Yodgorliklarini

Interyer masalalari
Foydalanish uchun moslashtirishga asosiy 
talab yodgorlikning arxitekturasini maksimal saqlash binoning 
fizik saqlanishidan tashqari (konstruksiya, planirovkasi) uning 
badiiy obrazi, eksteryer va interyerining ham saqlanishini taqo- 
zo qiladi.
Turli maqsadlarda foydalanilayotgan m e'm oriy yodgorliklar­
ning interyerlari tahlili ko‘rsatganidek, interyerni yechim xusu- 
siyatiga ko‘ra ikki asosiy guruhga bo'lish mumkin:
I. 
M a'lum tarixiy davr interyerini tarixan ishonchli qayta tiklash. 
Bu usul tarixiy-etnografik m uzeylar interyerlari uchun xarakterli 
(uy-muzeylar, saroy-muzeylar, m em orial m uzeylar va hokazo) 
va m a’lum tarixiy davr kundalik turm ush asl jihozlaridan foy- 
dalanishni talab etadi;
If. Tarixiy shakllangan interyerningzam onaviy yechimi. Foy­
dalanishga moslashtirilgan m e'm oriy yodgorliklar interyerlarini 
hal qilishga zam onaviy yondashish usuli ikki xilga ega:
a) kontrast yechim — mebel va jihozlar shakli zam onaviy, 
geometrik shakJIar (to‘g‘ri chiziqlar, vertikal va gorizontallar- 
ning ko‘pligi) qadimiy arxitektura shakllari bilan keskin farqi 
(egri chiziqli konturlar ko‘p bo ‘lganida);
b) nyuans yechim i - mebel va jihozlar shakllarida interyer 
arxitekturasining o ‘ziga xosligi, berilgan m avzuga b a 'z i-b ir 
o ‘xshatishlar hisobga olingan.
Bunday interyerlarni loyihalashdagi bu yo'nalish tadqiqoti 
ko‘rsatganidek, berilgan holatda interyerning kompozitsion va plas- 
tik-chiziq xususiyatining ch u q u r tahlili va konstruktiv uslub, 
dekorativ shakllar tanlashda aniq m e ’m oriy yodgorlikning aso­
siy shakl hosil qiluvchi elem entlaridan foydalanish talab qilinadi.
Bu usul yodgorlikning estetik xususiyatlarini, un in g badiiy 
obrazini to 'liq ro q ochib berish va e ’tib o rn i jalb qilish, tarixiy-

---

m e 'm o riy m uhitga zam onaviy predm etlarni tabiiy uzvjy bog‘- 
langan holda olib kirish im konini beradi. Shuni ta ’kidlash ke- 
rakki, am alda nyuans yechim usuliga ko kp holiarda m urojaat 
etiladi. U m um an olganda, m teryerning ichki ko'rinishini to ‘g‘ri 
tasdiqlovchi obyektni foydalanishga moslashtirish loyihasi asosida 
yotgan uslub.
Loyihalash uslubi.
Bosh planni. m e'm oriy p lan yechimini, 
interyerlarni, mebel va jihozlarni ishlab chiqishda eng m uhim
talablar quyidagichadir:
1. M e’moriy yodgorlikning barcha qiymatli tarixiy qatlamlari- 
ni iloji boricha saqlab qolish.
2. H a r bir aniq yodgorlikni foydalanish uchun moslashti- 
rishga individual yondashish.
3. Yodgorlikning vujudga kelish tarixini o ‘rganish. bino o ‘z 
taraqqiyot davrida m e'm oriy-badiiy jihatdan ko‘proq xarakterli 
b o ig a n uning dastlabki m aqsad va vazifasini aniqlash.
4. Tarixan shakllangan va yangi funksiyaning bir-biriga yaqin- 
lashuvi.
5. Yodgorlikning m e'm oriy, plan va dekoratjv yechimi xusu- 
siyatlarini o ‘rganish (tektonik sistema, bino m ansub b o ig a n
m a iu m m e'm orlik m aktabining xarakterli jihatlari, asosiy va ik- 
kinchi darajali-reja, kom pozitsion qurilish uslublari, yadrosi va 
asosiy o 'q lari, ritm ik tuzilishi, m untazam tavsiO-
6. Zam onaviy m aqsadlarda foydalanish uchun moslashtirishga 
loyihalashda m e’m oriy yodgorlikning o ‘ziga xos xususiyatlarini 
aniqlash va ajratib ko'rsatish.
7. Foydalanishga moslashtirishni iqtisodiy asoslash.
8. H am m a m oslashtirilayotgan xonalarda yuqori darajadagi 
qulaylik yaratish, interyerni loyihalashda zam onaviy uslublarni 
q o ila s h , ishlashga qulaylik, shinam lik funksional mintaqalash.
9. Interyerva uning tem atik tashkil qilish yechimida regional- 
lik qonunini q oilash.
10. Yaxlit yechim da majmuiylik.
II va III darajalarda (yuqoriga qarang) loyihalash quyidagi 
b o iim la r asosida olib boriladi:
— bino yoki m ajm ua bosh rejasini ishlab chiqish;

---

— m e’moriy-rejaviy yechimi va funksional-texnologik sxemani 
ishlab chiqish;
— interyerlarni ishlab chiqish;
— mebel va jihozlarni ishlab chiqish.
Foydalanishga moslashtirilayotgan m e’m oriy yodgorlikning 
atro f hududini qayta tiklash uchun uning bosh rejasi bilan ishlashda 
ham o'sha usullaming o'ziga amal qilinadi: m a'lum koloritni (m u- 
vofiqlikni) yaratish uchun berilgan binolarga m unosib keladigan 
aloqa yo'llari, xomashyo, “kichik” shakllar (fonarlar, ko'rsatkich 
va shu kabi) olib kirish talab qilinadi. Z am onaviy «muntazam» 
rejalashtirish yodgorlikning xushm anzara m uhiti to ‘g ‘ri kelaver- 
maydi. Shubhasiz, bunday hollarda (yodgorlikka kontrast atrof- 
m uhit yaratish talab qilinm aganda) eng afzal vizual nuqtalar 
tanlashni hisobga olgan holda a tro f hududni bezatishning erkin 
uslublariga rioya qilish kerak boladi. Hududni ko‘kalamzorlashtirish 
loyihasiga ham katta aham iyat bilan qarash kerak, k o ‘pincha, 
binoni um um an berkitib qo ‘yadigan va uni atrofdan ko'rishga 
xalaqit beradigan turli kokchatlardan m aydonni tozalash m uam - 
m osini hal qilishga to ‘g‘ri keladi. Agar bino uslubi va uni eks- 
pozitsiya sharoitini hisobga olib, yetarlicha «Holisona» hal etilsa, 
m aydonni obodonlashtirish eleinentlarining materia! va faktura- 
si, joylanishi yodgorlik bilan uyg'unlashib ketadi.