Yanvar january miras
Yüklə 4,2 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- MİRAS
- Obligations of Children’s Museums
- Uşaq Muzeyinin vəzifələri
- İSTİFADƏ OLUNMUŞ ƏDƏBİYYAT
- ORDUBAD
- “Thank God! Thank goodness!” These words’ aim is that all people of Ordubad from children to grown-ups showed
- Fərmanda deyilir: “Bəxşişlər edənə həmd olsun. Yaradana şükr olsun. Bu sözləri yazmaqda məqsəd budur ki, Ordubad
- Belə ki, qeyd olunmuş vilayət qələbə çalmış dövlətin həmin dairələrin əlinə keçdiyi tarixdən, şəhərin müxtəlif peşəkar
YANVAR JANUARY MİRAS
| 67 MUzeY MUsEUM Planning of thematic and mobil expositions: 1. Songs written to classics’ fables, stories, poems, plays; 2. Plays of children poets and writers of Azerbaijan and world – due to jubilee schedule (A.Shaig, A.Lindgren, A.Barto, K.Chukovski, A.Pushkin, J.Rodari, Brothers Grimm, etc.); 3. Azerbaijan and world tales. Obligations of Children’s Museums: 1. Involvement and education of cadres; 2. Arrangement of free excursions, performances and various events for children living in boarding houses and nurseries and poor children at least twice a month ; 3. Arrangement of exhibition in museum and outside the museum (kindergartens, schools, cultural houses); 4. Organization of tours to different regions of Azerbaijan and involvement of the community to the establishment of this museum’s affiliates (important issue –the game and creativity rooms); 5. Acquaintance with world children’s museums; maintenance of co-operation and exchange of practice with museums within op- portunity; 6. Participation and support in organization of new children’s mu- seums in Azerbaijan. It is notable that, establishment of children’s museums is important not only for education an enlightement of our children, but also establishment of new working places both in the city and regions (teachers, educators, accounts for hall, performance, decorators, etc.). We wish that children’s museums also established in our republic. Definitely like any new work, establishment of such a museum de- mands capital, not only mental and physical, but also financial. But any person loving his motherland and taking care of his future must perceive that these capitals will not in vain be used, the result is hap- pier and valuable childhood of future generations. USED BIBLIOGRAPHY: 1. Т.В.Galkina. Museum studies: children’s museum. Scholastic-methodical text- book for specialization of “Historical regional ethnography and museum stud- ies” in faculties of history. Tomsk: Printing House of Tomsk State Pedagogical University, 2004. p.32. 2. E. N. Mastenica. Children’s museum as basic trend of pedagogical activity. A.U.Zelenko / Historical personalities: motivation and motivations of activities. Materials on Russia scientific conference (16-17th December 2002) / Edition. S.N. Poltoraka. – St. Petersburg: Nestor, 2002, p. 164-169 3. M. Nurgalieva. Projects of Children’s Museum – fun and education / “Muse- um”, September, 2010, p. 32-35 4. T. A. Chichkanova, N.P.Makarova. Children’s Museum: unique educational en- vironment for juniors / “Secondary school: plus-minus», No. 1, 2002, p. 14-23 pyesləri, şeirlərinə yazılmış mahnılar; 2. Azərbaycan və dünya uşaq şair və yazıçılarının əsərləri – yubiley qrafikinə uyğun (A.Şaiq, A.Lindqren, A.Barto, K.Çukovski, A.Puşkin, C.Rodari, Qrimm qardaşları və s.); 3. Azərbaycan və dünya nağılları. Uşaq Muzeyinin vəzifələri: 1. kadrların cəlb edilməsi və tədrisi; 2. ayda heç olmasa iki dəfə Uşaq evləri və İnternat məktəblərində yaşayan uşaqlar, az təminatlı ailələrin uşaqları üçün pulsuz ekskursiyalar, tamaşalar və müxtəlif tədbirlərin keçirilməsi; 3. muzeydə və muzeydən kənar (uşaq bağçaları, məktəblər, mədəniyyət evləri) sərgilərin təşkil edilməsi; 4. Azərbaycanın müxtəlif regionlarına səfərlər təşkil edib ictimaiyyəti heç olmasa bu muzeyin filiallarının yaradılmasına cəlb etmək (vacib iş – oyun və yaradıcılıq otaqlarının yaradılmasıdır); 5. dünya uşaq muzeyləri ilə tanışlıq, imkan daxilində bu muzeylərlə əlaqələrin və təcrübə mübadiləsinin yaradılması; 6. Azərbaycanda yeni Uşaq muzeylərinin təşkilində yaxından iştirak edib köməklik göstərmək. Onu da qeyd edək ki, Uşaq muzeylərinin yaradılması yalnız uşaqlarımızın tərbiyyəsi və maarifləndirilməsi üçün deyil, həmçinin şəhər və regionlarda yeni iş yerlərinin açılması üçün vacibdir (müəllimlər, tərbiyyəçilər, zal baxıcıları, tamaşa quruluşçuları, dekoratorlar və b.). Arzumuz budur ki, bizim də Respublikamızda uşaq muzeyləri yaradılsın. Əlbəttə ki, hər bir yeni iş kimi, belə bir muzeyin yaranması da sərmaye tələb edir, nəinki əqli və fiziki, həm də maddi. Lakin vətənini sevən və onun gələcəyinin qayğısına qalan hər bir insan başa düşməlidir ki, bu sərmayelər əbəs yerə işlənilməyəcəkdir, bunların nəticəsi – gələcək nəsillərin daha xoşbəxt və dolğun uşaqlığıdır. İSTİFADƏ OLUNMUŞ ƏDƏBİYYAT: 1. Галкина Т.В. Музееведение: детский музей. Учебно-методическое пособие для специализации «Историческое краеведение и музееведение» на исто¬рических факультетах. Томск: Издательство Томского государственного педагогического университета, 2004. 32 с. 2. Мастеница Е.Н. Детский музей как лейтмотив педагогической деятель¬ности А.У.Зеленко / Исторические персоналии: мотивировка и мотивации поступков. Материалы Всероссийской научной конференции (16-17 декабря 2002 г.) / Под ред. С.Н. Полторака. – СПб.: Нестор, 2002, с. 164-169 3. Нургалиева М. Проекты Детского музея – забавные и обучающие / «Музей», сентябрь, 2010, с. 32-35 4. Чичканова Т.А., Макарова Н.П. Детский музей: уникальная образова¬тель¬ная среда для младших школьников / «Начальная школа: плюс-минус», № 1, 2002, с. 14-23 68 |
ARAŞDIRMA REsEARCH Orkhan Gambarov Member of MiRAs social organization
Orxan Qəmbərov MİRAs İctimai Birliyinin üzvü Ordubad Azərbaycanın qədim tarixə malik guşələrindən biri- dir. Oradakı milladdan öncə III-II minilliklərə aid Gəmiqaya qayaüstü rəsmləri, Plovdağ və Xaraba Gilan kimi möhtəşəm arxeoloji abidələri xatırlamaq kifayətdir. Naxçıvan Muxtar Respublikası ərazisində yerləşən Ordubad cənubdan İran İslam Respublikası, şimaldan və qərbdən Ermənistanla həmsərhəd, şərqdən isə Culfa rayonu ilə qonşudur. Rayon ərazisində çoxlu sayda tarixi - mədəni abidələr mövcuddur. Bunlar arasında məscidlər xüsusi olaraq diqqəti cəlb edir. Ordubada gələn qonaqların ilkin olaraq diqqətini cəlb edən tarixi abidələrdən biri də məhz Cümə məscididir.Orta əsrlərə aid bu memarlıq abidəsi Ordubad şəhərin mərkəzi meydanında ən hündür yerdə ucaldılıb. Məscid möhtəşəmliyi ilə diqqəti cəlb edir. Tikiliş tar- ixi mənbələrdə 1275-ciil kimi qeyd olunur. 1900-cü illərə qədər bu tarix məscidin tikilmə ili kimi qeyd edilirdi. Lakin 1903-cü ildə məscid təmir edilən zaman oradan üzərində “III tarixi-hicri Ər-Rəşid” yazılmış kərpic tapılıb. Tədqiqatçılar qeyd edirlər ki, abidənin indiki görünüşü ilkin halından bir az fəqrlənir. Yəni müxtəlif dövrlərdə aparılmış təmir-bərpa işləri nəticəsində abidə özünün ilkin görünüşünü qismən itirmişdir. Məscidin tikilmə tarixi ilə bağlı rəvayət də var. Rəvayətə görə bu bina Həmzə bəyin şəhərin mərkəzi hissəsindəki Bərəkə adlı kiçik dağın üzərində tikilmiş səkkiz güşəli iqamətgahı olub. Şəhər qazisi olan Həmzə bəy çox xeyirxah və ədalətli adam olub. Rəhmətə gedəndən sonra qızı onun adını əbədiləşdirmək üçün 8 güşəli ulduzlu evin iki bucağını hördürüb orada hər cümə
ORDUBAD
YANVAR JANUARY MİRAS
| 69 ARAŞDIRMA REsEARCH philanthropist and fair person. After his death, his daughter used to practice sermon for his father by building two corners of 8-cornered star house in order to immortalize his father on Thursdays. She was also very fair, kind and charitable person. Local popu- lation built other tombs of the room after his death and made condolence site for praying. The monument with capacity of 7000 people is 520 meter. Men and women can pray there at the same time. Both sections are decorated with columns and arches. The capacity of men section is 24x15 meter, women- 24x 11 meters. The mosque is built of baked brick and surface plastered with alm. The alter stands in the Juma Mosque center. Last aye of “Hashr” Surat is engraved on alter in the square form on the cupola (Surat 54 aye 24). ُءاَم ْسَْلا ُهَل ۖ ُرِّو َصُمْلا ُئِراَبْلا ُقِلاَخْلا َُّهللا َوُه ِض ْرَ ْلاَو ِتاَواَمَّهسلا يِف اَم ُهَل ُحِّبَسُي ۚ ٰىَنْسُحْلا ۖ ُميِك َحْلا ُزي ِزَعْلا َوُهَو (Allah created (everything) and gave image to everything. The most beautiful names (esmayi-husna) belong only to Him. Everything on the earth and in the sky (all) worships and ap- praises Him. Allah is invincible owner of power and wisdom! There is written “Allah”, “Muhammad” and names of 14 inno- cents over alter. On the head part of alter “Ayetul-kursi” is writ- ten. Inscriptions are engraved in Arabic and Persian languages on entrance doors. Ornament of the word “Ali” repeated four times over alter, is notable as well. Furthermore, botanic orna- axşamları atasının adına xütbə oxutdurarmış. Atası kimi qızı da çox ədalətli mehriban və xeyırxah adam imiş. O da rəhmətə gedəndən sonra yerli camaat otağın digər hücrələrini də hörüb ruhuna dualar oxumaq üçün hüzn yeri düzəldiblər. 7000 nəfərə qədər insan tutumu olan bu abidənin ümumi sahəsi 520 kv. metrdir. Orada eyni zamanda kişilər və qadınlar ibadət edə bilərlər. Hər iki şöbə sütun və tağlarla rövnəqlənib. Kişilər şöbəsinin sahəsi 24x15 metr, qadınlar şöbəsinin sahəsi 24x11 metrdirMəscid bişmiş kərpicdən tikilib və üstü gəclə suvanıb. Cümə məscidinin mərkəzində mehrab durur. Mehrabın üstündə, günbəzdə kvadrat formasında “Həşr” surəsinin axırıncı ayəsi həkk olunub.(Sürə 54 ayə 24) ُءاَم ْسَْلا ُهَل ۖ ُرِّو َصُمْلا ُئِراَبْلا ُقِلاَخْلا َُّهللا َوُه ِض ْرَ ْلاَو ِتاَواَمَّهسلا يِف اَم ُهَل ُحِّبَسُي ۚ ٰىَنْسُحْلا ۖ ُميِك َحْلا ُزيِزَعْلا َوُهَو (O, (hər şeyi) yaradan, yoxdan var edən, (hər şeyə) surət verən Allahdır. Ən gözəl adlar (əsmayi-hüsna) ancaq Ona məxsusdur. Göylərdə və yerdə nə varsa (hamısı) Onu təqdis edib şəninə təriflər deyər. O, yenilməz qüvvət sahibi, hikmət sahibidir!) Mehrabın bir qədər yuxarısında Allah, Məhəmməd və 14 məsumun adı yazılıb. Mehrabın baş tərəfində isə “Ayətül-kürsi” yazılıb. Giriş qapısının üstündə ərəb və fars dillərində daş üzərində yazılar həkk olunub. Mehrabın üstündə dörd dəfə təkrarlanan “Əli” sözünün ornament işləməsi də diqqətəlayiqdir. Bundan əlavə, mehrabdakı nəbati ornamentlər də xüsusi maraq doğurur. Məscidinin üç giriş qapısı var. Bu qapılara dabanlı qapılar deyilir. Onlar qoz ağacından hazırlanıb. Qapıların
70 |
ARAŞDIRMA REsEARCH
birinin üzərində I Şah Abbasın 1603(1604) -cü ildə imzaladığı fərman həkk olunub. Həmin fərmanın da maraqlı yaranma tarixi var. Belə ki, I Şah Abbasın baş vəziri Hatəm bəy Ordubadi, onun atası Məlik Bəhram, Ordubadın kələntəri idi. Onlar Nəsirədin Tusi nəslindən idilər. 1603(1604) cü ildə Ordubada etdiyi səfəri zamanı I Şah Abbas Hatəm bəy tərəfindən yüksək səviyyədə qarşılanır. Ordubadlıların qonaqpərvərliyi, istiqanlılığı, əməksevərliyi şahın heyrətinə və təəcübünə səbəb olur. Ordubadın yaşıllığı, bulaqları və meyvələri şaha xoş təsir bağışlayır. Odur ki, elə həmin il “ordubadlıların bütün vergilərdən azad olunması “ haqda fərman imzalayır. Həmin fərman bu günə kimi məscidin giriş qapısı üzərində qorunub saxlanılır. Maraqlıdır ki, XVII əsrdə Azərbaycanda o, cümlədən Naxçıvanda 70-dən çox vergi növü mövcud idi. Şah Abbasın həmin fərmanından sonra Or- dubaddan digər bölgələrə ticarətlə məşqul olmağa gedənlər on- lardan vergi vermələri tələb etdikdə onlar “mən ordubadlıyam” deyirdilər. Bununla da vergi vermədən öz ticarətləri ilə məşqul ola bilirdilər. Fərmanda deyilir: “Bəxşişlər edənə həmd olsun. Yaradana şükr olsun. Bu sözləri yazmaqda məqsəd budur ki, Ordubad şəhərinin kiçiklərindən böyüklərinə qədər bütün əhalisi Bahadur xan Şah Abbası əvəz edən sülaləsinə səmimiyyət və fədəkarlıq göstərmişdir. Bu həqiqət tam mənası ilə aydınlaşmışdır. Onlar şiə olduqlarına görə Azərbaycan işğal BAŞLIQ HEADER YANVAR JANUARY MİRAS
| 71 Səfəvi dövrü divar bəzəyi - kaşi.
Milli Azərbaycan Tarixi Muzeyi Wall decor-tile of sefevids period. National
Museum of History of Azerbaijan of Azerbaijan 72 |
ARAŞDIRMA REsEARCH
ayı hicri 1012-ci il Məscidin şimal tərəfinin baş hissəsində isə Şiri - xurşid şəkli həkk olunub. Mənbələrdə qeyd edilir ki, Nadir şahın gəlişi ilə əlaqədar olaraq ordubadlı nəqqaş Usta Zeynal 1862-ci ildə bunu yumurta sarısı və gips vasitəsilə almazla kəsdiyi kiçik ayna parçalarından düzəltmışdi. Ordubad Cümə məscidinin qarşısında bir neçə qəbir var. Tusinin nəvələrindən biri Mirzə Ünayət Nəsiri , Tusinin qızı Şərəf xanımın qəbri də buradadır. Onun baş daşında ərəb dilində belə yazılıb: “Hamı ölməyə məhkumdur, ölməlidir”. Sovet dövründə məscid müxtəlif zaman kəsiklərində öz təyinatı üzrə fəaliyyət göstərməyib. Əvvəlcə anbar, sonra mədəniyyət evi, teatr binası kimi fəaliyyət göstərib. BAŞLIQ HEADER YANVAR JANUARY MİRAS
| 75 BAŞLIQ HEADER 76 |
Yüklə 4,2 Mb. Dostları ilə paylaş:
|