Yusupova Z. X

V
0
ni aniqlash uchun quyidagi formulaga 
ega bo‗lamiz : 
V
0
= g · t 
Bundan
g
V
t
0

va 
t
vaqtning ushbu matematik ifodasini yuqoridagi (3) formulaga keltirib qo‗yamiz. Oddiy 
matematik amallar yordamida izlanayotgan 
h
balandlik uchun quyidagi formulani hosil qilamiz: 
g
V
g
V
g
g
V
V
t
g
t
V
h












2
2
2
2
2
0
2
2
0
0
0
2
0
. 
Bundan
m
s
m
s
m
s
m
s
m
s
m
s
m
s
m
s
m
g
V
h
3125
,
15
3125
,
15
2
,
39
25
,
600
2
,
39
25
,
600
8
,
9
4
)
5
,
24
(
4
2
2
2
2
2
2
2
2
2
2
2
2
0











Demak , 
s
m
V
5
,
24
0

h = 15,3125 m = 15 m 31,25 sm . 
3-masala. 
Parashyut bilan sakrovchi sportchi planerdan sakragandan so‗ng 2 sekunddan
keyin parashyut ochilgan bo‗lsa: 
a)
ochilmagan parashyut bilan birga sportchi 2 s davomida o‗tgan masofani 
b)
sportchini parashyut ochilgan paytdagi tezligini aniqlang. 
Berilgan: 
Echish: 
t = 2 s 
g = 9,81 
2
с
м
V
0
= 0 
Planerdan sakrab ochilmagan parashyut bilan birga 
harakatlanayotgan sportchi pastga tomon 
erkin tushayotgan jism singari harakatlanadi va uning 
parashyut ochilgan paytdagi tezligini

---

117 
h = ? 
V = ?
V
t
= V
0
– g t 
tenglamaga hamda boshlang‗ich shartdagi
V
0
= 0 
ma‘lumotlarga ko‗ra hisoblaymiz, ya‘ni 
V = g · t = 9,8 
2
s
m
· 2 s = 19,6 
s
m
Planerdan sakrab parashyut ochilgan paytgacha o‗tgan 2 s vaqt davomida o‗tgan masofa esa 
quyidagi formula orqali aniqlanadi: 
2
2
0
t
g
t
V
h




Ushbu formulaga kattaliklarning mos qiymatlarini keltirib qo‗yamiz va izlanayotgan 
masofani aniqlaymiz . 
m
m
s
s
m
s
s
m
s
m
h
6
,
19
2
8
,
9
2
4
8
,
9
0
2
)
2
(
8
,
9
2
0
2
2
2
2










Demak ,
V = 19,6 
s
m

---

118 
IV BOB. BIOMEXANIKA FANINING USLUBIYOTI 
4.1. Biomexanika fanining usuli 
Biomexanika fanining usuli – harakatlarni ularning miqdoriy xarakteristikalari 
asosida tizimli tahlil va tizimli sintez qilish, xususan harakatlarni kibernetik 
modellashtirish.
 
Biomexanika fanining usuli –
bu Sport biomexanikasida tadqiqot usuli va 
qonuniyatlarni anglash yo‗li. Sport biomexanikasi nazariyasi uning usullari uchun 
asos yaratadi; usul esa yangi ma‘lumotlar olish, yangi qonuniyatlar ochish 
imkoniyatlarini aniqlaydi. 
Murakkab harakatlantiruvchi harakatni harakatlar tizimi deb qarashda ushbu 
tizimdagi uning tashkiliy elemetlarini fikran (xayolan) ajratish,uning tarkibini 
aniqlash kerak. Buning uchun harakatlarni farqlash, bir harakatni, elementni, 
detalni boshqasidan ajratish imkonini beradigan miqdoriy xarakteristikalardan 
foydalaniladi. Tizim tarkibini aniqlash uchun tizimli tahlildan, ya‘ni tizimni tashkil 
qilgan qismlarga ajratishdan foydalaniladi. 
Tizim tushunchasiga tizimning elementlarini o‗zaro ta‘sir qonuni sifatida uning 
strukturasi kiradi. Miqdoriy xarakteristikalar o‗zgarishini o‗rganish jarayonida 
ushbu qonunni, ya‘ni elementlar bir-biriga qanday ta‘sir etishini aniqlaydilar. 
Tizim strukturasini aniqlash uchun tizimli sintezdan foydalaniladi - tizimning 
yaxlitligi sabablari aniqlanadi. 
Tizimli tahlil va tizimli sintez bir-biri bilan chambarchas bog‗liq bo‗lib, ular 
tizimli-strukturaviy izlanishlarda o‗zaro bir-birini to‗ldiradi. 
Harakatlarning miqdoriy xarakteristikalari yuqori tizimli sintez darajasida 
(fizik, matematik) harakatlar tizimi modelini qurish imkonini beradi. Hisoblash 
texnikasidan foydalangan holda harakatlarda boshqarish jarayonlarini o‗rgana, 
bajariladigan amallarning optimal variantlarini qidirishni boshlaydilar. Bu erda gap 

---

119 
aniq mexanizmlar to‗g‗risida emas, balki tamoyillar va natijalar to‗g‗risida 
bormoqda. 
Harakatlarni o‗rganish davomida aniqlanadigan qonuniyatlar statistik 
(ehtimollik) xarakeriga ega. Bunday qonunlar tirik organizmlarga ham xosdir. 
Ularning ehtimollik xarakteri oqibatlarni ko‗pgina to‗liq aniqlanmagan sabablarga 
bog‗liqligi bilan ifodalanadi.