Yanvar january miras

 YANVAR   JANUARY    MİRAS

 

| 

27

ARXeOLOGİYA   ARCHAEoloGY

Parallel with continuance of explorations in 6th site the work started 

in the place called provisionally  7th site. The most hollow cavity was 

chosen in the city area for 7th excavation site which is clearly fol-

lowed in the photos taken from the space. Grown-ups of neighbour 

villages suppose that cavity is a prison of Agsu town. It is seen from 

surface signs that the hollow cavity is a water store. By the way there 

are people thinking the same amongst grown-ups. Small-scale sur-

vey excavation was made in north-east corner of the cavity with the 

purpose to determine the setting of the dealt cavity and make clear 

the suppositions on that among local settlers. The aim was to define 

existence of wall remnants along north and east sides of the cavity. 

It is interesting that wall rests are fixed both on north and east side 

upon continuance of the excavation. These signs were indicators of 

magnificent edifice in the area of the noted cavity. Taking this into 

consideration, the expedition directed all powers to through study of 

7th site stopping the work in 6th site. 

In 7th site general length of the excavation is 30 m, width is 8 meter. 

There were numerous stone debrises in the cavity. All of them are 

used in the construction and at least a part was hewed. Naturally, 

this sign notified about magnificent edifice in the area.

It was known eastern wall of the building was plastered with alm 

inside  upon  explorations.  The  remnants  of  stone  stairs  belonged 

to  building  entrance  were  displayed  in  north.  The  number  of  the 

və  daş  döşənmiş  küçə  qalıqları  aşkar  edilmişdir.  Tədqiq  olu-

nan  tikintilərin  hamısının,  əsasən  bünövrə  hissəsi  qalmışdır. 

Tikintilər  yonulmuş  çay  daşından  olmaqla  palçıq  məhlulla 

inşa  edilmişdir.  Fikrimizcə,  həmin  tikililər  daha  çox  ayrı-ayrı 

istehsalat  sahələri  ilə,  xüsusən  də  dulusçuluqla  məşğul  olan 

ustalara  aid  emalatxana  və  yaşayış  binalarının  qalıqlarından 

ibarətdir. 

VI  sahədə  tədqiqat  işlərinin  davam  etdirilməsi  ilə  para-

lel  şərti  olaraq  VII  sahə  adlandırılan  ərazidə  də  qazıntılara 

başlanılmışdır. VII qazıntı üçün şəhər ərazisindəki ən çökək yer 

seçilmişdir. Hansı ki, həmin çökəklik kosmosdan çəkilmiş foto-

larda belə aydın izlənilir. Ətraf kəndlərin yaşlı sakinləri həmin 

çökəkliyin Ağsu şəhərinə aid zindan olduğunu ehtimal edirlər. 

Yerüstü  əlamətlərindən  həmin  çökəkliyin  su  anbarı  olduğu 

ehtimalını da söyləməyə əsas verir. Yeri gəlmişkən bildirək ki, 

yaşlı  sakinlər  arasında  da  bu  cür  düşünənlər  var.  Bəhs  edilən 

çökəkliyin  təyinatını  müəyyənləşdirmək  və  onunla  bağlı  yerli 

sakinlər arasında yayılan ehtimallara aydınlıq gətirmək məqsədi 

ilə  əvvəlcə  çökəkliyin  şimal-şərq  küncündə  kiçikmiqyaslı 

yoxlama  qazıntısı  qoyuldu.  Məqsəd  çökəkliyin  şimal  və 

şərq  kənarları  boyunca  divar  qalıqlarının  olub-olmadığını 

müəyyənləşdirmək idi. Maraqlıdır ki, qazıntı davam etdirilərkən 

çökəkliyin  həm  şimal,  həm  də  şərq  tərəfdə  divar  qalıqları 

olduğu müəyyənləşdirildi. Bu əlamətlər qeyd olunan çökəkliyin 

---

28 

| 

MİRAS   YANVAR   JANUARY

ARXeOLOGİYA   ARCHAEoloGY

cleansed footsteps is 20. Width of the stairs is 1,3 meter. The wall 

remnants were revealed in west and south directions while continu-

ing excavations and contours of the building became clear totally. 

One of notable moments is that, wooden belts were trimmed in two 

sites for providing fortification of the building walls. Later, when the 

wall is plastered the belt remained under that. 

First of all, inner part of the building in north was cleansed till the 

floor.  It  became  known  during  continuance  of  cleanse  work  that 

the construction floor consisted of baked brick. The size of bricks is 

22x22x4 cm and 22,5x22,5x4 cm. Silt layer of 70-80 cm thickness 

was fixed over the brick floor during excavation of northern edifice. 

In further stage of the exploration silt layer covered the whole area. It 

means that slimy water stuffed into the building at late 18th century 

as a result of strong heavy rains and torrent of the area. After water 

drawn out, sediment of silt layer remained there. 

Baked brick debris of 1-1.2 meter thickness were fixed over the silt 

layer during the course of explorations. Most bricks were numbered 

off as pieces of the wall built accurately, i.e. as a pile using alm. It is 

interesting that, the bricks were built over the corner in  bricklaying. 

All of these notify on closing of surface of the noted edifice by baked 

brick as an arch. It seems, after the building’s inner part  stuffed with 

water and silt layer, its upper cover of brick arch settled after a while. 

It can happen because of two reasons: 1. Intolerableness of the build-

ing. 2. Side effects. The building is thought to be destroyed during at-

tack of Russian troops to Shirvan, from the construction and rather 

much number of cannon-balls and bullets found around.

The ground’s becoming away hardened as far as the excavation was 

deeper in 7th site. Naturally, it was difficult for the expedition staff to 

cleanse and take aside soil, the rabble stone and bricks of the 7.1 me-

ter depth from the earth which was covered with magnificent walls 

from four sides. For this reason, the practice of in parts and staged 

cleanse was applied, i.e. keeping south-east side of the excavation, 

north, center and west sides of the site were cleansed first until the 

floor. The soil and debris of south and south-east part were taken 

away with the help of specially-built devices. Only after that huge 

stone clinched afterwards onto the wall in adjacent part of south 

wall to the floor and round plastered intently with alm, was taken 

out from the wall. We once again repeat that, the stone was clinched  

onto the wall. During taking out of that stone it was seen that there 

is water or sewerage line in south direction. Connection of that line 

with store-ice house was not throughly defined yet. General view and 

all sizes of the store-ice house were completely defined after total in-

ner cleanse. So, general sizes of the edifice are as follows: total ca-

pacity of building= 243.3 sq.ms, inner length 29.5 meter, external 

length 34.6 meter, internal width 7.9 meter, external width is 11.7 

m, wall thickness 1.9 meter, 4318 bricks 34- along width and 127 

along length put in each row on the floor were used.  According to 

approximate estimations, over 12 thousand baked bricks were used 

in the construction.

ərazisində  hansısa  möhtəşəm  tikintinin  olduğunun  göstəricisi 

idi. Bunu nəzərə alaraq ekspedisiya VI sahədə işləri dayandıraraq 

bütün qüvvəni VII sahənin tam şəkildə öyrənilməsinə yönəltdi. 

VII  sahədə  qazıntının  ümumi  uzunluğu  30  m,  eni  8  m  təşkil 

edir. Çökəkliyin içərisində çoxlu miqdarda daş töküntüsü vardı. 

Onların  da  hamısı  tikintidə  istifadə  olunmuş,  yəni,  ən  azı  bir 

tərəfi yonulmuş daşlardır. Təbiidir ki, bu əlamətin özü də ərazidə 

möhtəşəm tikintinin olduğundan xəbər verirdi. 

Tədqiqatlar  davam  etdirilərkən  tikintinin  şərq  divarının  içəri 

tərəfdən gəc məhlulu ilə səliqə ilə suvandığı məlum oldu. Şimal 

tərəfdə  isə  binaya  girişə  aid  olan  daş  pilləkən  qalıqları  aşkara 

çıxarıldı.  Təmizlənmiş  pillələrin  sayı  20  ədəddir.  Pilləkənin 

eni  1,3  metrdir.  Qazıntı  işləri  davam  etdirilərkən  qərb  və 

cənub  istiqamətlərdə  də  divar  qalıqları  aşkara  çıxarıldı  və 

bütövlükdə binanın konturları tam şəkildə aydın oldu. Diqqət 

çəkən  məqamlardan  birisi  də  odur  ki,  binanın  divarlarının 

möhkəmliyini  təmin  etmək  məqsədilə  iki  yerdə  ağac  kəmər 

işlənmişdir.  Sonradan  divar  suvanarkən  həmin  kəmər  də 

suvağın altında qalmışdır. 

Əvvəlcə  şimal  tərəfdə  binanın  içərisinin  döşəməyədək 

təmizlənməsi həyata keçirildi. Təmizləmə işi davam etdirilərkən 

tikintinin döşəməsinin bişmiş kərpicdən ibarət olduğu məlum 

oldu.  Kərpiclərin  ölçüsü  22x22x4  sm  və  22,5x22,5x4  sm-dir. 

Tikintinin  şimal  hissəsində  qazıntı  davam  etdirilərkən  kərpic 

döşəmənin üzərində qalınlığı 70-80 sm olmaqla lil təbəqə qeydə 

alınmışdır. Tədqiqatın sonrakı mərhələsində lil təbəqəsinin eyni 

ilə bütün ərazini əhatə etdiyi müəyyən olundu. Bu o deməkdir 

ki,  XVIII  əsrin  sonlarında  güclü  leysan  yağışları  və  ərazini 

sel  basması  nəticəsində  binanın  içərisinə  lilli  su  dolmuşdur. 

Suyu çəkildikdən sonra isə orada qalın lil təbəqəsindən ibarət 

çöküntü qalmışdır. 

Tədqiqatların  gedişi  zamanı  lil  təbəqənin  üstündə  1-1.2  metr 

qalınlığında  olan  bişmiş  kəpic  töküntüləri  olduğu  qeydə 

alınmışdır.  Kərpiclərin  əksəriyyəti  gəcdən  istifadə  olun-

maqla  səliqə  ilə  hörülmüş  divar  parçaları  şəklində,  yəni  topa 

vəziyyətdə  qeydə  alınmışdır.  Maraqlıdır  ki,  kərpiclər  hörgüdə 

tini üstə hörülmüşdür. Bütün bunlar isə qeyd olunan tikintinin 

üstünün bişmiş kərpiclə tağvarı formada bağlandığından xəbər 

verir.  Görünür,  binanın  içərisi  su  və  lil  təbəqəsi  ilə  dolduq-

dan  bir  müddət  sonra  onun  kərpic  tağdan  ibarət  üst  örtüyü 

də  çökmüşdür.  Bu,  iki  səbəb  üzündən  ola  bilər:  1.  Tikintinin 

özünün dözümsüzlüyü ucbatından. 2. Kənar təsirlər ucbatından. 

Tikintidən  və  onun  ətrafından  tapılmış  xeyli  miqdarda  top 

mərmisi  və  güllələr  binanın  rus  ordusunun  Şirvana  hücumu 

zamanı dağıdıldığını düşünməyə əsas verir.

VII sahədə qazıntı dərinə düşdükcə torpağın kənara çıxarılması 

xeyli  çətinləşirdi.  Təbiidir  ki,  dörd  tərəfi  möhtəşəm  divarlarla 

əhatə olunan və yer səthindən 7.1 metr dərində olan sahənin 

torpağını,  tör-töküntü  vəziyyətdə  olan  daş  və  kərpicləri 

təmizləmək və onları kənara çıxarmaq ekspedisiya heyəti üçün 

---