ayının  19-u  (müsəlman  təqvimində  bu  gün  Novruz  günü,  Bahar  bayramıdır) 
Xocalıda  öldürülmüĢ  azərbaycanlılar  üçün  kiçik  bir  qəbiristanlıq  salındı.  Orada  əlli  dörd  nəfər  öldürülmüĢ 
günahsız  azərbaycanlı  dəfn  edildi.  Ermənilərin  Fransa  Diasporunda  telekanal  müəllifi  Surik  ġaqenyan  bu 
mənzərəni  elə  həmin  günün  axĢamı  Ġranın,  Türkiyənin,  Moskvanın,  Yerevanın,  VaĢinqtonun,  Londonun, 
Parisin, Bonnun telekanallarına çıxartdı. Ermənilərin öldürülmüĢ azərbaycanlıların meyitlərinə etdikləri «hörmət 
və ehtiramdan...»(?), təĢkil olunmuĢ dəfn mərasimindən danıĢdı. 
Bakıda  isə  əslində  hələ  heç  kəs  hadisələrin,  Xocalıda  baĢ  vermiĢ  faciənin  səbəblərini  araĢdıra 
bilmirdilər.  YaradılmıĢ  deputat  komissiyasından  tutmuĢ,  müxalifət  partiyalarınadək  hamı  iflic  vəziyyətdə  idi, 
hakimiyyət  çat  vermiĢdi.  Təhlükəsizlik  orqanları  öz  informasiya  mənbələrinin  əsas  dayaqlarını  itirmiĢdi. 
Təhlükəsizlik  sisteminin  böyük  bir  qrupu  müxalifətlə,  necə  deyərlər,  «əhd-peyman»  bağlamıĢdılar. 
A.Mütəllibov  hakimiyyəti  cəmiyyətdə  və  dövlətdə  siyasi  gücünü  artıq  itirmiĢdi.  O,  öz  ehtiraslarının, 
komandasındakı fitnə-fəsadın qurbanı olmuĢdu. 
 
Həmin  ərəfədə  rus  kəĢfiyyatçısı  V.Savelyev  Azərbaycan  hakimiyyətini  təsvir  edib,  yazırdı:  «... 
Xocalının  iĢğalından  sonra  A. Mütəllibov  hakimiyyəti  öz  yaĢamaq  hüququnu  itirdi...  Nazirlik  isə  BaĢ  nazirin 
ətrafında dövlət daxilində dövlət yaratmıĢdılar...» 
 
Polkun çıxarılmasında hərbi sursatların ermənilərə verilməsində bilavasitə iĢtirak edənlərə baxın: 
-General-polkovnik          Qromov. 
-General-leytenant           Qrekov. 
-General-leytenant           Ohanyan. 

---

Azərbaycan Respublikası Prezidentinin ĠĢlər Ġdarəsi  
PREZĠDENT  KĠTABXANASI 
─────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────── 
 
51 
- Ġ.Andronov- deputat 
- Polkovnik                        Y. Zarviqarov (sonra general oldu) 
- Polkovnik                       O.Kraule... 
 
Dördüncü  Ordu  23-cü  motoatıcı  Diviziya  nümayəndələrinin  Xocalı  əməliyyatında  iĢtirak  etmələri 
üçün Ģərait yaratdı. 
23-cü  motoatıcı  Diviziyanın  komandan  müavini  A.Badukov  və  K.Yermolayev  isə  erməni 
yaraqlılarına verilmiĢ hərbi texnikanın geri qaytarılmasını tələb edirdi. Onları isə kim idi eĢidən?! 
 
RF  hərbi əks  kəĢfiyyatının  rəisi iĢləmiĢ  polkovnik  V.Savelyev  məsələləri Ģərh edərək,  qeyd edir: 
«...  1992-ci  ilin  fevral  ayının  23-də  hərbi  Ģəhərcik  «Qrad»  qurğularından  atəĢə  tutulduqdan  sonra  polkovnik 
Y.Zarviqarov polkun daimi dislokasiya məntəqəsindən ehtiyat bölgəyə keçirilməsi haqqında qərar verib. Qərar 
isə erməni silahlı dəstələrinin heç bir müqaviməti olmadan həyata keçirilib. Dislokasiya yerinin dəyiĢdirilməsi 
heç də zərurətdən irəli gəlməyib. Bu zaman bir sıra bölmələrin döyüĢ texnikaları çıxarılmayıb. Həmin günlərdə 
Xankəndi  Ģəhərinə  gələn  general-leytenant  II Ohanyan  (mayor  Ohanyanla  qarıĢdırmayın)  təkid  edib  ki, 
artilleriya  diviziyası,  zenit  artilleriya  diviziyası,  tank  rotası,  texnikası  saxlanılsın.  Nəticədə  ermənilər  heç  bir 
maneə ilə rastlaĢmadan 23 ədəd «PDM», 3 ədəd «ZSU-23-4», 8 ədəd»D-30»və xeyli digər döyüĢ texnikası ələ 
keçirdilər...» 
 
Həmin  gün  ermənilərin  özünümüdafiə  dəstəsi  adı  ilə  vuruĢan,  əslində  «ASALA»  terror  təĢkilatının 
Xankəndində yaradılmıĢ özəyinin baĢçısı kimi tanınan Ġllarion Allahverdiyan 24 nəfər rus zabitinə və əsgərinə 
pul  mükafatları  elan  etdi.  Məsələn,  dəstənin  önündə  çıxarılmıĢ  rus  zabiti  Yevgeni  Qolubevə  üstündə 
«ASALA» yazılmıĢ 25 qramlıq qızıldan tökülmüĢ orden və beĢ min ABġ dollarını təntənəli surətdə təqdim etdi. 
Və  yaxud  həmin  gün  sıravi  Anastas  S. Ġvanova  10  min  ABġ  dolları  təqdim  etməklə  Ġrəvanda  onu  gözləyən 
«Hunday» markalı avtomobilin sənədlərini verdi. 
 
Əslində  1992-ci  il  fevralın  24-də  erməni  silahlı  dəstələrilə  rus  zabitləri  arasında  Ģəxsi  bağlaĢmalar, 
«DöyüĢ müqavilələri» imzalandı. 
Azərbaycanda isə əsgərlərimiz üçün, ordumuz üçün kəndlərdən, Ģəhərlərdən, ayrı-ayrı iĢ adamlarından 
göndərilən  maddi  yardımların  nə  dəftəri  var  idi,  nə  də  hesabı.  Sənədlərə  gəlincə,  o  artıq  yox  idi,  bir  qismi 
yandırılmıĢdı,  bir  qismi  də  it-bata  salınmıĢdı.  Aldığımız  məlumata  görə,  təkcə  Xocalı  iĢğalı  günlərindən 
ordunun xəzinəsindən (yardımlar) 793 min ABġ dolları oğurlandı. Adamlardan yardım üçün yığılan 368 milyon 
manatın  aqibəti  bilinmədi.  Cənubi  Azərbaycandakı  qardaĢlarımızın  göndərdikləri  46  milyon  436  min  rial  isə, 
necə deyərlər, qeybə çəkildi... Ermənilərlə rus zabitlərinin müqavilələri isə getdikcə Ģaxələnirdi... 
Bütün  bunlar,  yəni  ermənilərlə  ruslar  arasında  olan  bu  hərbi  bağlaĢmaların  bir  qismi  Ģifahi 
sərəncamlarla  edilirdi.  Bunun  üçün  hər  sərəncamın,  general  sözünün  öz  qiyməti  var  idi.  Məsələn,  Xankəndi 
Ģəhərindəki 463-cü Əlahiddə Kimyəvi Mühafizə Batalyonu və 909-cu Əlahiddə KəĢfiyyat Batalyonunun döyüĢ 
planları ilə bağlı, ermənilər tərəfdən vuruĢması barədəki əmrin qiyməti 18 min ABġ dolları idi. 
Polkovnik V.Savelyev bütün bunlara toxunaraq yazır: «... Birinci batalyon ehtiyat bölgəyə keçirilən 
zaman polkovnik Ġvan Moiseyev texnikanı və Ģəxsi heyəti dağlar arasındakı Çapar dərəsində saxlayıb, gözləmə 
mövqeyi tutub. Sonra onun batalyonu Çixani yaĢayıĢ məntəqəsinə daxil olub. Ermənilərin mühasirəsinə düĢüb. 
Nəticədə batalyon könüllü surətdə öz döyüĢ texnikasını ermənilər üçün qoyub. Ġvan Moiseyevə və Ģəxsi heyətə 
pul təklif edilərək, birlikdə vuruĢmağa çağırılıblar...» 
Qeyd  edim  ki,  Xocalının  ətraf  yaĢayıĢ  məntəqələrini  də  dağıdan,  külünü  göyə  sovuran  elə  Ġvan 
Moiseyevin batalyonu olub və bu batalyon da ermənilər arasında «Ġvanın vəhĢi batalyonu» kimi tanınıb. 
 
AraĢdırmalarımıza  görə  366-cı  Alaydakı  hərbi  texnika  və  silahların  85%-i  ermənilərin  əlinə 
keçib.  Üstəlik,  Fransadan  göndərilən  142  ədəd  avtomat,  7  min  600  ədəd  güllə  ,  460  ədəd  bronijilet,  11  ton 
konservləĢdirilmiĢ  yemək,  min  iki  yüz  cüt  ayaqqabı  (altı  cür  ölçüdə),  146  ədəd  tapança...  ermənilərin 
istifadəsinə verildi. Amerikada istehsal olunmuĢ 149 ədəd ratsiya də ermənilərə paylanıldı. 
Fransa  senatı  isə  Xocalı  ilə  bağlı  heç  bir  məlumatın  olmamasından  gileyləndi  və  bütün  günahları 
Azərbaycanın Fransadakı diplomatik korpusunda gördü. 
 
2001-ci  ilin  fevral  ayının  14-də  bu  məlum  oldu  ki,  Fransada  «  Xocalı  faciəsini»  ermənilərin  faciəsi 
kimi  təbliğ  edib  tanıdıblar.  Bizim  səfarətxanaya  gəlincə,  onları  sadəcə  geri  çağırıb  ittiham  etməkdən  baĢqa... 
ayrı  heç  nə  qalmırdı.  Digər  tərəfdən,  erməni  diplomatı  O. Ter-Qriqoryan  1992-ci  ilin  aprel  ayında  Ġrəvanın 

---