10
qan savaşları başladı. Bir neçə gün içində neçə-neçə erməni qulduru murdar qanına
qəltan edildi. Amma sırxavəndlilərin ürəyinə vurulan yara sağalmaz oldu.
Doğrudan da onu tanıyanlar Novruz kişinin qorxmazlığına, qoçaqlığına
yaxşı bələd idilər. Onunla yaxından yoldaşlıq edənlər deyərdilər ki, Novruz sərçəni
gözündən vurur. Hər iki ağsaqqal öz alın təri ilə ev-eşik qurmuşdular.
Bu gün Novruz kişinin oğlu Nağı “N” hərbi hissəsində komandiri.
Döyüşdüyü bölgələrdə ad-san çıxarıb.
“Azərbaycan Bayrağı” ordeni ilə təltif
olunub. Dəfələrlə istər atasının, istərsə də el
oğullarının qanını alıb. Onlarla erməni
quldurunu məhv edib.
Vaqif Qəzənfər oğlu Həsənov 1957-
ci ildə anadan olub. Ailənin ikinci övladı idi.
Uşaqlıqdan istiqanlığı və gözəl rəftarı ilə
hamının sevimlisi idi. Özündən böyük olan
yerdə dinib danışmazdı. Hər şeyin yerini bilər, yeri düşəndə məzəli söhbətləri ilə
hamının könlünə yol tapardı. Vaqif orta məktəbi qurtardıqdan sonra sürülücük
sənətinə yiyələnmişdi. Hərbi borcunu Uzaq Sibirdə yerinə yetirmişdi. Vaqif
Rusiyadan Qarabağın üzərini qara buludlar aldığı güdən havası, suyu ilə boya-başa
çatdığı Sırxavəndə qayıtmışdı. Həmkəndliləri kimi kəndin müdafiəsində,
qorunmasında yuaxından iştitrak edirdi.
İki qız körpəsi var idi. Təzə aldığı evindən indi-indi gün-güzəran
görürdülər. Həyat yoldaşı Qızbəslə Rusiyada yaşadığı o əzab-əziyyətli, iliyə
işləyən o şaxtalı, boranlı günlərin buzu yenicə əriməyə başlayırdı. Bu gənc ailə indi
özlərini xoşbəxt sayırdı. Doğmaları arasında qurub yaratmaq, Vətən üçün el-oba
üçün nəsə etmək arzusu ilə yaşayırdılar. Vaqifin ölümündən sonra yadigarı
dünyaya gəldi. İndi Vaqifin iki qızı, bir oğlu böyüyür.
Bir neçə gün idi ki, kəndin adamları Novruz kişiyə, Bəsdi xalaya
gözaydınlığı verir, Mahalın görünüşünə gəlirdilər. Mahal uşaqlıqdan qorxmazlığı,
çevikliyi, bacarığı, xasiyyəti ilə hamının hörmətini qazanmışdı. Elə ona görə də
hamı Mahalın xətrini əziz tuturdu. Mahal hər yanına gələnə Qarabağ münaqişəsi ilə
bağlı suallar verir, diqqətlə qulaq asırdı. Gəldiyi günün ilk gecəsi dözməyərək,
evlərinin yaxınlığındakı posta baş çəkmişdi.
Mahal kəndin ətrafındakı meşəni gəzməyə çıxıbmış. Təsadüfən yolunu
azmış, kiçik yaşlı bir erməni uşaqı ilə rastlaşır. Mahal onu evlərinə gətirir, çay-
çörək verir. Anası onu danlayır ki, sən uşaq oğurlayıb gətiribsən? Mahal öz
insanlıq, qonşuluq borcunu yerinə yetirir. Erməni uşağını yedirtdikdən sonra onu
sağ-salamat aparıb komendantlığa verir ki, valideynlərinə çatdırsınlar.
Novruz kişi də, Qəzənfər kişi də başqa atalarımız kimi qeyrətli. Mərd oğul
böyütmüşdülər. Vaqifin, Mahalın Sırxavənddə dünyalar qədər hörməti vardı.
Amma tale yazısına bax ki, yağı iki atanı, iki oğlu vəhşicəsinə qətlə yetirdi. Bunu
11
unutmayın. Düşmənin kimliyini, onun törətdiyi ağlasığmaz vəhşilikləri unutsun, bu
faciələr təkrar oluna bilər.
Məzarları Sırxavənd kəndindəndir.
DAN YERĠNƏ ÇĠLƏNMĠġ ġƏHĠD QANLARI
Yelmar Təhməz oğlu
Cəfərov; Nazim Xosrov oğlu
Bəşirov.
19 oktyabr 1991-ci
ildə
Sırxavənddə
erməni
quldurları növbəti vəhşilik
törətdilər. Sübh tezdən kənd camaatı avtomat silahların aramsız atəş səslərinə
oyandı. Quldurlar kənddən Ağdama gedən yolun üç kilometrliyində - Xaçın
çayının sahilində pusquda dayanaraq, qəfil atəşlə kəndin iki igidini – Cəfərov
Yelmar Təhməz oğlunu və Bəşirov Nazim Xosrov oğlunu amansızlıqla qətlə
yetirmişdilər. Hər iki ayağından yaralanan Həsənov Allahverdi Rəhim oğlu yalnız
təsadüf nəticəsində sağ qalmışdı.
Yelmar Təhməz oğlu Cəfərov 1955-ci ildə anadan olub. Kənddə elektrik
mantyoru işləyirdi. Vətənin üzərinə qara buludlar aldığı ilk gündən silaha sarılaraq
doğma kəndinin müdafiəsində dayanırdı. Gündüzlər işləyir, gecələr isə doğma
kəndinə keşik çəkirdi. Vətənin bir qarış torpağı üçün canından keçməyə hazır idi.
Yelmar dostluqda çox möhkəmdi. İstəməzdi ki, kimsəni incitsin, xatirinə, qəlbinə
dəysin. Çətin bir iş olanda həmişə çalışırdı ki, bütün ağırlığı öz üzərinə götürsün.
Elə bu xasiyyətlərinə görə də Yelmar onu tanıyanların qəlbinə yol tapmışdı.
Yelmar həm də gözəl ailə başçısı idi. İki oğul, iki qız böyüdürdü.
Nazim Xosrov oğlu Bəşirov 1959-cu ildə Sırxavənddə dünyaya göz açıb.
Nənə və baba himayəsində boya-başa çatan Nazim zəhmətsevərliyi, torpağa
bağlılığı ilə tay-tuşlarından seçilirdi. O, hərbi xidmətdən sonra sovxozda işləməyə
başlamış, sonra isə sürücülük peşəsinə yiyələnmişdi.
Nazim altı bacısının bir qardaşı idi. Sinəsini vətənin hər qarış torpağı üçün
sipər etmişdi. Vətənin üzərində əsən qasırğa Nazimdən də yan keçmədi. Düşmən
gülləsinə tuş gəldi. Həmin gün Nazimin bircə oğul körpəsinin gözündə əbədi həkk
olunub. Nə zamansa bu intiqamı hissi körpəsinin gözü önündə canlanacaq,
müxənnət yuvasını darmadağın edəcəkdir.
Yelmar Cəfərovun və Nazim Bəşirovun məzarı Sırxavənd kəndindəndir.
12
GƏLĠN TƏKBƏTƏK DANIġAQ
Kolanı elində İomanov Qurban Pənah oğlunu qorxubilməz, heyrətamiz
gücü olan igid kimi tanıyırdılar. Pəhlivan cüssəli igidin səsi gələndə onu sevənlərin
ürəyi atlanırdı.
Erməni quldurlarının bəd əməllərindən söz düşəndə Qurban deyərdi ki, bu
yaşımda onların beşinə cavab verərəm. Qonşuluqda onlar mənim əlimin suyuna
bələddirlər. Əgər onlar özlərini kişi sayırlarsa gəlsinlər mərdi mərdanə, üz-üzə
danışaq. Yoxsa rus qardaşlarının hesabına daşın-qayanın, kolun-kosun arxasında
gizloənib igidlikdən dəm vurmasınlar.
Qurban üç oğul, dörd qız boya-başa çatdırmışdı. Halal zəhməti ilə ailəsi
üçün hər bir şərait yaratmışdı.
Qonşu erməni kəndi Ballıqaya ilə Qurban kiişinin evi üz-üzə idi. Hər bir
atılan gülləyə Qurban kişinin evi sipər idi. Elə kəndin müdafiə postlarından biri də
onun evinin lap yaxınlığında qurulmuşdu. Hərdən o yaxınlıqdakı postda gəncləri
əvəz edir, onların istirahət etməsinə şərait yaradırdı. O, həmişə gənclərlə
söhbətində deyirdi ki, çalışın özünüzü zəhmətə alışdırın, təbiətin qoynunda çox
gəzin. Onda həm sağlam, həm də qüvvətli olarsınız.
Xaçın çayının sahilində Qurban kişi öz mal-qarasını, qoyun-quzusunu
otarırdı. Bu məqamı çoxdan gözləyən erməni dığaları onu hər tərəfdən aralarına
alırlar. Qurban kişini yaxından tanıyan erməni yaraqlısı buna razılıq vermir. O
bilirdi ki, Qurban kişi onların ikisinə-üçünə tək cavab verə bilər. Ona görə də hər
tərəfdən onu atəşə tutdular. Qurban kişi də ov tüfəngi ilə bir iki dəfə onları
susdurur. Hətta yaraqlıların birini ağır yaralayır. Amma xilas ola bilmir. 1991-ci il
noyabrın 20-də erməni quldurları bir sırxavəndli ailəsini də başsız qoyurlar.
O gün Sırxavənd naxələf qonşularının alçaqlığının, nankorluğunun bir
daha şahidi oldu. 1991-ci il noyabrın 20-də kənd camaatı igid bir oğlu ilə vidalaşdı.
Qurban kişinin oğlu Lənkəran altı ildir ki, düşmənlə üz-üzə döyüşür.
Lənkəranın bir adamı var:
-Torpaqlarımızı yağı tapdağından azad etməyincə geriyə dönməyəcəyəm.
-Allah səni arzuna çatdırsın qardaş!
Məzarı Sırxavənd kəndindəndir.