Yazılmış bir kitabın üstündə bir dəfə gözəl epiqraf oxudum: "Xatirələr faydalı olsun deyə səmimi ya zılmalı, gerçəkliyə tən gəlməlidir."
Yüklə 3,51 Mb.
|
Úàâèäè õàòûðëàðêÿí 571
Əli Səbri Úàâèä ìÿíèì èëê ìöÿëëèìèì îëìóøäó
zərbaycanın böyük romantik şairi Hüseyn Cavidin dərs dediyi ilk şagirdlərdən biri mən olmuşam. 1899-cu ildə Naxçıvanda M.T.Sidqinin məktəbində oxumuşam. Ta 1906-cı ilə qədər Cavid həm məktəbdə, həm də evdə mənə fars dilindən dərs keçirdi. Sonralar Qori Müəllimlər Seminariyasına daxil oldum. Firu- dun
* bəy seminariyada şəriət dərsi keçirdi. Amma o bizə şəriətdən yox, Azərbaycan ədəbiyyatından danışırdı. Seminariyanın rəhbər- ləri də bunu bilirdi, amma Firudin bəylə işləri yox idi, çünki Firudin bəy son dərəcə ağıllı, ciddi və ziyalı adam kimi ad çıxar- mışdı. Tələbələrin hər biri onu özünün ikinci atası hesab edirdi. Nə dərdimiz olsaydı, yanına gedərdik. Yadımdadır: seminariyaya qəbul olunanda Firudin bəy əvvəlki təhsilimlə maraqlanıb özü mənə sual verdi: - Ana dilini oxumusanmı? Mən cavabımda: - Qabaqca atam məni fars dilini öyrənmək üçün Mirzə Məmmədtağı Sidqinin (şair, pedaqoq Sidqinin) yanına qoymuşdu, sonra Hüseyn Rəsizadənin ** (Hüseyn Cavidin) yanında müsəlman dilini öyrənmişəm. Mən “müsəlman dilini” deyəndə Firudin bəy güldü: - Sən mirzə imişsən ki? – deyə əlavə etdi. Yeri gəlmişkən deyim ki, Firudin bəylə Cavid möhkəm dost idilər. Yadımdadır, Cavid mənə bir açıq məktub yazmışdı. “...Firudin bəyə de ki, mən Tiflisə gəlmişəm, işsizəm!” Məktubu aparıb Firudin bəyin stolunun üstünə qoydum. O, məktunu götürüb mənə heç nə demədi. Mən də cəsarətlənib fik-
* Firidun bəy Köçərli. – İ.O. ** Əslində Rasizadə. – R.M. A
Úàâèäè õàòûðëàðêÿí 572
rini soruşmadım, çünki Firudin bəy ağır adam idi, çox danışmağı sevməzdi. Şənbə günü qatara minib Tiflisə getdi. Üç gündən sonra qayıtdı. Məlum oldu ki, Cavid Firudin bəyin köməyi ilə işə düzəlib, müəllimdir. ...Cavid sözün lap yüksək mənasında mənim üçün ideal şəx- siyyət idi. Həm insan kimi, həm də yaradıcı kimi... Cavidin hər pyesi və bu pyesin hər tamaşası hadisəyə çevrilirdi. Tez-tez evlərinə gedərdim. Onun mənim suallarıma cavab verərkən: “Bə nədi ki?” deməyi (özü də bunu xalis Naxçıvan şivəsində deyərdi), sonra da sualı izah etməsi o qədər maraqlı, o qədər təsirli idi ki... Cavid hərdən konyak içməyi sevirdi, amma bu sevgini ehtirasa çevirmirdi. Deyəsən, sizə bu qəribə gəlir, axı, öyrənmişik böyük ədiblərə yalnız fövqəladə xasiyyətlər bəxş eləməyi... Cəfər Cabbarlı isə hamıya yovuşan, daha doğrusu, hamının Cəfəri olan bir şəxs idi. Onun üçün dinclik məfhumu yox idi. Özü deyərdi ki, mənim istirahətim yazmağım, işləməyim, teatrdakı fəaliyyətimdir. Cəfərlə az-çox əlaqəsi olan, dostluq edən bütün sənət xadimləri onun bir cəhətini həmişə xatırlayırlar: o, yumoru sevirdi. Bu ona fitrətən bəxş olunmuşdu... 1982
Úàâèäè õàòûðëàðêÿí 573
Q E Y D L Ə R I.MƏQALƏLƏR Hüseyn Cavidin yazdığı “Peyğdmbər” haqqında mülahizələrim Hənəfi Zeynallı (1896-1938). Ədəbiyyatşünas-tənqidçi, 20-ci illər- də ədəbi prosesdə qızğın fəaliyyət göstərmişdir. İndi də öz əhəmiyyətini itirməyən ədəbi-tənqidi məqalələr müəllifi. 1923-cü ildə yazılmış məqalənin bir hissəsi ilk dəfə 1926-cı ildə “Ədəbi parçalar” məcmuəsində, o biri hissələri isə “Maarif və mədəniy- yət” jurnalında (1926, №9, 10-11) çap olunmuşdur. Məqalə göstərilən mənbələrdən götürülüb nəşr edilir. 1. Homerus-Homer. Cahanşümul yunan şairi, “İliada” və “Odissey” əsərlərinin müəllifi. 2. Ədəbiyyatların və dillərin qarşılıqlı münasibətlərini, təsirlərini bu şəkildə izah etmək, əlbəttə, yanlışdır. 3. Müəllifin bu fikrilə də razılaşmaq olmaz. Bu yanlışlığı o zaman ədəbiyyat aləmində hökm sürən vulqar sosiologiyanın mənfi təsiri ilə izah etmək olar. 4. Hüsni-mütləq - mütləq gözəllik. Panteistlər “Hüsni-mütləq” dedikdə yaradanı nəzərdə tuturlar. 5. Təbəri - Əbu-Cəfər Məhəmməd ibn-Cərir. 224 hicri (838) Təbəristanın Amol şəhərində doğulmuş, 310 hicridə (922) Bağdadda vəfat etmişdir. Ən məşhur əsəri “Tarixi-Təbəri”dir. 6. “Həddəsni” - bizə nağıl elə! 7. Kurtizanka - yüngül əxlaqlı, macəraçı qadın. 8. Guruhi-layəfləhün - islah olunmayan adamlar. 9. Alimlər cildinə girmiş möhtəkir mollalar. 10. Həra dağı – Məkkənin yaxınlığındakı bir dağın adı. 11. Dünya axirətin tarlasıdır.
Abdulla Şaiq (1881-1959). Görkəmli müəllim, maarif xadimi, şair, nasir, dramaturq, dərsliklər və uşaq əsərləri müəllifi. Məqalə ilk dəfə “Maarif və mədəniyyət” jurnalında (1925, №2) çap olunmuşdur. Oradan götürülüb nəşr edilmişdir.
Úàâèäè õàòûðëàðêÿí 574
“Şeyx Sənan” haqqında mülahizələrim Məqalə ilk dəfə “Maarif və mədəniyyət” jurnalında (1926, №12, 1927, №1-2, 3, 4-5) çap olunmuşdur. Bu nəşr oradan götürülmüşdür.
Əli Sultanlı (1906-1960). Ədəbiyyatşünas-tənqidçi professor, dün- ya ədəbiyyatı tarixi mütəxəssisi. Uzun illər ali məktəblərdə mühazirə oxumuş, indiki BDU-nun xarici ölkələr ədəbiyyatı tarixi kafedrasının müdiri olmuşdur. Bir sıra monoqrafiyalar və dərsliklər müəllifi. Məqalə müəllifin 1971-ci ildə nəşr olunmuş “Məqalələr” kita- bından götürülüb verilir.
Məmmədcəfər Cəfərov. Ədəbiyyatşünas-tənqidçi, akademik. İlk dəfə “Azərbaycan” jurnalında (1960, №12) buraxılmışdır. Oradan götürülüb nəşr edilir. Cavid teatrı Cəfər Cəfərov (1914-1973). Ədəbiyyatşünas, teatrşünas, tənqidçi. Bir sıra iri həcmli monoqrafiyalar və çoxlu ədəbi-nəzəri məqalələr müəllifi. Hüseyn Cavid Məsud Əlioğlu (1928-1973). Ədəbiyyatşünas, tənqidçi, müasir ədəbiyyatın ayrı-ayrı problemlərinə dair qiymətli kitablar və məqalələr müəllifi. Məqalə H.Cavidin 1968-1971-ci illərdə çıxan üç cildliyinin birinci çildində müqəddimə kimi verilmişdir. Oradan götürülüb nəşr edilir.
Baloğlan Şəfiyev. Gənc tədqiqatçı. İlk dəfə nəşr olunur.
Yüklə 3,51 Mb. Dostları ilə paylaş:
|