Y anında Gənclər Fondu tərəfindən qismən maliyyələşdirilən
Yüklə 2,89 Kb. Pdf görüntüsü
|
www.elmler.net - Virtual İnternet R esurs M ərkəzi ġəhla Nağıyeva. Bədii tərcümə: nəzəriyyə və praktika 56 56 ənsəsində yeddi yerdə düyən, ərənlər əvrəni Qazan bəyin qardaĢı Qaragünə çapar yetdi" (səh. 42). Hər iki tərcümə variantında qara sözünün orijinala uyğun məna yukü saxlanılmıĢdır. Bundan əlavə "qara" sözü türk dillərində həm də "baĢçı", "qüvvətli", "cəsur" mənalarında mürəkkəb insan adlarının birinci, yaxud ikinci komponenti kimi iĢlənir. "Kitabi-Dədə Qorqud" abidəslndə də belə adlar az deyil. Onu da qeyd etmək lazım gəlir ki, titul kimi iĢlənən "qara" sözü həm də adda rəng çalarını özündə saxlayır. Məsələn, Qaragünə "qara dərə ağzında qadır verir", onun "beĢiyinin yapığı qara buğa dərisindəndir", o, "acığı tutanda qara daĢı kül eyloyir", "qara bığını yeddi yerdən düyünləyir" və s. "Qaracıq Çoban"ın adındakı "qara" sözü də güc, qüvvət mənasında iĢlənmiĢdir. Ona görə də tərcüməçilər bu titulun daĢıdığı məna çalarını əks etdirməyə də diqqət yetirməlidir. Orijinala sədaqət naminə tərcüməçilər "Qara" titulunu olduğu kimi vermiĢlər. Məsələn, "qaragünə oğlu Qarabudaq" adı təhlil etdiyimiz hər iki tərcümə variantında demək olar ki, olduğu kimi saxlanmıĢdır – birində "Kara Budak, the son of Kara Gone", digərində isə "Kara Budak, son of Kara Gone" Ģəklində. (Xatırladaq ki, yuxarıda qeyd olunduğu kimi, hər iki tərcümə mətnində yanlıĢ olaraq "Gönə" adı "ö" hərfi ilə verilmiĢdir). Halbuki buradakı "Dəli" sözündən fərqli olaraq, "Qara" sözü ingiliscəyə tərcümə olunsaydı, orijinala xələl gəlməzdi. Amma tərcümə edilsə də, olduğu kimi saxlansa da bu sözə izah vermək lazımdır. Qeyd edək ki, dastanda "Qara" ləqəbli digər qəhrəmanlar da var və onların adında bu söz, cüzi istisnalarla, demək olar ki, olduğu kimi saxlanmıĢdır. "Qara Tükən Məlik" 1972-ci il www.elmler.net - Virtual İnternet R esurs M ərkəzi ġəhla Nağıyeva. Bədii tərcümə: nəzəriyyə və praktika 57 nəĢrində "Kara Tuken Melik" kimi, Mirabilenin nəĢrində isə "Kara Tukən" kimi verilmiĢdir. "Qara Çəkur" xüsusi adında da "qara" sözü saxlanmıĢdır. Lakin dastanın "Bayburanın oğlu Bamsı Beyrək boyunu bəyan edər" adlanan boyundakı "Qara Aslan Məlik" obrazında "Qara" sözü 1972-ci il nəĢrində saxlandığı halda ("Kara Aslan Melik"), Mirabilenin nəĢrində bu ad bütövlükdə tərcümə olunmuĢdur: "Black Lion King". "Kitabi-Dədə Qorqud"da maraqlı və yaddaqalan obrazlardan biri də daha çox "Qaraca Çoban" kimi tanıdığımız "Qaracıq Çoban"dır. Tədqiqatda istifadə etdiyimiz hər iki tərcümə variantında "Qaracıq" sözü olduğu kimi saxlanılmıĢ, "çoban" sözü isə ingiliscəyə tərcümə olunmuĢdur: "Karacik the Shepherd". "Qaracıq" sözü ingilisdilli oxucuya heç nə demədiyi üçün bu ad ingilis dilində onun qəhrəman, cəsur obrazını orijinalda olduğu kimi əks etdirmir. Halbuki yuxarıda qeyd olunduğu kimi çobanın adındakı "qara" sözü həm də "cəsur", "qüvvətli" mənalarını verir. "Kitabi-Dədə Qorqud"da ağ, sarı və baĢqa rəng adları ilə əlaqədar Ģəxs adlarına da (bəzən ləqəblərə də) təsadüf olunur. H.ƏIiyev və S.Məmmədova bunu "qədim qəbilə quruluĢu dövründə həmin rənglərin bəzilərinin müqəddəs, digəriərinin qəbahət sayılmasının nəticəsi" hesab etmiĢlər. Onların qənaətinə görə, "qara" rəng "Dədə Qorqud"da təsvir olunan oğuzlarda bədbəxtlik, hətta matəm rəmzi hesab edilirdisə, səlcuq türklərində "qara" rəng sevinc, Ģadlıq kimi qəbul edilirdi" (21, 46). Əlbəttə, müəlliflərin "Dədə Qorqud"da "qara" rəngin həmiĢə bədbəxtlik rəmzi olması fikri ilə razılaĢmaq çətindir. Doğrudan da, dastanda yuxarıda qeyd etdiyimiz kimi rəng mənasında "qara" sözü bədbəxtlik rəmzi kimi verilir. ("Oğlu www.elmler.net - Virtual İnternet R esurs M ərkəzi ġəhla Nağıyeva. Bədii tərcümə: nəzəriyyə və praktika 58 58 olanı ağ otağa, qızı olanı qızıl otağa qondurun. Kimin ki, oğlu- qızı yox, qara otağa qondurun, qara keçə altına döĢəyin, qara qoyun yəxnisindən önünə gətirin... " (səh. 19). Dastanda ―qara‖ sözü titul kimi iĢlənəndə cəsurluq, igidlik mənası daĢıyır. Məsələn, Qaracıq Çoban, Qaragünə oğlu Qarabudaq və s. Oğuz qəbilələrinin bəzilərində "ağ Ģahin" totem olub, müqəddəs sayılmıĢdır. "Ağ" rəngin xoĢbəxtlik rəmzi kimi qəbul edilməsi də bu inama görədir. Xalq arasında deyilən ağgünlü (xoĢbəxt) termini də bununla əlaqədar izah olunmalıdır. AĢağıdakı Ģəxs adları da göstərilən inamı əks etdirir: "Elin Qoca oğlu Sarı QulmaĢ Qazan bəyin evi üzərində Ģəhid oldu"; "Adına Qonur Qoca Sarı çoban derlərdi"; "Ağ Məlik ÇeĢmə qızına nikah edən Qoca oğlu Alp Ərən çapar yetdi" və s. Dastanda adı çəkilən "Ağ Məlik" obrazının kimliyini ingilisdilli oxucuya çatdırmaq üçün tərcüməçilər 1972-ci il nəĢrində sadəcə onu "Ak Melik" kimi vermiĢ, axırda isə bu obrazların (Sutu Sandal Məliklə birlikdə) tarixi Ģəxsiyyət yox, əfsanəvi adlar olduğunu qeyd etmiĢlər. Mirabilenin nəĢrində də bu obraz olduğu kimi saxlanılmıĢ, lakin axırda bu adın "Ağ Kral" ("White King") mənası verdiyi xatırladılmıĢdır. Dastanda adının əvvəlində sifət iĢlənən digər qəhrəmanlar da var, "Elln Qoca oğlu Sarı QulmaĢ" və "Qonur Qoca Sarı Çoban" belə adlardandır. 1972-ci il nəĢrində birinci ad "Saru Kulmash, the son of Eylik Koja", ikinci ad isə "the name of Konur Koja Saru Choban" kimi verilmiĢdir. Mirabilenin nəĢrində isə birinci "Sari Kulmush, son of Eylik Koca", ikinci isə "they called him Konur Koca Sari Coban" ("C" burada türkcədəki "C" demək olduğu üçün ingiliscə anlaĢılmır) Ģəklində iĢlədilmiĢdir. Yuxarıda gətirilən Yüklə 2,89 Kb. Dostları ilə paylaş:
|