Y anında Gənclər Fondu tərəfindən qismən maliyyələşdirilən
Yüklə 2,89 Kb. Pdf görüntüsü
|
www.elmler.net - Virtual İnternet R esurs M ərkəzi ġəhla Nağıyeva. Bədii tərcümə: nəzəriyyə və praktika 62 62 saxlanması təqdirəlayiqdir, lakin heç olmasa bir yerdə bu titula izah vermək daha düzgün olardı. "Kitabi-Dədə Qorqud" dastanında iĢlənən Ģəxs adlarının ingilis dilinə transliterasiyasının təhlili göstərir ki, tərcümələrdə Ģəxs adlarının daĢıdığı nominativ və emosional- psixoloji məna yükü əsasən qorunub saxlanmıĢ, bəzi hallarda isə Ģəxs adlarına əlavə olunmuĢ titulların yanlıĢ tərcüməsi təhriflərə səbəb olmuĢdur. 1.3. Toponimlərin ingilis dilinə transliterasiyası "Kıtabi Dədə Qorqud" dastanı türk xalqlarının yayıldığı əraziləri, onlann həyatını, məiĢətini, etnoqrafiyasını, dilini, bütövlükdə mllli dəyərlərini əks etdirən qədim mənbədir. Elmi araĢdırmalarla sübut edilmiĢdir ki, "Ġç Oğuz" və "TaĢ Oğuz" elləri uzaq Altaydan baĢlamıĢ Ġraqa qədər, ġimali və Cənubi Azərbaycan, ġimali Qafqaz, Dərbənd, Kiçik Asiya və Qara dəniz sahilləri boyu uzanan geniĢ bir ərazidə məskən salmıĢ, baĢqa tayfalarla, xalqlarla birlikdə bu yerlərin qədim sakinləri olmuĢlar. Eposun coğrafi mühit və ərazi etibarilə daha çox Qafqazla, xiısusən Azərbaycanla bağlı olması indi heç kimdə Ģübhə doğurmur. Təadüfi deyil ki, 1988-ci ildə qorqudĢünasların Bakıda keçirilən kollokviumunda məĢhur türk ĢərqĢünası Osman Fikri Sərtqaya faktlara əsaslanaraq Azərbaycanı obrazll Ģəkildə "Qorqud coğrafiyasının əbədi paytaxtı" adlandırmıĢdı (44). Elə buna görədir ki, dastandakı Ģəxs, tayfa adları Azərbaycan ərazilərində zaman-zaman toponimə çevrllərək torpağın köksündə əbədiləĢmiĢdir. Doğrudur, illər keçdlkcə dastanın onomostikası ilə bağlı olan toponimlər müəyyən dəyiĢikliyə www.elmler.net - Virtual İnternet R esurs M ərkəzi ġəhla Nağıyeva. Bədii tərcümə: nəzəriyyə və praktika 63 uğramıĢ, belə toponimlərdən yeni-yeni adlar yaranmıĢdır. Lakin dastanın izləri torpaqdan silinməmiĢdir. Dədə Qorqud dünyası bu gün də Azərbaycanda yaĢayan coğrafi adları "Kitabi-Dədə Qorqudla səsləĢən toponim və hidronimlərlə dövrümüzə daxil olur. Dədə Qorqud dünyasında Azərbaycanın ucqar guĢələrinə səpələnmiĢ azman oğuz qəbirlərinin, kənd məzarlıqlarındakı qoç və at heykəllərinin, ilk növbədə ġamaxı tərəflərdə tapılmıĢ, alimlərin oğuz abidələri saydıqları və eramızın ilk əsrlərinə aid etdikləri çox ifadəli daĢ kiĢi heykəllərinin öz yeri var. Ona görə də "Kitabi- Dədə Qorqud" bütünlükdə Azərbaycan xalqının, dilimizin, tariximizin, torpağımızın abidəsidir (4, 14). Dastanda iĢlənən toponimlərin - yer adlarının bəziləri bu gün də olduğu kimi yaĢadığından belə adların ingilis dilinə tərcüməsində heç bir problem çıxmır. Belə adlar sadəcə transliterasiya olunur. Lakin elə yer adları da var ki, nisbətən məhdud yerli əhəmiyyət kəsb edir. A.Fyodorov yer adlarının tərcüməsi məsələlərindən söhbət açaraq yazmıĢdır: "Spesifik milli realiya bildirən, öz semantikası olan tarix, coğrafiya, mədəniyyət sahəsinin xüsusi adlarını, habelə yer adlarını, ləqəbləri verərkən transliterasiya da, tərcümə də mümkündür... Nisbətən məhdud yerli əhəmiyyət kəsb edən adlar isə tərcümə edilir" (103, 188). Tərcümə praktikasında bu variantların ikisi də iĢlədilir. Təbiidir ki, bu iĢdə yaranan ənənə də az rol oynamır. "Kitabi- Dədə Qorqud"un tərcüməsi zamanı A.Fyodorovun qeyd etdiyi məĢhur coğrafi adlar transliterasiya edilmiĢdir. Məsələn,"Kərbəla"-"Kerbela", "Mədinə"-"Medina", "Məkkə" - "Mecca" "Gürcüstan" - "Georgia", "Türkistan" -"Turkestan", www.elmler.net - Virtual İnternet R esurs M ərkəzi ġəhla Nağıyeva. Bədii tərcümə: nəzəriyyə və praktika 64 64 "Ġstanbul" - "Istanbul", "Bərdə" - "Berde", "Gəncə" - "Genje" və s. Qeyd edək ki, dastanda Qara dənizin də adı çəkilir və bu ad tərcümədə dünya təcrübəsində iĢlənən formada ("Black Sea") verilmiĢdir. "Gökcə dəniz" isə hər iki tərcümə variantında müxtəlif cür tərcümə olunmuĢdur. 1972-ci il nəĢrində bu ad "Gokche Sea" kimi verilmiĢ, axırda isə bu "dəniz Sovet Ermənistanının paytaxtı Yerevanın Ģərqində yerləĢən göl" kimi təqdim olunmuĢdur: "Gokche Deniz is a lake east of Erivan, capital of Soviet Armenia.The lake has had this Turkish name since the thirteenth century" (səh. 202). Mirabilenin nəĢrində isə bu ad tərcümə olunmuĢ ("Blue Sea"), ona izah verilmiĢdir: "is Lake Sevan in Soviet Armonıa. At that time, all large bodies of water were called 'seas'! The Ottomans considered Lake Van, in eastern Turkey, a sea" (səh. 306). Maraqlidır ki, "Gökcə dağ" adı da "Gökcə dəniz"ə uyğun Ģəkildə tərcümə olunmuĢdur: "Kafir sərhəddinə, Cızığlara, Ağılğana, Kökce Dağa, alıban çıxayın" (səh. 73). 1972 ci il nəĢrində cümlə belə çevrilmiĢdir: "Let me take him to the enemy frontier at Jizighlar, Aghlaghan, and Gokche Mountain" (səh. 72). Sonda isə aĢağıdakı qeyd verilmiĢdir: "Jizighlar, Aghlaghan, and Gokche Mountain are located between Kars and Tiflis" (səh.194). Mirabilenin nəĢrində isə bu ad "Blue Mountain" kimi tərcümə olunmuĢdur. Buradan belə nəticə çıxarmaq olar ki, "Gökcə" sözü 1972-ci il nəĢrində olduğu kimi saxlanmıĢ, Mirabilenin nəĢrində isə "mavi" kimi tərcümə olunmuĢdur. Dastanda daha çox rast gəlinən yer adlarından biri də "Dərvənd" sözü ilə müxtəlif variantlarda iĢlənən Yüklə 2,89 Kb. Dostları ilə paylaş:
|