Y anında Gənclər Fondu tərəfindən qismən maliyyələşdirilən
Yüklə 2,89 Kb. Pdf görüntüsü
|
www.elmler.net - Virtual İnternet R esurs M ərkəzi ġəhla Nağıyeva. Bədii tərcümə: nəzəriyyə və praktika 47 Ģahzadəsi" kimi təqdim olunmus, ―Həsən‖ və ―Hüseyn" adları isə olduğu kimi saxlanılmıĢdır. Peyğəmbərin digər yaxınları haqqında əlavə məlumat verildiyi üçün bu Ģəxslər haqqında izahata ciddi ehtiyac hiss olunmur. Çünki mətndən söhbətin nədən və kimdən getdiyi aydınlaĢır. 1972-ci il nəĢrində "AyiĢə" "Ayesha" kimi, "Fatimə" isə "Fatima" kimi verilmiĢ, kitabın sonundakı qeyddə isə birinci "Məhəmməd peyğəmbərin sevimli arvadı", ikinci isə "sevimli qızı" kimi təqdim edilmiĢdir. Onu da xatırlatmaq yerinə düĢər ki, qeyddə "AyiĢə" adının, həmçinin "Ayshe, Aysha, Aisha" kimi də iĢləndiyi göstərilir. "Antalogiya"da isə bu adlara "əfsanəvi qadınlar, qadın ləyaqətinin nümunələri" kimi Ģərh (səh. 537) verilmiĢdir ki, fikrimizcə, əlavə məlumat kimi 1972-ci il nəĢrindəki Ģərh daha uğurludur. Hamıya məlumdur ki, AyiĢə də, Fatimə də əfsanəvi qadınlar yox, tarixi Ģəxslər olmuĢlar. Dastanın müqəddiməsində, həmçinin "Osman Üffan oğlu", "Osman nəsli" kimi antroponimlər də iĢlənmiĢdir. Tərcümə variantlarından birində bu ad "Osman", digərində isə "Othman" Ģəklində verilmiĢdir. Doğrudur, 1972-ci il nəĢrində bu ada da ayrıca izahat verilmiĢ və Osmanın Məhəmməd peyğəmbərin kürəkəni və üçüncü xəlifə olması barədə qeyd göstərilmiĢdir. Dastanın müqəddiməsində daha bir neçə ad da iĢlənir ki, hər iki variantda bu adlar transliterasiya olunmuĢdur. Lakin bu transliterasiya da bir-birindən fərqlidir. "Züleyxa, Zübeydə, Üreydə!" kimi müraciət 1972-ci il nəĢrində "Zeliha, Zubeyde, Urveyde" (səh. 7) Ģəklində saxlanmıĢ, "Antalogiya"da isə "Zubeida, Zuleika, Ruveida" (səh. 538) formasında çatdırılmıĢdır. Göründüyü kimi, transliterasiyadakı fərqlə www.elmler.net - Virtual İnternet R esurs M ərkəzi ġəhla Nağıyeva. Bədii tərcümə: nəzəriyyə və praktika 48 48 yanaĢı "Üreydə" adının yazılıĢı da ciddi dəyiĢikliyə uğramıĢdır. Lakin Ġslam dininin yuxarıda adları çəkilən məĢhur simalarından fərqli olaraq bu adlar adi Ģəxs adları olduğu üçün onların transliterasiyası üzərində xüsusi dayanmağa ehtiyac yoxdur. Lakin dastanda iĢlənən "Ayna Mələk" və "Qutlu Mələk" kimi antroponimlərin "Antalogiya"da "Aina Melik" və "Kutlu Melik" Ģəklində verilməsi düzgün deyil. Çünki dastanda ġöklü Məlik, Qara Məlik kimi mənfi obrazlar da var və Qutlu Mələyin "Qutlu Məlik" Ģəklində verilməsi istər-istəməz mənfi assosiasiya yaradır. Qeyd edək ki, bu adlar 1972-ci il nəĢrində daha düzgün verilmiĢdir: "Ayna Melek" və "Kutlu Melek". Müqəddimədə iĢlənmiĢ "Nuh peyğəmbər" adı isə 1972-ci il nəĢrində"Prophet Nooh's", "Antalogiya"da isə "Noah the Prophet" kimi verilmiĢdir. Fikrimizcə, ikinci variant adın daĢıdığı mənanı daha düzgün ifadə edir. "Kitabi-Dədə Qorqud"da Azərbaycan xalqının və bütövlükdə türk və müsəlman xalqlarının mifologiyasını, mədəniyyətini və psixologiyasını əks etdirən adlar az deyil. R.Ġsmayılovun qənaətinə görə "hər bir dilin antroponimikasının özünəməxsus xüsusiyyətləri və həmin xalqın mifologiyası, din tarixi, mədəniyyəti və psixologiyası ilə birbaĢa əlaqəsi var. Vahid dinlə bağlı olan xalqların bir çox adları uyğun gəlir, lakin hər bir dilin özünəməxsusluğu nəticəsində bu adların səslənməsi müxtəlif dillərdə fərqli ola bilər" (94, 139). Dastanın müqəddiməsində Ġslam dini mifologiyası ilə bağlı bir ad da - "Yezid" də xatırlanmıĢdır. Ġslam dininə dair geniĢ yayılmıĢ hekayətlərdən məlumdur ki, Yezid islamın düĢməni, Ġslam müqəddəslərinin qatili olan Ģəxsdir. Dastanda da bu ad məhz həmin geniĢ www.elmler.net - Virtual İnternet R esurs M ərkəzi ġəhla Nağıyeva. Bədii tərcümə: nəzəriyyə və praktika 49 yayılmıĢ hekayətlə bağlı xatırlanr: "Əlinin oğulları, peyğəmbər nəvələri, Kərbəla yazısında, Yezidlər əlində Ģəhid oldu Həsənlə Hüseyn, iki qardaĢ belə görklü" (səh.16). 1972-ci il nəĢrində həmin hissə aĢağıdakı kimi tərcümə olunmuĢdur: "Hasan and Huseyin, the sons of Ali and the grandchildren of Mohammed, who were martyred at the hands of the Yazidis on the Plain of Kerbela" (səh.6)."Antalogiya"da isə tərcümə belədir: "To the sons of Ali, grandsons of the Prophet, to Hassan and Hussein, who per-ishorl at the hands of the Yezids on the plain at Kerbela - to both brothors - Glory!" (səh. 537). Hər iki tərcümədə dastandakı məna və məzmun çatdırılmıĢdır, Lakin Həsən və Hüseyn barəsində, Kərbəla çölü haqqında izahat verilsə də, Yezidin kimliyi bəlli olmur. Ona görə də yaxĢı olardı ki, Yezid barədə də qeyd verilsin. "Kıtabı Dədə Qorqud" dastanında öz qəhrəmanlığı ilə xüsusi fərqlənən və az qala bütün boylarda adı çəkilən surətlərdən biri bəylər bəyi UlaĢ oğlu Salur Qazandır. Bu ada dastanda sadəcə "UlaĢ oğlu", "Salur Qazan", "Qazan xan" və s. formasında da rast gəlinir. Ġ.ġıxıyevanın araĢdırmaları ilə də sübut olunmuĢdur ki, dastanda ən çox adı çəkilən qəhrəman məhz Salur Qazan xandır. "Kitabi-Dədə Qorqud"da bu ad 477 dəfə çəkilmiĢdir (64, 65). Mütəxəssislər Salur Qazanın atasının adının - UlaĢın onomastikamızda maraq doğuran antroponimlərdən olduğunu söyləmiĢlər. Bu Ģəxs adı etnonim kimi bu günə qədər bir çox türk xalqlarının onomastikasında qorunub saxlanılmıĢdır (25, 38). Bu antroponim respublikamızın bəzi rayonlarında kənd adı kimi əbədiləĢmiĢdir. "UlaĢ" sözü mənbələrdə "ulu (böyük, yüksək)", "ulaĢmaq (qovuĢmaq, birləĢmək)", "ulus (el, oba)" Yüklə 2,89 Kb. Dostları ilə paylaş:
|