Yanvar january miras

24 

| 

MİRAS   YANVAR   JANUARY

BƏRPA   REstoRAtioN

Sheik  Juneyt  Tomb  in  Hazra  Village  of  Gusar  region  is  graphic 

example  of  Sefevids  time  tombs.  Scientific-restoration  project  for 

this tomb which is the richest monument of North Azerbaijan was 

worked out in 2004 by a group of architects participated as well by 

me in “Azerberpa”- Scientific Research Institute with financial sup-

port of Ministry of Culture and Tourism of Azerbaijan. 

Upper layer of the cupol was ruined in the previous state of the tomb 

before the restoration built from baked brick and the surface covered 

with iron boards. Drum’s decorated laying cover was rubbed out. 

The laying was torn down upon 60s of last century restoration work 

and replaced with new laying without glazed tile. On the basis of 

old features which we have, it was possible to prepare restoration 

features of the central cupol’s drum and later restored together with 

the cupol and corresponding to exterior.

It was seen that the members of the project kept away from the proj-

ect upon the monument’s restoration. So, during the author’s con-

trol facade bricks were required to be replaced with new one. Later 

it was possible to restore again the unripped parts with old stones. 

Upon implementing research and measure work in the monument, 

the  script  and  patterns  revealed  under  the  alm  layer  on  the  wall 

disappeared in unknown way during restoration and they have left 

nothing except some photographies in the archive of “Azerberpa”-

Scientific Research Institute. 

Due to the order of Ministry of Culture and Tourism of Azerbai-

jan, projection and restoration work is currently carried out in three 

more brick architecture monuments-Shah Abbas Caravanserai in 

Ganja  City,  red  bridge  in  Azerbaijan  and  Georgian  borders  and 

Allah-Allah Tomb located in Barda.  

yenidən ağac və kirəmitdən qurulmuş, şəbəkələr və bəzi  divar 

rəsmləri bərpa edilmişdir. Ancaq son bərpa işlərində də bir sıra 

çatışmazlıqlar özünü göstərmişdir.

Fikrimizcə, Xan sarayının birinci mərtəbəsində divanxana salo-

nunun alkovunda hovuz quraşdırılması çox kobud səhvdir. Saray 

memarlığında (Azərbaycan, İran, Türkiyə və s.) divanxananın 

alkov hissəsi ənənəvi olaraq hökmdar üçün ayrılır və döşəməsi 

salonun ümumi döşəməsindən bir qədər yüksək olur. Adətən 

«şahinişin»  (şah  oturan  yer)  adlandırılan  alkov  hissəsinin 

ortasında hökmdar taxtı qoyulurdu. İndiki bərpadan sonra Şəki 

xan sarayında xan taxtının yerində hovuz quraşdırılmışdır. Həm 

də  hovuz  bişmiş  kərpicdən  yığılmışdır.  Halbuki  nəinki  Xan 

sarayının  qəbul  salonunda,  hətta  Qacarlar  dövrünün  zəngin 

evlərində də interyerdəki fontanlı hovuzlar bütöv mərmər blok-

dan yonulmaq yolu ilə hazırlanırdı. Bunun örnəkləri indiyəcən 

Təbrizdə  qalmaqdadır.  Hesab  edilir  ki,belə  ciddi  nöqsanın 

yaranmasının başlıca səbəbi həm bərpa layihəsi hazırlayanların, 

həm  də  icraçı  şirkət  nümayəndələrinin  Azərbaycan  və  qonşu 

ölkələrin saray memarlığından xəbərsiz olmasıdır.

Qusar  rayonunun,  Həzrə  kəndi  ərazisindəki  Şeyx  Cüneyt 

Türbəsi  Səfəvi  dövrü  türbələrinin  bariz  örnəyidir.  Şimali 

Azərbaycanın ən zəngin abidələrindən olan bu türbənin 2004-

cü  ildə  Mədəniyyət  və  Turizm  Nazirliyinin  maliyyələşdirməsi 

ilə  “Azərbərpa”  Elmi  tədqiqat  layihə  institutunda  mənim  də 

iştirakçısı  olduğum  memarlar  qrupu  tərəfindən  elmi-bərpa 

layihəsi hazırlanıb. 

Bişmiş  kərpicdən  hörülən  türbənin  bərpadan  əvvəlki 

vəziyyətində günbəzin üst qatı dağılmış və üstü dəmir lövhələrlə 

örtülmüşdü.  Barabanın  bəzəkli  hörgü  üzlüyü  qalmamışdı. 

Ötən  əsrin  60-cı  illərində  aparılan  bərpa  ışləri  zamanı  həmin 

hörgü qatını söküb, yeni kaşısız hörgü qatı ilə əvəz etmişdilər. 

Əlimizdə olan köhnə çizgilər əsasında mərkəz günbəzin bara-

ban hissəsinin bərpa çizgilərini hazırlamaq mümkün olmuşdur 

və daha sonra günbəzlə bir yerdə, naturaya uyğun olaraq bərpa 

olunmuşdur. 

Abidənin  bərpası  zamanı  icraçıların  layihədən  kənarlaşdıqları 

gorünürdü.  Belə  ki,  müəllif  nəzarəti  zamanı  fasadın  üzlük 

kərpicləri sökülərək yenisi ilə əvəz olunmaq istənib. Daha sonra 

sökülmüş  hissələri  öz  köhnə  daşları  ilə  yenidən  bərpa  etmək 

mümkün olub. Abidədə tədqiqat və ölçü işləri aparılarkən di-

varda gəc qatının altinda aşkarlanan yazı və naxışlar bərpa işləri 

zamanı müəmmalı şəkildə yoxa çıxıb və bu yazı və naxışların 

“Azərbərpa”  elmi  tədqiqat  layihə  institutunun  arxivindəki  bir 

neçə foto şəklindən başqa heç bir məlumatı qalmayıb.

Mədəniyyət  və  Turizm  Nazirliyinin  sifarişi  ilə  hal-hazırda 

daha üç kərpic memarlıq abidəsində - Gəncə şəhərindəki Şah 

Abbas  karvansarayı,  Azərbaycan  və  Gürcüstan  sərhətdindəki 

qırmızı  körpü  və  Bərdədə  yerləşən  Allah-Allah  türbəsinin 

layihələndirmə və bərpa işləri aparılır.  

---

BAŞLIQ   HEADER

 YANVAR   JANUARY    MİRAS

 

| 

25

---

26 

| 

MİRAS   YANVAR   JANUARY

ARXeOLOGİYA   ARCHAEoloGY

Qafar Cəbiyev

Fariz Xəlilli 

Orta əsr Ağsu şəhər yerində 2012-ci ildə qazıntı işləri şərti olaraq 

VI və VII qazıntı sahələri adlandırılan ərazilərdə aparılmışdır. 

VI qazıntı üçün şəhərin coğrafi baxımdan mərkəzində yerləşən 

ərazidə  uzunluğu  şimal-cənub  istiqamətində  olmaqla  35  m, 

eni  şərq-qərb  istiqamətində  olmaqla  30  m,  ümumilikdə  1050 

kvadratmetr sahə seçilmişdir. Sahə 5 x 5 m olmaqla 42 kvadrata 

bölünmüşdür.  Şəhərin  ümumi  topoqrafik  əlamətləri  ilə  bağlı 

müşahidələrimiz  VI  sahənin  daha  çox  istehsalat  rayonuna 

aid  ərazi  olduğunu  düşünməyə  əsas  verir.  Ərazinin  üst  qatı 

götürülərkən  üzə  çıxan  çoxsaylı  ocaq  yerləri,  iri  yanıq  izləri 

və ətrafa səpələnmiş bişmiş kərpic ovuntuları da qeyd olunan 

sahənin  şəhərin  istehsalat  məhəlləsi  olduğundan  xəbər  verir. 

Bu əlamətlər ərazidə daha çox məhz bişmiş kərpic və kirəmit 

istehsalının cəmləşdiyinin göstəricisi kimi də izah oluna bilər. 

Ola  bilsin  ki,  həmin  sahənin  lap  yaxınlığında  yerləşən  Cümə 

məscidinin  tikintisində  istifadə  olunmuş  kirəmit  və  bişmiş 

kərpic  məhz  buradakı  istehsal  ocaqlarında  fəaliyyət  göstərən 

ustalar tərəfindən hazırlanmışdır. 

Qazıntılar  davam  etdirilərkən  sahənin  cənub  tərəfində  bir-

birinə bitişik vəziyyətdə olan bir neçə yardımçı tikinti qalıqları 

Gafar Jabiyev

Fariz Khalilli

Excavations  were  conducted  in  the  areas  called  provisionally  6th 

and 7th excavation sites in medieval Agsu town in 2012. Generally, 

1050 sq/ms site was chosen for 6th excavation site in the area lo-

cated geographically in the city center which has 35-meter length 

in north-south; width is 30 meter in east-west. The site being 5 x 

5 meter is divided  into 42 squares. Our observations on general 

topographic signs of the city make us think on 6th site’s belonging 

to manufacture region. Numerous hearth sites, big burn signs and 

baked brick crumbs shattered around displayed upon the upper lay-

er of the area, notify about the fixed site’s being the city’s producing 

quarter. These signs can be explained as indicator of concentration 

of baked brick and tile produce in the area. Tile and baked brick 

used in the construction of Juma Mosque located very near that site 

were used perhaps by masters acted there in manufacture sites.  

Some adjacent subsidiary buildings and streets remnants planked with 

stone were displayed in south part of the site during excavations. Mainly 

basis of all researched buildings, was preserved. The edifices are of hewed 

river stone and built of mud solution. In our opinion, the buildings con-

sist of the remnants of workshop of masters occupied with separate man-

ufacture fields, especially pottery, as well as living quarters. 

AĞSUDA 

YENİ TAPINTILAR

 

NEW fiNDs iN AGsU 

---