Yusifov E. F., Hacıyev V. C
Yüklə 2,82 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- İnventarizasiya
- 2. Monitorinq.
- 3. Problem tədqiqatları.
- Toplanmış informasiyaların effektiv mühafizə sisteminin təşkili.
- Biosfer rezervat ərazisində əldə edilmiş elmi informasiyaların effektiv istifadəsi.
94 sahədə rast gələn endemik, relikt ağacların etiketlərinin yazılmasıdır (etiketdə növlərin azərbaycanca, latınca və ingiliscə adları yazılmalıdır). Bütün sahə üzrə marşrut – gəzinti cığırların salınmasına, hər 100 m-dən bir yüksəklikləri göstərən yazıların olmasına, istirahət üçün yerlərin ayrılmasına, təbiət muzeylərinin, herbariumun və biosfer rezervat kitabxanasının müasir səviyyədə olmasına çalışmaq lazımdır. Biosfer rezervatlardakı elmi tədqiqat fəaliyyətinin təşkili üçün hər bir ərazinin təbii xüsusiyyətlərinə və real tələbatlara əsaslanan prioritet istiqamətlər sistemi müəyyənləşdirilməlidir. Elmi Tədqiqat İşləri (ETİ) əsasən üç tip tədqiqatları - inventarizasiya, monitorinq və problem tədqiqatları əhatə etməlidir. 1. İnventarizasiya – elmi tədqiqat işlərinin əsas komponenti olub onun digər tərkib hissələri üçün zəruri əsasların yaradılmasına, biosfer ərazinin idarə olunmasına və ekoloji-maarifləndirmə fəaliyyətinə köməklik göstərir. Onun əsas vəzifəsi rezervat ərazisindəki təbii komponentlərin qiymətləndirilməsindən ibarətdir. İnventarizasiya işlərinin nəticələri lokal, regional və qlobal əhəmiyyətə malik olur. İnventarizasiya işlərinə biotanın (flora və fauna), ekosistemlərin və birliklərin, torpaqların, landşaftların və onların morfoloji hissələrinin, xüsusi diqqət tələb edən nadir və unikal obyektlərin inventarizasiyası, eləcə də tematik kartoqrafiya işləri (geobotaniki, torpaqşünas, geomorfoloji və s.) daxildir. Zəruri və prioritet xarakterli inventarizasiya işləri aşağıdakı fəaliyyətləri əhatə etməlidir: • Ərazidəki damarlı bitki növlərinin, onurğalı və üstünlük təşkil edən onurğasız heyvan növlərinin izahlı siyahısının tərtib edilməsi; • Xüsusi əhəmiyyət kəsb edən və ərazidə yüksək bioloji müxtəlifliyə malik olan bitki və heyvan qruplarının izahlı siyahısının tərtib edilməsi; • Nadir, unikal və xüsusi diqqət tələb edən canlı və cansız təbiət obyektlərinin, nadir bitki və heyvan növlərinin yaşayış yerlərinin kadastrının tərtib edilməsi; • Geobotaniki və torpaq kartoqrafiyası (meşə quruluşu, pasportlaşma) işlərinin aparılması; 2. Monitorinq. Biosfer rezervatın elmi fəaliyyətinin «Təbiət salnaməsi» proqramı çərçivəsindəki əsas növlərindən biridir. Onun əsas məqsədi rezervat ərazisindəki təbii komplekslərin və onların ayrı-ayrı elementlərinin vəziyyəti haqqındakı operativ məlumatların toplanması, böyük zaman kəsiyində bu sistemlərdə baş vermiş 95 dəyişikliklərin izlənilməsi üçün uzunmüddətli müşahidələrin aparılmasından ibarətdir. Bu müşahidələr təsərrüfat fəaliyyətinin bilavasitə təsiri olmadığı şəraitdə təbii mühitdəki dəyişiklikləri əks etdirir. «Təbiət salnaməsi» proqramı çərçivəsində zəruri və prioritet xarakterli monitorinq tədqiqatları aşağıdakı fəaliyyətləri əhatə edir: • biomüxtəlifliyin və biotanın tərkibinin keyfiyyət dəyişmələri üzərindəki müşahidələr (ilk növbədə onurğalı heyvanlar və damarlı bitkilər üzərində aparılır); • populyasiyaların vəziyyətinin araşdırılması məqsədi ilə aparılan müşahidələr: -Azərbaycanın «Qırmızı Kitabı»na düşmüş nadir bitki və heyvan növləri üzərindəki müşahidələr; -qiymətli sənaye-ovçuluq əhəmiyyətli və epidemioloji baxımdan maraq kəsb edən heyvan növləri, xüsusi əhəmiyyətli dərman bitkiləri, xüsusi sosial əhəmiyyətə malik digər növlər üzərindəki müşahidələr; -təbii birliklərin və ekosistemlərin edifikator-növlərinin və sistemin vəziyyətini bildirən indikator-növlərinin müşahidələri; • ekosistemin vəziyyəti üzərindəki müşahidələr: • «mühitin sağlamlığı»nın parametrləri üzərindəki müşahidələr; • ekosistemin vəziyyətinə təsir edən abiotik obyektlər və hadisələr üzərindəki müşahidələr; 3. Problem tədqiqatları. Bu sahədəki prioritet tədqiqatların əsas istiqaməti aşağıdakılardır: • monitorinq metodlarının hazırlanması və təkmilləşdirilməsi; • təbii mühitin normalarının və təbii kompleksə olan təsirlərin zərərsiz həddinin müəyyənləşdirilməsi; • təbii komplekslərin dinamikasındakı zərərli halların səbəblərinin araşdırılması, onların nəticələrinin, eləcə də biosfer rezervatın təbii komplekslərinə mümkün zərərli təsirlərin nəticələrinin proqnozlaşdırılması; • təbii komplekslərin və obyektlərin mühafizəsi tədbirlərinin hazırlanması və təkmilləşdirilməsi, pozulmuş təbii komplekslərin bərpası yollarının işlənib hazırlanması, nadir bitki və heyvan növlərinin say tərkibinin stabilləşdirilməsi; • nəsli kəsilmək təhlükəsi altında olan, nadir bitki və heyvan növlərinin, populyasiyaların, birliklərin və ekosistemlərin ekoloji tədqiqatlarının aparılması; • ekoloji maarifləndirmənin həyata keçirilməsi. 96 İnformasiyaların toplanması və elmi-tədqiqat işlərinin sistemləşdirilmiş şəkildə aparılması, ölkə ərazisinin digər xüsusi mühafizə olunan təbiət əraziləri ilə əlaqələndirilməsi üçün aşağıdakı zəruri tədbirlər həyata keçirilməlidir: • monitorinq strukturunun inventarizasiyasının aparılması (obyektlər, metodlar, tədqiq olunacaq parametrlər, model sahələr, marşrutlar, müşahidə recimi və s.), mövcud strukturun baza prinsiplərinə uyğunluğunun yoxlanılması, bu prinsiplər pozulduqda vahid sistemə əsaslanmış təkliflərin hazırlanması; • elmi-tədqiqat işlərinin prioritet istiqamətlərinin müəyyən- ləşdirilməsi. Toplanmış informasiyaların effektiv mühafizə sisteminin təşkili. Elmi-tədqiqat işləri zamanı rezervat ərazisində əldə edilmiş informasiyaların qorunması və saxlanılmasını, lazım gəldikdə əldə etmək və yararlanmaq imkanlarını təmin etmək məqsədi ilə aşağıdakı tədbirlərin görülməsi vacibdir: • biosfer rezervat ərazisinə aid olan bütün nəşr edilmiş işlərin və aparılmış tədqiqatların tam biblioqrafiyasının təşkili və elektron biblioqrafik materiallar bazasının hazırlanması; • rezervat ərazisinə aid olan bütün verilənlər massivinin, elmi hesabatların, kartoqrafik materialların və s., eləcə də digər təşkilatlar və fiziki şəxslər tərəfindən aparılmış tədqiqat hesabatlarının inventarizasiyasının aparılması; • elektron metabazasının – əldə olunmuş bütün informasiyaların kataloqunun yaradılması; • bütün hesabatların, xəritələrin, əl yazmalarının, «təbiət salnaməsi» cildlərinin, kartoqrafik sənədlərin, foto- və videomaterialların tədricən elektron (rəqəmli) versiyalarına keçidinin həyata keçirilməsi; • monitorinq və inventarizasiya nəticələrinin saxlanılması üçün vahid standartlar əsasında elektron verilənlər bazası sisteminin yaradılması; • arxiv və kolleksiya materiallarının, herbarilərin etibarlı saxlanılmasının təmin edilməsi; Biosfer rezervat ərazisində əldə edilmiş elmi informasiyaların effektiv istifadəsi. Rezervatın elmi məhsullarının əsas istehlakçısı məhz rezervatın özü olmalıdır. İndi isə elmi-tədqiqat işlərinin rezervat üçün əhəmiyyətini açıqlayaq. Ərazidə Yüklə 2,82 Kb. Dostları ilə paylaş:
|