Yanvar january miras

64 

| 

MİRAS   YANVAR   JANUARY

MUzeY   MUsEUM

Nazmin Jafarova 

NAsA National Azerbaijan literature Museum named after Nizami Ganjavi 

With  the  help  of  children’s  museums,  we  bring 

pearls  of  tangible  culture  to  children  in  the  ages 

zealously interested in environment.

Alexander Zelenko (2, p. 168)

Children are our future and fate of our society depends on capitals we 

put on our future. A great part of education and teaching programs 

of children in the whole world, is connected with children’s museums. 

These museums lay together delight of game and world discovery. 

In our museums special programs are worked out for children. For 

instance, in National Museum of History of Azerbaijan, Baku Mu-

seum of Modern Art , Gobustan State Historical-Artistic Preserve, 

Azerbaijan Carpet Museum, The Gala State Historic Ethnographic 

Reserve, etc. However, programs prepared in large museums for chil-

dren are different from museums making exposition and exhibitions 

mainly for children and serving only children’s interests. 

Children’s  museums  have  more  educational  function  than  enter-

tainment. During the game children gain a lot of knowledge, try to 

perceive the world and define their role in this world. Auditorium 

of  children’s  museums  comprises  6-month  kids  up  to  18-year  old 

adults. Author of Children Royal Museum project in Russia , Alex-

ander Zelenko stated that, children’s museum should serve “interests 

of little citizens as modern museums serve adults”. Children’s muse-

um is new and experiment event. The museum should be maximum 

mobil and ready to various changes (2, p. 168).

Activity of children’s museums is concretely addressed, i.e. direction 

of museum work is determined by auditorium pecularities and its 

interests. Basic principle of this activity is interactive and with that 

Nəzmin Cəfərova 

AMEA Nizami Gəncəvi adına Milli Azərbaycan Ədəbiyyatı Muzeyi

Uşaq muzeyinin köməyi ilə biz maddi mədəniyyətin 

incilərini  uşaqlara  məhz  onların  ətraf  mühit  ilə 

şövqlə maraqlanan yaşlarında gətiririk.

Aleksandr Zelenko (2, s. 168)

Heç kəs üçün sirr deyil ki, uşaqlar – bizim gələcəyimizdir, və 

bütün  cəmiyyətin  taleyi  bizim  bu  gələcəyimizə  qoyduğumuz 

sərmayələrdən asılıdır. Bütün dünyada uşaq tərbiyyə və tədris 

proqramlarının böyük bir hissəsi uşaq muzeyləri ilə bağlıdır. Bu 

muzeylər  özündə  oyun  sevinci  ilə  dünyanın  kəşf  edilməsi  se-

vincini cəmləndirirlər.

Qeyd  edək  ki,  muzeylərimizdə  uşaqlar  üçün  proqramlar 

hazırlanır. Məsələn, Milli Azərbaycan Tarixi Muzeyində, Müa-

sir  İncəsənət  Muzeyində,  Qobustan  Tarixi-Bədii  Qoruğunda, 

Xalça muzeyində, Qala Dövlət-Tarix Etnoqrafik muzeyində  və 

s. Lakin böyük muzeylərdə hazırlanan uşaqlar üçün proqram-

lar  başqa,  sırf  uşaq  auditoriyası  üçün  ekspozisiya  və  sərgilər 

yaradan,  yalnız  uşaqların  maraqlarına  xidmət  edən  muzeylər 

başqa.

Uşaq muzeyləri əyləncəvi funksiyadan daha çox maarifləndirici 

funksiya  daşıyırlar.  Oyun  zamanı  uşaqlar  bir  sıra  biliklər 

əldə edir, dünyanı dərk etməyə və özünün bu dünyada yerini 

müəyyənləşdirməyə çalışırlar. Uşaq muzeylərinin auditoriyasını 

6 aylıq uşaqlardan 18 yaşınadək yeniyetmələr təşkil edir. Rusiya-

da Uşaq Saray-muzeyinin layihəsinin müəllifi Aleksandr Zelen-

ko qeyd edirdi ki, uşaq muzeyi “müasir muzeylərin böyüklərə 

xidmət  etdiyi  kimi  balaca  vətəndaşların  maraqlarına  xidmət 

etməlidir”.  Uşaq  muzeyi  yeni  və  eksperimental  hadisədir.  O, 

UŞAQ MUzEYLƏRİNİN 

ƏHƏMİYYƏTİ 

xüsUsİYYƏtlƏRİ VƏ VƏzİfƏlƏRİ

  

IMPORTANCe, PeCULARITIeS AND DUTIeS 

  OF CHILDReN’S MUSeUMS

---

 YANVAR   JANUARY    MİRAS

 

| 

65

MUzeY   MUsEUM

the whole circumstance is provided for activeness of children in the 

museum.

Children’s museums have four models. There is interactive museum 

conception on the basis of American model: children perceive envi-

ronment; make direct intercourse with that. Accent is given in the 

action to developing social-adaptation moment. Originality is less 

used in the exposition. The exhibits’ value depends on capacity of 

widening notions of children on real world and enriching opportuni-

ties of intercourse with this world . Such children’s museums start 

their activity from “ white paper”.

Museums  established  with  Euro-

pean  model  function  within  the 

framework of traditional museum 

structure  (on  condition  using 

museum  collections  and  keeping 

professional direction). These chil-

dren’s museums act due to the idea 

of inclusion into historical and cul-

tural context and museum value of 

collections is made forward. Basic 

type of work with children is prep-

aration of special programs on the 

basis of existent expositions.

Author model is peculiar for chil-

dren’s  museums  created  in  early 

20th century in Russia. The work 

style, the forms of museum materi-

als’  presentation,  museum  devel-

opment  were  defined  by  author’s 

(museum founder) personality, his 

individual approach: “Settlement” 

club  (A.U.Zelenko),  Toy  museum 

(N.D.Bartram), Child-Book  mu-

seum  (Y.P.Meksin),  Children’s 

museum (F.I. Schmidt ).

Mixed  model    is  currently  wide-

spread  children’s  museum  (4,  p. 

14-15).

Children’s museums set their work 

on three directions: scientific labo-

ratory, workshop and theatre-hol-

iday center (3, p. 32). Thus, chil-

dren museums of scientific direction, art museums, children’s book 

museums (tale museums), toy museums exist in the world. In Stock-

holm  there  is  “Junibacken”,  in  Columbus  Children’s  Science  Mu-

seum, in Vienna “Zum”, in Paris “Museum Science City”, in Ham-

burg  “Klik”,  in  Moscow  “Buratino-Pinokkio”,  in  Saint-Petersburg 

“LabirintUm”, in Taskent  “wonder world”  Children’s Museum, i.e. 

children’s museums function in every part of the world. According to 

information of America Museums Association, nearly 400 children’s 

maksimal dərəcədə mobil olmalı, müxtəlif dəyişikliklərə hazır 

olmalıdır (2, s. 168).

Uşaq  muzeylərinin  fəaliyyəti  konkret  ünvanlaşır,  yəni  muzey 

işinin istiqaməti auditoriyanın xüsusiyyətilə, onun maraqları ilə 

müəyyən olunur. Bu fəaliyyətin əsas prinsipi interaktiv prinsip-

dir ki, muzeylərdə uşaqların aktivliyi üçün bütün şarait qurulur.

Uşaq muzeylərinin 4 modeli mövcuddur.

Amerika  modelinin  əsasında  interaktiv  muzey  konsepsiyası 

durur: uşaqlar ətraf mühiti dərk edir, onunla bilavasitə ünsiyyət 

qururlar.  Fəaliyyətdə  aksent  inkişafetdirici  sosial-adaptas-

iya  məqamına  verilir.  Ekspozisiyada  orijinallardan  çox  az 

istifadə edilir. Eksponatların dəyəri onlar uşaqların real dünya 

haqqında təsəv¬vürlərini genişləndirmək və bu dünya ilə təmas 

imkanlarını  zənginləşdirmək  qabi¬liyyətindən  asılıdır.  Belə 

uşaq muzeyləri fəaliyyətlərini “ağ kağızdan” başlayırlar.

Avropa modeli ilə qurulan muzeylər ənənəvi muzey strukturu 

çərçivəsində  fəaliyyət  göstərirlər  (muzey  kolleksiyalarından 

istifadə  etməklə  və  professional  isti¬qamətin  saxlanması 

şərtilə).  Belə  uşaq  muzeyləri  tarixi-mədəni  kontekstə  salınma 

ide¬yası ilə fəaliyyət göstərir, kolleksiyaların muzey dəyəri önə 

çəkilir. Uşaqlarla işin əsas növü mövcud olan ekspozisiyaların 

əsasında xüsusi proqramların hazırlanmasıdır.

Müəllif  modeli  Rusiyada  XX-ci  əsrin  əvvəllərində  yaranan 

uşaq  muzeyləri  üçün  xasdır.  İş  stili,  muzey  materiallarının 

təqdimi  formaları,  muzeyin  inkişafı  müəllifin  (muzeyin  ba-

nisinin)  şəxsiyyətilə,  onun  individual  yanaşması  ilə  müəyyən 

edilirdi:  “Setlment”  klubu  (A.U.Zelenko),  Oyuncaq  muzeyi 

(N.D.Bartram),  Uşaq  kitabı  muzeyi  (Y.P.Meksin),  Uşaq 

yaradıcılığı muzeyi (F.İ.Şmit).

Qarışıq  model  hal-hazırda  uşaq  muzeylərinin  ən  yayılmış 

növüdür (4, s. 14-15).

Uşaq muzeyləri işlərini üç istiqamət üzrə qururlar: elmi labora-

toriya, yaradıcı emalatxana və teatr-bayram mərkəzi (3, s. 32). 

Belə ki, dünyada elmi istiqaməti olan uşaq muzeyləri, incəsənət 

istiqamətli muzeylər, Uşaq kitabı muzeyləri (Nağıl muzeyləri), 

Oyuncaq muzeyləri var. Stoqholmda “Yunibaken”, Kolumbus-

da  “Elm  və  Təsərrüfat  Uşaq  muzeyi”,  Venada  “Zum”,  Parisdə 

“Elm  şəhəri”,  Qamburqda  “Klik”,  Moskvada  “Buratino-Pinok-

kio”, Sankt-Peterburqda “LabirintUm”, Daşkənddə “Möcüzələr 

aləmində”  Uşaq  muzeyi  –  dünyanın  hər  bir  yerində  uşaq 

muzeyləri fəaliyyət göstərir. Amerika Muzeylər Assosiasiyasının 

məlumatlarına  görə,  hələ  1990-cı  illərin  ortalarında  dünyada 

400-ə yaxın uşaq muzeyi mövcud idi (1, s. 3). İndi bu muzeylərin 

sayı daha da çoxdur.

Fikrimizcə,  respublikamızda  ilk  növbədə  Uşaq  ədəbiyyat 

muzeyi yaradılmalı¬dır. Qeyd edək ki, uşaqlar tərəfindən ətraf 

mühitin dərk edilməsi üçün ən birinci vasitə nağıllar, təmsillər, 

uşaqlar üçün yazılmış şeirlərdir. Burada Uşaq Ədəbiyyat Muzey-

inin ilkin layihəsi təqdim edilir. Ən azı 2 ekskursiya proqramı 

hazırlanmalıdır:  azyaşlı  uşaqlar  üçün  və  ibtidai  sinif  şagirdləri 

Uşaq muzeyləri əyləncəvi 

funksiyadan daha çox 

maarifləndirici funksiya 

daşıyırlar. Oyun zamanı 

uşaqlar bir sıra biliklər əldə 

edir, dünyanı dərk etməyə 

və özünün bu dünyada 

yerini müəyyənləşdirməyə 

çalışırlar. Uşaq muzeylərinin 

auditoriyasını 6 aylıq 

uşaqlardan 18 yaşınadək 

yeniyetmələr təşkil edir. Rusi-

yada Uşaq Saray-muzeyinin 

layihəsinin müəllifi Aleksandr 

Zelenko qeyd edirdi ki, uşaq 

muzeyi “müasir muzeylərin 

böyüklərə xidmət etdiyi 

kimi balaca vətəndaşların 

maraqlarına xidmət 

etməlidir”. Uşaq muzeyi yeni 

və eksperimental hadisədir. 

O, maksimal dərəcədə mobil 

olmalı, müxtəlif dəyişikliklərə 

hazır olmalıdır

---