Y anında Gənclər Fondu tərəfindən qismən maliyyələşdirilən
Yüklə 2,89 Kb. Pdf görüntüsü
|
www.elmler.net - Virtual İnternet R esurs M ərkəzi ġəhla Nağıyeva. Bədii tərcümə: nəzəriyyə və praktika 32 32 qiymətləndirərək mütərcimin ingilis oxucusunda müəyyən aydın təsəvvür yaratdığını qeyd etmiĢdir. Onun qənaətinə görə, dastanın ingilis tərcüməsi bütövlükdə oğuz türklərinin – azərbaycanlıların milli-mənəvi dəyərlərinin, qədim tarixi köklərinin möhtəĢəm abidəsi sayılan ―Kitabi-Dədə Qorqud‖un ən iĢıqlı tərcümə nüsxələrindən biri sayıla bilər. ―Dədə Qorqud‖ dastanının ilk dəfə kim tərəfindən tərtib olunduğunun naməlumluğunu söyləyən C.Lyuisi ən çox heyrətə gətirən dastanın gözəl, qeyri-adi poetik dili, Dədə Qorqud müdrikliyini ecazkarlığı olmuĢdur. Dədə Qorqudun tarixi bir Ģəxsiyyət olduğuna və onun Oğuz elində çox məĢhur, əfsanəvi bir ozan, el müdriki olduğuna inanan C.Lyuis dastanın ingiliscəyə tərcüməsini məhz Dədə Qorqud müdrikliyinin, böyüklüyünün iĢığında ingilis oxucusuna ərməğan etmiĢdir. Beləliklə, ötən əsrin ikinci yarısından baĢlayaraq "Dədə Qorqud" dastanına dünyada maraq daha da artmıĢ və bu abidə üzərində ayrı-ayrı ingilisdilli ĢərqĢünaslar tədqiqatlar aparmıĢ, fikir və mülahizələr söyləmiĢlər. Tədqiqatçı Aida Həsənovanın yazdığına görə, 1977-ci ildə Amerikada Yaxın və Orta ġərq ədəbiyyatını öyrənən "Ədəbiyyat" jumalında "Dədə Qorqud" dastanının geniĢ təhlili verilmiĢdir. "Dədəm Qorqudun kitabı"nda epik elementlər" baĢlığı altında verilən bu məqalənin müəllifı türk dili mütəxəssisi Robert Findir (30, 39-40). R.Fin əsasən bütün diqqəti dastanın dilinə və üslubuna yönəldir. ġərqĢünas eləcə də türk tədqiqatçılarına istinadən dastandan oğuzların həyat tərzi, onların çadırlarda, alaçıqlarda və əsasən at belində həyat keçirmələri, adqoyma mərasimləri, www.elmler.net - Virtual İnternet R esurs M ərkəzi ġəhla Nağıyeva. Bədii tərcümə: nəzəriyyə və praktika 33 qadınların ləyaqəti, Ģücaəti və s. haqqında geniĢ məlumat verir. Haqqında söhbət açılan "Ədəbiyyat" jurnalının 1988-ci il 1-ci və 2-ci nömrələrində Vilyam Hikman tərəfindən "Basat və Təpəgöz" boyunun təhlili verilmiĢdir. Dədə Qorqud dünyası ilə onu ilk dəfə tanıĢ edən professor Omelyan Pritsaka ithaf etdiyi bu məqalədə V.Hikman dastanın bütün boylarının məzmununu qısaca təsvir edir və əsasən "Basat və Təpəgöz" boyu üzərində dayanır. Bütün bunlarla yanaĢı keçən əsrin 90-cı illərində "Kitabi-Dədə Qorqud"un ingilis dilində daha bir nəĢri də iĢıq üzü görmüĢdür (80). P.Mirabilenin hazırladığı bu kitabın əvvəlində 64 səhifəlik Ģərh verilmiĢdir. Burada Dədə Qorqudun kimliyi, dastanın tarixi, türk-oğuz əfsanələri haqqında geniĢ təhlillər aparılmıĢdır. Qeyd edək ki, nədənsə kitabda dastanın müqəddiməsi verilməmiĢdir. Müəllif giriĢdə qeyd edir ki, biz dastanı tərcümə etməmiĢik, bu iĢ filoloji bir cəhddir. GiriĢdə həmçinin C.Lyuisin tərcüməsindən söhbət açılır və belə anlaĢılır ki, kitab əsasən onun tərcüməsi əsasında hazırlanmıĢdır. Lakin müəllifin "hibrid mətn yaratmaq istəmiĢik" fikri ona dəlalət ediır ki, Lyuisin tərcüməsi üzərində əlavə iĢ aparılmıĢdır. O da qeyd olunur ki, bu nəĢrin hazırlanmasında dastanın üç türk mətnindən - Məhərrəm Erkinin 1958-ci il və 1988-ci il nəĢrlərirndən, Orxan ġaiq Kökyayın 1976-cı il nəĢrindən, habelə C.Lyuisin tərcüməsindən istifadə olunmuĢdur. Kitabın sonunda nəticə, ətraflı qeyd və izahlar, həmçinin biblioqrafiya verilmiĢdir. "Kitabi-Dədə Qorqud" Ģərq dillərindən isə ilk dəfə farscaya tərcümə olunaraq 1978-ci ildə Təbrizdə "Ġbn Sina" www.elmler.net - Virtual İnternet R esurs M ərkəzi ġəhla Nağıyeva. Bədii tərcümə: nəzəriyyə və praktika 34 34 nəĢriyyatında çap edilmiĢdir. Dastanı Təbriz alimlərindən Fəriba Əzəbdəftəri və Məhəmməd Həriri Əkbəri tərcümə etmiĢlər. Onlar dastanın tərcüməsi üçün 1974-cü ildə Londonda ingilis dilində çap olunmuĢ tərcüməni əsas götürmüĢlər (42). Görünür, ədəbi abidəni bilavasitə Drezden mətnindən tərcümə etmək onlar üçün çətin olmuĢdur. Ancaq tərcüməyə yazılmıĢ son söz, Ģərhlər və kitabiyyatdan aydın olur ki, mütərcimlər "Dədə Qorqud"un Drezden və Vatikan əlyazmaları nüsxələrindən, eləcə də SSRĠ-də və dünyanın baĢqa ölkələrində olan nəĢrlərindən və qismən onun haqqında olan tədqiqatlardan xəbərsiz deyillər. Belə ki, bir sıra adların dəqiqləĢdirilməsi və müəyyən sözlərin düzgün tərcüməsi üçün mütərcimlərin tez-tez dastanın əlyazmasına, həmçinin Orxan ġaiqin nəĢrinə müraciət etmələri mətndən və izahlardan bəlli olur. "Dədə Qorqud"un fars dilinə tərcüməsinə mütərcimlər və onlara yaxından kömək edən Ģair Rəsul Rufagəri böyük zəhmət sərf etmiĢdir. Dilin rəvanlığı və ahəngdarlığı, mənzum parçalardakı heca bölgüsü və tənasüb tərcümədə ustalıqla qorunub saxlanmıĢdır. Mütərcimlərin hər bir boyun axırında çətin anlaĢılan sözlər və coğrafı adlar haqqında yazdıqları izahlar, eləcə də kitabın sonuna əlavə etdikləri köməkçi materiallar oxucunun iĢini xeyli asanlaĢdırır. Böyük tarixi və mədəni əhəmiyyətə malik abidəmiz 1978-ci ildə Vilnüsün "Vaqa" nəĢriyyatında Litva dilində çap edilmiĢdir. Litvada yaĢayan həmyerlimiz Mahir Həmzəyevin yazdığına görə dastanı bu dilə Vaqif Arzumanov və Sigitas Gyada çevirmiĢlər. Tərcümə zamanı eposun akademik Həmid Araslının tərtib etdiyi 1962-ci il nəĢrindən istifadə Yüklə 2,89 Kb. Dostları ilə paylaş:
|