Yusupova Z. X

 
 
 
 
 
 

---

109 
 
 
 
 
 

---

110 
Amaliy mashg‘ulot. 
To‗g‗ri chiziqli harakat uchun tezlanishni aniqlash bo‗yicha masalalar echish. 
Mashg‗ulotning maqsadi: 
Jismoniy tarbiya va sport faoliyatida to‗g‗ri chiziqli harakat 
uchun tezlanishni aniqlash bo‗yicha masalalar echish malaka va ko‗nikmalarini shakllantirish.
 
 
 
1
-masala.
Ikki sportchi velosipedda 130 metr masofadagi ikki nuqtadan bir-biriga 
qarama-qarshi yo‗nalishda harakatlana boshladilar. Birinchi sportchi 18 
soat
km
boshlang‗ich 
tezlik bilan tepalikka qarab 
2
20
s
sm
tezlanishda harakatlanmoqda. Ikkinchi velosipedchi esa 
soat
km
4
,
5
boshlang‗ich tezlik bilan 
2
2
,
0
s
m
tezlanishda tepalikdan pastga tomon 
harakatlanmoqda. Velosipedchilarning harakat boshlanganidan qancha vaqtdan so‗ng 
uchrashishlari va uchrashguncha ularning har biri qancha masofa o‗tganligini aniqlang.
 
Berilgan: 
Echish: 
S = 130 
V
01
= 18 
soat
km
a
1
= 20 
2
s
sm
V
02
= 5,4
soat
km
a
2 
= 0,2 
2
s
m
S
0
= 0 
Ushbu masalani echishda quyidagi o‗zgaruvchan 
harakat uchun yo‗l formulasi asosiy hisoblanadi 
2
2
0
0
t
a
t
V
S
S





va biz shu matematik ifodadan foydalanamiz. 
Masalaning boshlang‗ich shartlarida keltirilgan 
kattaliklar qiymatlarining o‗lchrov birliklariga e‘tibor 
qaratsak, ular turli birliklar tizimlarida (ya‘ni, ba‘zilari SI 
xalqaro birliklar tizimida, ba‘zilari tizimdan tashqari 
birliklarda) ifodalanganligini ko‗ramiz. Bunday hollarda 
barcha birliklarni bitta tizimga (yoki SI birliklar tizimiga yoki 
tizimdan tashqari birliklarga) keltirish zarur. 

---

111 
S
1
= ? 
S
2
= ? 
t = ? 
Boshqacha aytganda, yoki barcha berilgan birliklarni
soat
km
va 
2
soat
km
orqali , yoki 
m,
s
m
va 
2
s
m
orqali ifodalash 
kerak .
Tushunarli bo‗lishi uchun biz ikkala variantni ham qarab chiqamiz .
a)
barcha birliklarni SI Xalqaro birliklar tizimiga o‗tkazamiz. 
Buning uchun quyidagilarni esga olamiz
1 
km
= 1000 
m
1 
m
= 100 
sm
= 1000 
mm
1 
sm
= 10 
mm
1 soat = 60 
min
= 3600 
s
1 
min
= 60 
s
1 
m
= 0,001 
km
= 10 
– 3
km
= 
1000
1
km
1 
sm
= 0,01 
m
= 10 
– 2
m
= 
100
1
m
1 
mm
= 0,001 
m
= 10 
– 3
m
= 
1000
1