Y anında Gənclər Fondu tərəfindən qismən maliyyələşdirilən
Yüklə 2,89 Kb. Pdf görüntüsü
|
www.elmler.net - Virtual İnternet R esurs M ərkəzi ġəhla Nağıyeva. Bədii tərcümə: nəzəriyyə və praktika 35 olunmuĢdur. Bu nəĢr orta yaĢlı məktəb uĢaqları üçün nəzərdə tutulduğundan bəzi anlaĢılmayan söz və ifadələr, qısa parçalar ixtisar edilmiĢ, lakin əsərin klassik üslubu saxlanılmıĢdır (28, 22-23). Keçən əsrin 80-ci illərində "Kitabi-Dədə Qorqud" Yuqoslaviyada serb-xorvat dilində də nəĢr olunmuĢdur. Abidəni serb-xorvat dilinə Belqrad Universitetinin professoru Slavolyub Cindiç tərcümə etmiĢdir. Dastan Belqraddakı "Xalq kitabı" nəĢriyyatında çapdan çıxmıĢdır. Bu qəhrəmanlıq eposunun tərcüməsi və tədqiqi yuqoslav oxucusunu Azərbaycan xalqının zəngin klassik irsi ilə tanıĢ etmək baxımından mühüm əhəmiyyətə malikdir. Dastanın tərcüməçisi həm də kitaba böyük müqəddimə yazmıĢdır. Orada deyilir: "Kitab tarixçi və folklorĢünasların xüsusi marağına səbəb olmuĢdur. Bu da təsadüfi deyildir. Dastan bizə qədim türk tayfalarının həyatı, onların ictimai münasibətləri, Ġslama qədərki dövrə məxsus əqidə və inamları, bəzilərinin feodalizm epoxasına, bəzilərinin isə bu günün özünə qədər qorunub saxlanılan xüsusiyyətləri haqqında geniĢ məlumat verən nadir yazılı ədəbi abidədir". Müqəddimədə daha sonra dastanın iki nadir əlyazma nüsxəsi haqqında məlumat verilir. Yuqoslav alimi bu ədəbi abidəni ilk dəfə tədqiq edib öyrənən rus ĢərqĢünasları içərisində akademik V.V.BartoIdun adını çəkir. Müqəddimədə mütərcim, həmçinin Dədə Qorqud və Bayındır xan baĢda olmaqla bütün oğuz qəhrəmanlarının Ģəxsiyyəti məsələsi üzərində dayanır. Dədə Qorqudun bütün dastanın, yoxsa onun ayrı-ayrı qollarının müəllifi olması, habelə onun real Ģəxsiyyət kimi mövcudluğu məsələsinə toxunan S.Cindiç belə bir nəticəyə gəlir ki, Dədə Qorqud əsatir yox, real Ģəxsiyyət www.elmler.net - Virtual İnternet R esurs M ərkəzi ġəhla Nağıyeva. Bədii tərcümə: nəzəriyyə və praktika 36 36 olmuĢdur, özündə "qədim türk həyatının ruhunu təcəssüm etdirən ənənəvi ozan" kimi məĢhurlaĢmıĢdır. Gülarə Ağasıyeva dastanın tərcüməsindən söhbət açaraq qeyd etmiĢdir ki, professor S.Cindiç türkdilli poeziyaya məxsus olan mürəkkəb Ģeir sistemini məharətlə serb-xorvat dilində də qoruyub saxlaya bilmiĢ, dastanın axıcılığını, ifadəliliyini təmin edən söz və ifadələr axtarıb tapmıĢdır (2, 25). "Kitabi-Dədə Qorqud" Fransada ilk dəfə 1998-ci ildə nəĢr olunmuĢdur. Dastanı fransız dilinə müasir Fransanın iki tanınmıĢ türkoloqu - Lui Bazən və Altan Göyalp tərcümə etmiĢlər. NəĢrə giriĢ sözünü türk ədibi YaĢar Kamal yazmıĢdır. Dastanın tərcüməçiləri Lui Bazən və Aitan Göyalp da tutarlı ön söz yazmıĢlar. "Kitabi-Dədə Qorqud"un fransızca nəĢrinə yazılmıĢ elmi araĢdırma xarakterli bu məqalələr tanınmıĢ tərcüməçi Hamlet Qoca tərəfindən Azərbaycan dilinə çevrilərək oxuculara təqdim edilmiĢdir (26). Xalqımızın bu qədim mənəvi abidəsi 2002-ci ildə daha bir xarici dilə - rumın dilinə tərcümə olunmuĢ və nəfis poliqrafik tərtibatla nəĢr edilmiĢdir. Azərbaycan Respublikasının Rumıniyadakı Fövqəladə və Səlahiyyətli səfiri Eldar Həsənovun və Rumıniya - Azərbaycan Dostluq Cəmiyyətinin köməyi ilə iĢıq üzü görmüĢ bu qədim eposu rumın dilinə Buxarest Universitetinin professoru Yusif Nevzat tərcümə etmiĢdir. "Kitabi Dədə Qorqud"un tanınmıĢ tədqiqatçılarından olan ġamil CəmĢidov kitaba yazdığı ön sözdə dastanın tarixi və boyları barədə ətraflı məlumat vermiĢ, eposun 1300 illiyi ilə əlaqədar Bakıda keçirilmiĢ yubiley tədbirlərindən söhbət açmıĢdır. Dastanın rumın dilində nəĢri Rumıniyadakı türksoylu xalqların nümayəndələri ilə yanaĢı, bu ölkədə türkologiya fakültələrinin fəaliyyət göstərdiyi universitet və www.elmler.net - Virtual İnternet R esurs M ərkəzi ġəhla Nağıyeva. Bədii tərcümə: nəzəriyyə və praktika 37 institut tələbələrinin və müəllimlərinin böyük marağına səbəb olmuĢdur (10). "Kitabi-Dədə Qorqud" dastanının xarici dillərə tərcüməsi barədə yazılanların qısa icmalı sübut edir ki, XIX əsrin əvvəllərindən baĢlayaraq bu qəhrəmanlıq abidəsinin müxtəlif dillərə tərcüməsi sahəsində böyük iĢlər görülmüĢ, dastan bir- birindən fərqli dillərə çevrilərək öyrənilmiĢdir. Doğrudur, eposun bütün tərcümə variantları yüksək səviyyədə olmasa da, bütövlükdə bu tərcümələr dastanın öyrənilməsi, türk xalqlarının adət və ənənələrinin təbliği baxımından əhəmiyyətlidir. Bakıda "Kitabi-Dədə Qorqud"un 1300 illiyinə həsr olunmuĢ beynəlxalq elmi sessiya və konfransların keçirilməsi və bu tədbirlərdə söylənən fikirlər da bir daha sübut etmiĢdir ki, dastanın xarici dillərə tərcüməsi sahəsində iĢlər bundan sonra da davam etdirilməli, dastanın kamil tərcümələri hazırlanmalıdır. 1.1. Dastandakı xüsusi adların ingilis dilinə transliterasiyası Tərcümədə xüsusi adların düzgün verilməsi istər ədəbi dil normalarına riayət etmək baxımından, istərsə də orijinalın ruhunu əks etdirmək baxımından xüsusi əhəmiyyət kəsb edir. Lakin bu zərurət çox vaxt tərcümələrdə nəzərə alınmır və nəticədə orijinalın ədəbi dil normasına, eləcə də xüsusi adların daĢıdığı informativ məna yükünün çatdırılmasına xələl gətirilir. Belə olan halda isə nəinki ədəbi dilin təhrifi, həm də orijinalda ifadə edilmiĢ milli koloritin zəifləməsi labüd olur. Məsələ burasındadır ki, xüsusi adlar bədii əsərin strukturunda heç də həmiĢə yalnız semantik iĢarə kimi çıxıĢ etmir, eyni Yüklə 2,89 Kb. Dostları ilə paylaş:
|