Yazıçı jurnalist Xəqani Rzaquliyev və Rəhman Quluzadənin bu kitabı
Yüklə 0,63 Mb. Pdf görüntüsü
|
6
Azərbaycanlı kəndlərinin işğalından sonra da silahı yerə qoymayan bu təşkilat, məhz Ağdamda Əlahiddə kəşfiyyat rotası kimi fəaliyyətinin davam etdirmiş və Ağdərənin azad olunmasında daim ön dəstədə olmuşlar. Bir faktı xatırladım ki, Ağdərə azad edildikdən sonra rayon prokurorluğundan təşkilat üzvlərinin məhkum olunması haqqında “Məhkəmə işi” sənədləri götürülmüş və buradan aydın olmuşdur ki, ermənilər təşkilat üzvlərinə 8- 10 il iş kəsmişlər. Sənədlər saxlanılır. “Azad Azərbaycan” qəzeti yazırdı: “Vəziyyətdən çıxmaq üçün dörd kəndin qeyrətli oğullarını birləşdirmək üçün təşkilat yaratmaq lazım idi. Belə bir təşkilat yarandı. (16 dekabr 1992-ci il)”. “Müxalifət” qəzeti yazırdı: “Bu vaxta qədər qeyri-formal “Kolanı” təşkilatı dəfələrlə düşmən arxasına keçir, erməni faşistlərinə dinclik vermirdilər”. Təşkilat üzvlərindən şəhid olmuş Cəlal Quliyev, Möhü Aliyev, Əli Qurbanov, Cahid Gəncəliyev, Altay Sarıkişiyev, Ziyadxan Aslanov, Nazim Xanquliyev, Ələddin Abdullayev, Alim Göyüşov, Əvəz Novruzov və başqalarının xüsusi xidmətləri omuşdur. Kərəmlinin yandırılması bütün Azərbaycanı sarsıtdı. İllərcə düşmənə layiqli cavab verən bir kənd məhv edildi. Azərbaycan susdu. Umudlu dişiylə, dırnağıyla uzunsürən blokada şəraitində yaşadı. Azərbaycan susdu. Çərəklər kəndi onlarca igid itirdi. Düşmənə sağalmaz yara vurdu və Ağdərə azərbaycanlılarının sonadək döyüşən məntəqəsi sayıldı. Azərbaycan susdu. Sırxavənd onlarla oğlu itirdi, müdafiə olundu v çoxminlik düşmən qarşısında tənha qaldı. Azərbaycan susdu. Ən böyük haqsızlıqlarla rastlaşan, öz dədə-baba yerindən didərgin düşən və Yeni Qaralar adlı bir kənd salan Qaralar yenidən yandırıldı. Narışlar oda qalandı. Azərbaycan susdu. Bu altı ildə Ağdərədə hələr olmadı. Tarix öz gözüylə yüzlərlə igidin qəhrəman kimi həlak olduğunu gördü, torpaqlara gömülmüş oğlulların ruhuyla müqəddəsləşən məmləkət öz varlığıyla titrəmədi, coşmadı və haqsız tarixin yaxasından yapışıb öz haqqını qoparmadı. Bu gün Ağdərə faciəsi ümumi Azərbaycan faciəsi fonunda bir damladı. Sadəcə tarix üçün söyləməliydik: “Ağdərədə nələr oldu?”.
Ulubab və Ballıqaya silsilə yüksəkliklərinin əhatəsində yerləşən Sırxavənd kəndi Xaçın çayının sol sahilində salınmışdı. Bura aranla dağın Qırxqızla Murovun görüş yeridir. Ta qədimdən əhalisinin məşğuliyyəti əkinçilik və maldarlıq olub. Kənd strateji cəhətdən çox əhəmiyyətli yerdə yerləşirdi. 60-cı illərin əvvəllərində çəkilmiş Ağdərə-Xankəndi dağ yolu (o vaxt qocalar bu yola 7
“daşnak yolu” deyirdilər). Sırxavəndin başının üstündə keçir. Sırxavənd Ağdərə və Ağdamdan 30, Xankəndindən 40 km məsafədədir. Qazançı, Çıldıran, Ballıqaya, Dovşanlı, Seyidbəyli kimi erməni kəndlərinin əhatəsində yerləşirdi. Sırxavənddə 250-yə yaxın ev və 1250 nəfər yaşayırdı. Qarabağın bu qədim yurdu dörd dəfə düşmənin hücumuna məruz qalmış və yerlə yeksan edilərək daşı-daş üstə qalmamışdı. 1988-ci ilin fevralında başlamış erməni-azərbaycanlı münaqişəsinin ilk günündən Sırxavənd kəndi erməni quldurlarının hişangahına çevrilmişdi. Əslində 1923-cü ildən DQMV-nin yarandığı ilk gündən, gözdən, könüldən kənarda qalmış bu kəndlər xüsusilə 50-ci illərin əvvəllərində burada yaşayan azərbaycanlılar düşünülmüş gizli miqrasiyaya məruz qalmışlar. On illiklər ərzində azərbaycan kəndlərinin sosial-iqtisadi və mədəni inkişafı üçün heç bir iş görülməmiş, yeni iş yerləri açılmamış, mütəxəssislərə qsədən iş verilməmiş və bunu nəticəsində minlərlə azərbaycanlı dolanışıq çətinliyi ucbatından rayondan baş götürüb getməyə məcbur edilmişdir. Təkcə bir faktı qeyd edək ki, qonşu erməni kəndlərinin hamısında xəstəxana, poçt, klub olduğu halda 12 azərbaycanlı kəndinin hüç birində bu obyektlər olmamışdır. Nəticədə Ağdərə rayonunda 12 min nəfər azərbaycanlı qalmışdı. Təxminən hesablamalara görə dədə-baba yurdunun zaman-zaman tərk edənlərin sayı bu rəqəmdən ən azı iki dəfə çoxdur. Ağdərənin ən böyük azərbaycanlı kəndlərindən olan Sırxavənddə işğala qədər 250-yə yaxın ailə yaşayırdı. Həmin dövrdə respublikanın müxtəlif şəhər və rayonlarında 270-ə yaxın əslən Sırxavəndli olan ailə möcvud idi. Təkcə bu faktın özü muxtar vilayətdə (54 azərbaycanlılar yaşadığı məntəqələrin hamısında vəziyyət eyni cürdür) uzun illər erməni ağalığına məruz qalmış azərbaycanlılara qarşı aparılan mərkli düşmən siyasəti haqqında çox mətləbləri açıqlayır. 1991-ci ilin aprel ayında mənlum hadisələrlə əlaqədar o zamankı respublika hökumətinin qərarı ilə Sırxavənd ərazi icraiyyə komitəsi yaradıldı. Məqsəd Ağdərə rayonundakı 12 azərbaycanlı kəndinə idarəetmə mərkəzi yaratmaq idi. Sırxavənd bu günlər əsl mərkəzə çevrildi. Ərazi polis bölməsi, kənd təsərrüfatı idarəsi, təhsil şöbəsi, maddi-texhiki təchizat bazası, avtomobil bazası, iki yol təmir tikinti idarəsi və s. idarə, müəssisələr yaradıldı və fəaliyyətə başladı. Amma bu kəndlərin müdafiəsi, toxunulmazlığı üçün heç kim fikirləşmədi. Bu kəndlərin camaatı ibtidai icma quruluşundakı kimi ağacdan, daşdan özünə silah düzəldib, gecəli-gündüzlü düşmənin hər bir həmləsinə sinə gərirdilər. Yaxın qonşuluğu Ballıqaya kəndi quldur yuvasına döndükdə, Sırxavəndin yuxusuz gecələri gündüzə qatılırdı. Ömrün ən ağır anlarında bu balaca kəndin ər oğulları müdrik ağsaqqalların, nur camallı ağbirçəklərin öyüdlərini özlərinə örnək tutmaqla sinələrini doğma yurdun sinələrinə döndərirdilər. Təkcə bir il müddətində strateji cəhətdən son dərəcə əhəmiyyətli olan Sırxavənd kəndinin bəşər tarixinə yazılacaq səhifələri neçə-neçə kitablara sığmayacaq qədərdir. 1991-ci ilin payızından bəri olaraq təcavüzünə məruz qalan Yüklə 0,63 Mb. Dostları ilə paylaş:
|