Yazıçı jurnalist Xəqani Rzaquliyev və Rəhman Quluzadənin bu kitabı
Yüklə 0,63 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- QƏLBLƏRDƏ YAġAYAN ĠGĠD
- QARALAR KƏNDĠ
- ONU DOĞMA YERLƏRDƏ SƏSLƏYĠRDĠ
- GERĠYƏ YOLUMUZ YOXDU
- ON SƏKKĠZĠNCĠ AġIRIM
- GÜNAHSIZ QURBANLAR
- NARINCLAR KƏNDĠ
- TƏKĠ VƏTƏN BASILMASIN
- NƏSĠLLƏRƏ ÖRNƏK OLAN ġƏHĠD ÖMRÜ
- ĠTKĠN DÜġÜB
- DÖYÜġƏ DƏ BĠR GEDĠRDĠLƏR
63
Q. Məmmədov təcrübəli döyüşçü kimi Ağdam özünümüdafiə batalyonuna yazılır. İlk gündən batalyon komandiri Şirin Mirzəyevi və əsgər yoldaşlarının hörmətini qazanır. Fərrux kəndinin erməni quldurlarından təmizlənməsində öndə gedərək düşmənə ilk zərbəni o endirir. Naxçıvanik, Xramod döyüşlərində qəhrəmanlıqlar göstərir. Erməni quldurları Hümbət kişinin evini mühasirəyə alıb onları girov götürmək istəyirdilər. Bunu eşidən Qəzənfər yenə beşatılanı götürüb erməni quldurları ilə təkbaşına ölüm-dirim döyüşünə girir. Çox keçmir ki, düşmənin hücumunu dəf edir, hər tərəfədn od tutmuş evin pəncərələrini qıraraq Hümbət kişinin ailəsini ölümün cəngindən qurtarır. Erməni dilini təmiz bilən Qəzənfər erməni quldurlarının yuva saldığı kəndlərə kəşfiyyata gedir, daimi tapşırıqları yerinə yetirirdi. Hər an, hər dəqiqə erməni quldurlarını qorxuya salan Qəzənfəri ələ keçirib məhv etməyə çalışırdılar. Hətta onu ələ keçirən erməni quldurunu böyük mükafat gözləyirdi. Dovşanlı kəndinə kəşfiyyata gedən Qəzənfər beş nəfər ermənini öz silahları ilə məhv edir. Bir neçə yeni mərmi, alazan qurğusunu qənimət götürür. 1992-ci ildə Qazançı istiqamətində gedən döyüşdə böyük şücaət göstərən Q. Məmmədov qəhrəmancasına həlak olur. Torpaqlarımızın müstəqilliyi, azadlığı uğrunda şəhid olur.
Əliqulu Tohid oğlu Alışanov 1972-ci ildə dünyaya göz açıb. O təhsilini öz kəndlərində almışdı. Uşaqlıqdan zəhmətə alışan Əliqulu məktəbi qurtardıqdan sonra elə təsərrüfatda işləməyə başlayır. Əməksevərliyi, qorxmazlığı və çevikliyi ilə yaşıdlarından fərqlənirdi. Erməni daşnaqları torpaq iddiasına düşdükləri ilk gündən Əliqulu silaha sarılaraq elin-obanın müdafiəsinə qalxanlarda biri idi. Qaralar kəndini düşmən tapdağına çevrildiyi gündən Əliqulu döyüş yolunu Sırxavənd polis şöbəsində davam etdirmişdi. Günü-gündən azğınlaşmış erməni yaraqlıları Sırxavənd, Baş Güneypəyə, Orta Güney, Manikli, Xatınbəyli və Yeni Qaralar kəndlərinə hücum edir və bu məntəqələri ələ keçirmək istəyirdilər. Bu kəndlərin müdafiəsində Əliqulu həmişə silahdaşlarına nümunə olur, verilən tapşırığı ustalıqla yerinə yetirirdi. Ə. Alışanov Qazançı kəndinin erməni quldurlarından təmizlənməsində böyük şücaətlər göstərir. 1992-ci il iyulun 15-də erməni yaraqlıları Yeni Qaralara böyük qüvvə ilə hücuma keçir. Artilleriya atəşinə tutulan Yeni Qaralar kəndinin müdafiəsi polis əməkdaşları tərəfindən təşkil olunurdu. Döyüşdə Əliqulu düşmən gülləsinə tuş gəlir. Bu gün Ə. Alışanov bir igid döyüşçü kimi onu tanıyanların qəlbində yaşayır.
64
Əsədov Ələkbər 1992-ci ildə kəndin yaxınlığında heyvan otararkən öldürülüb. Əlavə heç bir məlumat yoxdur.
Təhməz Muxtar oğlu Baxşalıyev 1941-ci ildə anadan olub. Təhməz kişi Narınclar kəndinin zəhmətkeşlərindən biri idi. Bu kənd onun ata-baba torpağıdır. Bu torpağın bir udum saf havasını, bi içim suyunu heç nəyə dəyişməzdi. Təhməz kişi torpaqlarımızda müharibənin başladığı ilk gündən əlinə silah aldı, dədə-baba yurdunun müdafiəsinə dayandı. Gündüzlər təsərrüfatda işlədi, gecələr isə kəndin keşiyində dayandı. Kənddə yaradılan özünümüdafiə dəstəsinin ən fəal üzvlərindən idi. Erməni quduzları günü-gündən öz təcavüzlərini genişləndirirdilər. Təhməz kişi var qüvvəsi ilə kəndin müdafiəsini təşlik edir, erməni quldurlarının hər bir həmləsini dəf edərək göstərdiyi rəşadətlərə görə komandanlığın və əsgər yoldaşlarının hörmətini qazanır. Təhməz kişinin həyat yoldaşı Raya da onunla çiyin-çiyinə döyüşürdü. Bir ana kimi döyüşçülərin qulluğunda durur, onların yemək –içməklərini hazırlayırdı. T. Baxşalıyev Vəng, Qozlu, Qızılqaya, Aterk kəndlərində yuva salan erməni quldurlarının hücumlarının qarşısını alır. O yerləri tanıyan adam kimi kəşfiyyata gedir, verilən tapşırıqları ustalıqla yerinə yetirirdi. 1992-ci il aprelin 28-də Aydoğan yüksəkliyi uğrunda gedən ölüm-dirim döyüşündə Təhməz kişi qəhrəmanlıqla həlak olur. T. Baxşalıyev iki oğul, dörd qız atası idi.
Qaralar kəndi Azərbaycanın qədim azərbaycanlı kəndlərindəndir. Sonrada götürülüb bu ərazidə ermənilərə torpaq verilib. Qədim Qaralar kəndi get-gedə böyüməkdə olan Araçazor kəndinin içərisində itir. Qaralar kəndi Azərbaycanda ilk yandırılan kənddir və əhalinin birgə səyiylə Aödərə ərazisində Yeni Qaralar kəndini salıblar. Bu kənd Sırxavəndlə Əliağalı kəndlərinin arasında yerləşirdi. Əvvəllər bu kənddə üç yüzə qədər əhali yaşayıb. İki nəfər övladı şəhid olub.
Oralarda günəş varmı?
Varsa sor ondan Niyə isitmir bizi,
Sizi isitdiyi qədər? (F. Tuncər “Əsgər məktubu”) 65
Tahirov Əlövsət Kamran oğlu 1969-cu ildə anadan olub. Bir yaşında ikən ana nəvazişindən məhrum olan Əlövsət atasının himayəsində yaşayıb. 1986-cı ildə Şuşa texniki-peşə məktəbini bitirib. Bakıda yaşasa da hadisələrin ilk günündən doğma torpaqların müdafiəsinə qalxan oğullardan idi. Əlövsət Tahirov 22 gün Xocalı ətrafındakı ağır döyüşlərdə mərdliklə iştirak etmişdir. Meşəli və Malıbəyli kəndlərinin müdafiəsi zamanı mühasirəyə düşmüş 11 döyüş yoldaşını xilas edib. Tahirov Əlövsət Kərgicahanın müdafiəsində əsl topçu kimi şöhrət qazanır. 27 gün onun topu düşmənə sarsıdıcı zərbə vurub. Bakıya göndərilsə də çox qalmır. Şuşanın Daşaltı kəndinin azad edilməsi uğrunda gedən döyüş əməliyyatında iştirak edir.
Daşaltı döyüşü onun son döyüşü olur. Əlövsət də başqa döyüş yoldaşları kimi Daşaltı xəyanətinin qurbanı olur. Qəlbi yaşamaq hissi, vətən sevgisi ilə dolu olan qəhrəmanın meyidi geri alınaraq Ağdam Şəhidlər xiyabanında dəfn edilib.
Şükürov Zahid Kamal oğlu 1969-cu ildə anadan olub. Şuşa kənd təsərrüfatı texnikumunu və 1991-ci ildə milis məktəbini bitirərək Sırxavənd polis bölməsində işə götürülmüşdü. İlk gündən azğın düşmənə qarşı əsl şücaət göstərən zahid Şükürov yoldaşlarının sevimlisi idi. Hər dəfə deyərmiş: “Geriyə yolumuz yoxdu!”
O Sırxavənd, Baş Güneypəyə, Maniklon, Fərrux və s. Yaşayış məntəqələrinin müdafiəsində və Kiçan, Qazınçı kəndlərinin azad edilməsində xüsusi fəallıq göstərirdi. Fərrux dağının Qarabağ üçün nə demək olduğunu bilmək üçün hüç də strateq olmaq lazım deyil. Zahis dəfələrlə istər hücum, istərsə də Fərrux dağının müdafiəsində iştirak etmişdi. 20 fevral 1992-ci il onun son döyüş günü oldu. Fərrux əməliyyatında düşmənlə üzbəüz vuruşan Zahidin gülləsi tükənir və özünü müdafiə edə bilmir. Qarabağın azadlığı üçün strateji əhəmiyyətə malik bir yüksəklikdə bir addım geri çəkilmədən əsl qəhrəman kimi həlak olur.
Ölüm çox zaman ən yaxşıların, ən bacarıqlıların qapısını kəsdirir. Əksər hallarda vaxtsız-vədəsiz gəlib, bütün işləri yarımçıq qoyur, bir ömrü yaridan kəsməklə neçə ömrə balta çalır. Vətənin təhlükədə olduğu son 6 ildə neçə-neçə belə ölümün acısını dadmış, ağrısını çəkmişik. Neçə sayseçmə oğulun taleyi
66
qismətinə düşən kölgə bizi ürəkdən yandırıb. Belə oğullardan biri də Natiq Xurşud oğlu Abdullayevdir. 1965-ci il noyabrın 18-də anadan olan Natiq xurşud oğlunun heç vaxt ağlına gəlməzdi ki, dünyaya göz açdığı gün 18 rəqəmi bütün ömrüboyu qarabaqara izləyəcək, ona həm sevinc, həm də İbrahimovlar ailəsinə ömürlük bala dağı çəkəcəkdir. 1984-cü il noyabrın 18-də hərbi xidmətə yola düşən Natiq düz 2 ildən sonra noyabrın 18-də hərbi xidmətdən tərxis olub doğma elinə qayıdır. N. Abdullayev 1987-ci ildə Azərbaycan Kənd Təsərrüfatı Akademiyasına daxil olur. Qarabağ torpağında yaranmış ağır vəziyyət hamıdan çox Natiqi narahat edir. Belə ki, onun doğulub boya-başa çatdığı Narınclar kəndi hər tərəfdən erməni kəndlərinin mühasirəsində idi. Hər an erməni quldurlarının təcavüzünə məruz qalırdı. N. Abdullayev Çaykəndindən erməni quldurlarının təmizlənməsində böyük şücaətlər göstərir. İdarə etdiyi tank Çaykəndə daxil olmuş və daşnaq tör- töküntülərinin qərargahlarını yerlə-yeksan etmişdi. 1990-cı ildə Qarabağın Dağ hissəsində yerləşən kəndlərdə vəziyyətin günü-gündən gərginləşdiyini görən N. Abdullayev qərara gəlir ki, təhsilini qiyabi davam etdirsin. O doğma Narınclara qayıdan kimi silaha sarılaraq kəndin müdafiəsində dayandı. Vəng, Qozlu, Qızılqaya, Aterk kəndlərində düşmənə qarşı doyüşlərdə əsl qəhrəmanlıqlar göstərdi. Namiq, Natiq qardaşları həmişə döyüşlərin önündə gedir, erməni quldurlarına qan uddururdular. 1993-cü ilin yazında düşmən tapdağına çevrilən Narınclar kəndinin camaatı köçkün həyatı sürməyə başlayır. Kəndin ər igidləri müxtəlif hərbi hissələrdə düşmənlə üz-üzə gəlir. N. Abdullayev öz döyüş yolunu Yevlax rayon hərbi polis bölməsində davam etdirməyə başlayır. İntiqam hissi Natiqi yenidən cəbhəyə gətirdi. Ağdam, Tərtər, Goranboy bölgələrinin müdafiəsində dayandı, Gülüstan döyüşlərində şücaətlər göstərdi. Güllücə kəndində əfsanəvi qəhrəmanlığını nümayiş etdirdi. Həmin kənd uğrunda savaşda 7 gün öz silahdaşları ilə quldurların mühasirəsində qalan Natiq ölümlə üz-üzə dayanaraq mühasirəni yarıb dostları ilə sağ-salamat mühasirədən çıxır və düşmənin xeyli canlı qüvvəsini, tankını məhv edirlər. Ancaq dünyaya gəldiyi gün ayın 18-i bir qara kölgə kimi onun ətrafında hərlənirdi. Bəli, bir zamanlar Ulduzə anaya, Xurşud ataya sonsuz sevinc bəxş eləmiş 18 rəqəmi bu dəfə özü ilə ailəyə böyük bir dərd, bir ümman göz yaşı gətirdi. 1994-cü ilin iyunun 18-i Natiqin ömrünə son qoydu. Çarpışıb vuruşmaq, qurub yaratmaq eşqilə yaşayan bir igidin ömrü beləcə yarımçıq qaldı. İndi Kürün sahilindəki Şəhidlər xiyabanında bir məzar da uyuyur. Natiqin yadigar qoyub getdiyi iki övladı neçə vaxtdır ki, atalarının yolunu gözləyir. Ancaq hələ onlar şəhidlik zirvəsinin nə olduğunu anlamırlar. Vaxt gələcək bu fidanlar böyüyəcək, atalırının qəhrəmanlıqları ilə fəxr edəcəklər.
67
Alıyev Hüsü Əli oğlu 1927-ci ildə anadan olub. Yaşının bu vədəsində silaha sarılıb dəfələrlə ağır sınaqlardan çıxmışdı. Müxtılif əməliyyatlarda iştirak etmişdi. O cavanlardan geri qalmazdı. Ordumuzun qabiliyyətli yürüşləri dövründə Z. Rzayevin komandanlığı altında qoşun hissələrimiz Çərəkdardan Qozlu Körpü istiqamətində hücuma keçdi. Bu yol el arasında Ölüm dərəsi adı ilə məşhur idi. Bu yol Tərtərin sıldırımlı sahili ilə uzanan Turşsu yolu idi. Döyüşün ilk günlərində düşmənə israrla müqavimət göstərirdi. Bu döyüşlərin birində ağsaqqal döyüşçü Hüsü kişi qəhrəmanlıqla həlak oldu. Yurdunda dörd oğlu və iki qızı qaldı.
Quluşov Namiq Bəzirxan oğlu 24 aprel 1976-cı ildə anadan olub. Çərəkdarda doğulub boya-başa çatıb. 1994-cü ildə Ağdərə bölgəsinin Talış kəndi yaxınlığında qətlə yetirilib. Onun haqqında əlavə məlumat ala bilmədik.
Ağdərə rayonunun qərbində ucqar dağ kəndlərindəndir. Kənd Qırxqız, Pirdağı, Taxtabaşı dağları ilə əhatə olunub. Xaçınçay öz başlanğıcını bu dağlardan götürür. Narınclar kəndi Alban abidələri ilə zəngindir. Pirdağın zirvəsində pir yerləşir. Tarixi məlumatlara görə XII-XVIII əsrdə kənd ərazisi Xaçın məlikliyinə tabe idi. 1913-cü ildə Qarabağ xanlığının tərkibində Rusiyaya birləşdirilib. 1992-ci il iyulun 1-də ermənilər tərəfindən işğal edilib. El arasında bu yurd Kolanı Narıncları kimi tanınır. 60 ev və 314 nəfər əhalidən ibarətdir. 5 nəfər övladı şəhid olub.
Şakir Yunus oğlu Ağamalıyev 1958-ci ildə anadan olub. Orta məktəbi bitirdikdən sonra Rusiyada hərbi xidmətdə olmuş və hərbi borcunu verdikdən sonra elə orda qalıb işləmişdi. Qarabağ savaşı başlanan gündən Şakir çox narahat olmuş və son illər erməni təcavüzünün genişləndiyini eşidən kimi öz doğma kəndinə geri qayıtmışdı. Özü də əliboş gəlməmişdi. Bir yük maşını da gətirmişdi. Çox adam təəccüblə soruşmuşdu ki, hamı minik maşını alır, sən isə yük maşını almısan. Vətənin bu dar günündə dağ yollarına elə yük maşını lazımdi deyən Şakir əlinə silah almışdı. O təki vətən basılmasın deyərək gecə-gündüzlü vətənin keşiyində dayanmışdı. Şakir ilk döyüşlərdən öz mərdliyi, qorxmazlığı və şücaəti ilə döyüşçü yoldaşlarının hörmətini qazanməşdı. Kənd özünümüdafiə dəstəsinin komandiri Y.
68
Məmmədov döyüşlərdə Şakirə xüsusi tapşırıqlar verir, ən ağır mövqenin müdafiəsini ona tapşırırdı. Döyüşdən-döyüşə bir döyüşçü kimi püxtələşən Ş. Ağamalıyev hər sınaqdan, əməliyyatdan ustalıqla çıxır, verilən tapşırıqları vaxtında yerinə yetirirdi. Şakirlə birlikdə qardaşları Adil, Mobil və Kərəm də düşmən hücumlarına sinə gərirdi. Adil və Mobil təhsillərini yarımçıq qoyub əsgər paltarını geyinmişdilər. Çərəkdar kəndi strateji mövqeyinə görə Kəlbəcərin giriş qapısı idi. Erməni quldurları cəhd göstərirdilər ki, nəyin bahasına olursa-olsun Çərəkdar kəndini ələ keçirsinlər. Amma heç bir qüvvə Çərəkdar igidlərinin iradəsini qıra bilmirdi. 1992- ci il iyunun 10-dan 11-nə keçən gecə erməni qüvvəsi texnikanın gücündən istifadə edərək kəndi ələ keçirmək istəyirdilər. Şakir yenə də komandirin əmri ilə saö cinahdan döyüşün ağırlığını öz üzərinə götürmüşdü. Salman, Hüsü, Nazim, Şaban, Natiq, Mürşüd, Fəqan, Aqşin, Əkbər və Vəli düşmənlə üz-üzə gəlmişdi. Düşmən böyük qüvvəyə malik olmasına baxmayaraq, Şakirin mövqeyinə yaxınlaşa bilmirdi. Şakirin pulemyotu dağlara səs salmışdı. Düşmən asanlıqla tutduqları mövqeləri geri vermək istəmirdi. Erməni quldurlarının bir PDM-i heyəti ilə birlikdə darmadağın edilməsi ər igirlərin döyüş əhval-ruhiyyəsini daha da artırdı. Özünü itirən erməni quldurlarına Şakirgilin dəstəsi hər tərəfdən atəşi daha da yüksəltdi. Qorxuya düşən erməni quldurları geri çəkilməyə məcbur oldular. Rasim irəliləyərək daha əlverişli mövqe tutdu. Dərhal bir neçə qulduru qanına qəltan etdi. Düşmən xeyli itki vermişdi. Çərəkdar döyüşçüləri daha bir sınaqdan mərd-mərdanə çıxdılar. Bu döyüşdə Şakir qəhrəmanlığını, qorxmazlığını bir daha göstərdi. Amma düşmən gülləsi yenilməz igidi lap döyüşün sonunda yaxaladı. 1992-ci il iyunun 11-də Çərəkdarlılar Vətən, qeyrət, namus yolunda şahidlik zirvəsinə ucalan Şakir Yunus oğlu Ağamalıyevlə vidalaşdı.
Qasımov Nadir Qara oğlu 1961-ci il sentyabrın 15-də anadan olub. Hərbi xidmətdən sonra azərbaycan Dövlət Pedaqoji Institutunun ibtidai hərbi hazırlıq və bədən tərbiyəsi fakultəsini bitirib. Doğma Çərəkdar kəndində hərbi hazırlıq müəllimi işləyib. Hadisələrin ilk günündən doğma kəndin müdafiəsi əməliyatlarında yaxından iştirak edib. Dəfələrlə erməni quldurlarına qarşı döyüşlərdə fərqlənib. 1990-cı ildən polis sıralarına daxil olan Qasımov Nadirin qayğıları daha da artdı. Postların yaradılması, müdafiə qabiliyyətli adamların səfərbər edilməsi işinə rəhbərlik edir. Ağdərə bölgəsinin yağı düşməndən azad edilməsi uğüunda gedən döyüşlərdə daim öndə olub. Dəfələrlə azğın düşmənə ağır zərbə vurmuş qoşun hissələrimizin tərkibində fərqlənib. O Manquşevan, Çaylı, Moxrataq, Ağdərə, Çapar, Dəmiri, Maqavuz, Sərsəng, Umudlu, Çıldıran, Drmbon və s. kimi strateji
69
əhəmiyyətli məntəqələrin azad edilməsi uğrunda gedən döyüşlərdə, doğma kəndi Çərəkdarın müdafiəsində iştirak edib. 1992-ci ilin 4 dekabrında Ağdərə rayonunun Drmbon (Heyvalı) kəndi uğrunda gedən döyüşlərdə həlak olub. Polis leytenantı nadir Qasımov öz döyüş yolu ilə nəsillərə örnək ola biləcək bir ömür idi. Ailəli idi. Üç körpəsi qalıb. Ailəsi hal-hazırda Yevlax rayonunun qaçqın düşərgəsində yaşayır.
Məmişov Yusif Əsgər oğlu 1938-ci ildə anadan olub. 27 mart 1993-cü ildə Çərəkdar kəndi üzərinə erməni jərbi birləşmələri hücuma küçən zaman meşədə itkin düşüb. Sonrakı taleyindən heç bir xəbər yoxdur.
Məmmədov Rasim Bəhlul oğlu 1973-1992 Alıyev Əkbər Salman oğlu 1973-1992 Bir kənddə anadan olmuşdular. Orta məktəbi də bir qurtarmışdılar. Çərəkdarın durna gözlü bulaqları, yaşıl meşələri, zirvəsi buludlardan nəm çəkən dağları, sıldırım qayaları Rasimə, Əkbərə sevdirmişdi bu yerləri. Düşmən üstünə də bir gedərdilər. Mərdlikləri,, qorxmazlıqları, igidlikləri ilə seçilən bu cavanlar hələ nə yaşamışdılar, nə görmüşdülər? Sevməyə, seçməyə də vaxt tapmamışdılar. 1992-ci ilin avqustun 1-də erməni daşnaqları böyük qüvvə ilə qızılqaya üzərinə hücuma keçirlər. Ölüm-dirim döyüşləri gedirdi. Rasimlə Əkbər özləri üçün əlverişli mövqe seçmişdilər. Sübh tezdən başlanan döyüşdə hər ikisi əsl qəhrəmanlıq göstərirdilər. Getdikcə qızışan döyüşdə Rasimlə Əkbər bir neçə erməni quldurunu məhv edirlər. Erməni quldurları öz mövqelərini vermək istəmirdilər. Amma Rasimlə Əkbərgilin dəstəsi düşmənə sarsıdıcı zərbə endirirdilər. Ər igidlərin həmləsinə, zərbəsinə tab gətirməyən erməni quldurları məcbur olaraq geri çəkilməyə başlayırlar. Bu döyüşdə qəhrəmanlıqlar göstərən Rasim və Əkbər düşmənə qan uddurdu. Hər ikisi igidlik göstəriblər. Amma düşmən gülləsi igid oğullarımızdan yan keçmədi. Bu itki, bu ağrı təkcə çərəkdarlıların deyil, Rasimi, Əkbəri tanıyıb qəhrəmanlığına bələd olan minlərlə adamı sarsıtdı. Sizi Vətən unutmayacaq, Əkbər, Rasim! Ruhunuz şad olsun!
Yüklə 0,63 Mb. Dostları ilə paylaş:
|