“Yağış zamanı Siz özünüzü necə hiss edirsiniz?” kimi suallar verir.
Tapşırıq 5. Sualların yaradıcı şəkildə dəyişdirilməsi.
Təlimat: “Qapalı” sualı “açıq” suala çevir.
Tapşırıq 6. Tədqiqata yönələn suallar: “Bu nədir?”
Təlimat: “Fotoşəklə baxın. Bunun nə olmasını başa düşmək üçün suallar verin.
Daha çox müxtəlif suallar verməyə çalışın”.
Qiymətləndirmə meyarları: 1) “Bu nədir?”, “Harada?”, “Nə zaman?”, “Haraya
Haradan?”, “Necə?”, “Nəyə görə?” suallar sistemsiz, xaotik şəkildə və ya əşyada
olmayan əlamətlərini (xüsusiyyətlərini) qeyd edir; 2)“Bu nədir?”,”Necədir?”,
“Harada?”, “Nə zaman?”,“Haraya?”,Haradan?”,“Necə?”,”Niyə?”, “Nəyə görə?” sual-
lar sxemi üzrə verilir və həmçinin əşyaların əlamətlərini qeyd edir; 3) Suallar
tədqiqatı və ümumiləşdirilmiş xarakter daşıyır, açar sözlərlə bağlıdırlar.
Məsələn:
Hansı növ hadisələrə aiddir?
Hansı xüsusiyyətlərə malikdir?
Hansı məna daşıyır?
Harada istifadə olunur?
Necə dəyişir?
Nəyə görə dəyişir?
Nəyə təsir göstərir?
Başqa hadisələrlə necə bağlıdır?
Tapşırıq 7. Problemi ifadə et.
Təlimat: “İnsanda təbiətlə bağlı yaranan bir neçə problemi adlandır”.
Qiymətləndirmə meyarları: 1) Problemlərin miqdarı çox deyil, standart
məzmunludur. 2) Standart olmayan, orijinal problemlərin daxil edilməsi ilə onların
miqdarı çox və müxtəlifdir.
Tapşırıq 8. Sərbəst mövzuya yönələn sualların verilməsi
Təlimat: “Açarları və mövzunu sərbəst seçərək “açar sözlər” dən istifadə edib
sual qur”
Qiymətləndirmə meyarları:
1) Mövzu ilə əlaqədar açarların xaotik istifadə olunması. Mövzunun həm
məlum, həm də naməlum aspektlərini əks etdirir.
2) Mövzunun əhəmiyyətli aspektlərini əks etdirən sualların sistem şəklində
verilməsi.
Modelləşdirmə
Modelləşdirmə – ciddi problem qoyan hər hansı bir mücərrəd və ya uydurma
hadisənin canlandırılması və bunun vasitəsilə problemin həllidir. Bu hadisə çox
zaman real həyatda baş verən hadisənin sadələşdirilmiş lakin canlı nümunəsi olur.
Problemi həll etmək üçün iştirakçılar həyatda və bu hadisədə rast gəldikləri müəyyən
rolları ifa edirlər. Lakin rolların ifası tam sərbəstdir və onun nəticəsində alınan
problemin həllini heç kəs əvvəlcədən proqnozlaşdıra bilmir. Nəticələr rolun ifasından
asılıdır. Modelləşdirmə zamanı şagirdlərə bu rolun ifasında öz nöqteyi-nəzərindən
çıxış etməyə icazə verilir.
Məqsəd:
1.
Yaradıcı qabiliyyətləri və təxəyyülü inkişaf etdirmək üçün şagirdləri zəruri
əsaslarla təchiz etmək;
2.
Cütlük şəklində öz baxışlarını və dəyərlərini müzakirə etmək üçün şagirdlərə
sərbəst diskussiya
təklif etmək;
3.
Şagirdləri problemi tapmağa və onu real həyatı modelləşdirən şəraitdə həll
etməyə həvəsləndirmək;
4.
Şagirdlərə təhlil aparmaq və alternativ hərəkətləri qiymətləndirmək bacarığını
aşılamaq;
5.
Şagirdləri ictimai və ya qrup fəaliyyətinin tərkib hissəsi olan qərarların qəbul
edilməsi prosesinə cəlb etmək;
6.
Məşğələ ərzində qəbul edilmiş qərarlara yenidən baxmaq və təhlil etmək,
habelə uydurma situasiyanı gerçək vəziyyətlə müqayisə etmək üçün şagirdlərə imkan
yaratmaq.
Modelləşdirməni əyləncəli və maraqlı edən onun qeyri müəyyənliyi,
məchulluğudur, çünki ən yaxşı halda da nəticələri qabaqcadan yalnız qismən
müəyyən etmək olur. Məhz bu bilinməzlik əsl həyata daha çox oxşayır, onu daha çox
xatırladır ki, bu da nəticələri qəti müəyyən edilmiş tamaşalar və ya oyunlarla
müqayisədə modelləşdirmənin xeyrinə çox əsaslı dəlil ola bilər.
Alqoritm: 1. Şagirdlər qarşısında ciddi dilemma və problem qoyulur. Onlara
təklif olunur ki, bu problemi təklif edilmiş şəraitdə - sinif yoldaşları ilə birlikdə
həyatda rast gəlinən müəyyən rolları oynamaqla həll etsinlər.
2. Hadisə bölünmüş rollar vasitəsilə inkişaf etdirilir. Beləliklə, sinif bir növ
miniatür və ciddi tamaşaya çevrilir. Modelləşdirmədə müəyyən mənada oyunun və
tamaşanın bir çox cəhətləri müşahidə olunur. Lakin oyundan və həqiqi tamaşadan
fərqli olaraq, modelləşdirmənin maraqlı cəhəti qeyri müəyyənlik faizinin yüksək ol-
masıdır. Modelləşdirmə bu mənada sərbəstdir, belə ki, heç kəs əsl həqiqətdə son
nəticəni görə bilmir, heç kəs deyə bilməz ki, əhvalat nə ilə bitəcək, çünki son nəticə
əsasən rolların necə oynanılacağından asılı olur. Modelləşdirmə yalnız eskizi, rolun
qısa təsvirini təklif edir, rolun ifaçısı bu müxtəsər məlumata əsaslanaraq, öz həyat
duyumunu yaratmalı, öz nöqteyi-nəzərini inkişaf etdirməlidir.
3. Alınan tamaşanın müzakirəsi.
4. Nəticələrin çıxarılması və problemin həlli yollarının ümumiləşdirilməsi.
Şərtlər:
Mübahisə və diskussiyalar üçün mövzunu özündə daşıyan əhvalat seçilməlidir;
Modelləşdirmə gerçək həyatı əks etdirən problem üzərində cəmlənməlidir;
Mövzunu seçdikdən sonra bir neçə problemi müəyyənləşdirmək lazımdır, əks
halda oyun maraqlı olmaması səbəbindən öz mənasını itirər;
Oyun onun yerli şəraitə uyğunlaşdırılması, rolların artırılması və ya ixtisar
edilməsi, problemin əvəzlənməsi yolu ilə dəyişdirilə bilər.