Zavər Qafarov, Ataxan Əbilov Beynəlxalq xüsusi hüquq Yenidən işlənmiş ikinci nəşr Bakı ~ Qanun 2007
Yüklə 2,45 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Konsul nikahlan. Xarici elementli nikahlar vətəndaşlıq aktlarının dövlət qeydiyyatı orqanlarından başqa xarici
- Konsul nikahlan bağlanan zaman nikaha girənlərin şəxsi qanunu, yəni diplomatik nümayəndəliyin və ya konsulluq
Fəsil 14. Beynəlxalq xüsusi hüquqda ailə münasibətləri Konsul nikahlan. Xarici elementli nikahlar vətəndaşlıq aktlarının dövlət qeydiyyatı orqanlarından başqa xarici ölkələrin diplomatik nümayəndəliklərində və ya konsulluq idarələrində də bağlana bilər. Belə idarələrdə bağlanan nikahlara konsul nİkahlan deyilir. Bu zaman irəli sürülən əsas şərtlərdən biri kimi, bir qayda olaraq, nikah bağlayan tərəflərin hər ikisinin diplomatik nümayəndəliyinin və ya konsul idarəsinin mənsub olduğu dövlətin vətəndaşı olması gösterilir. Konsul nikahlan bağlanan zaman nikaha girənlərin şəxsi qanunu, yəni diplomatik nümayəndəliyin və ya konsulluq idarəsinin mənsub olduğu dövlətin qanunu tətbiq edilir. Əksər dövlətlərin qanunvericiliyində konsul nikahların bağlanması nəzərdə tutulmuşdur. Azərbaycan Respublikasının qanunvericiliyində bu məsələ Ailə Məcəlləsinin 147-ci maddəsi ilə tənzimlənir. Orada deyilir ki, Azərbaycan Respublikasının hüdudlanndan kənarda yaşayan Azərbaycan Respublikası vətəndaşlan arasında nikah Azərbaycan Respublikasının diplomatik nümayəndəliklərində və konsulluq idarələrində həmin Məcəllənin tələblərinə uyğun olaraq bağlanır. Eyni zamanda, xarici ölkələrin Azərbaycan Respublikasındakı diplomatik nümayəndəliklərində və ya konsulluq idarələrində əcnəbilər arasında bağlanan nikah Azərbaycan Respublikasında etibarlı hesab edilir. Qanunvericiliyin qeyd edilən tələbi ilə yanaşı bu məsələ Azərbaycan Respublikasının bağladığı konsulluq konvensiyalarında da öz əksini tapmışdır. Məsələn, Azərbaycan Respublikası ilə Ukrayna arasında 1997-cİ il martın 24-də Kiyevdə imzalanmış Konsulluq Konvensiyasının 14-cü maddəsinə görə Konsulluğun vəzifəli şəxsi göndəıən dövlətin qanunvericiliyinə müvafiq olaraq, göndərən dövlətin vətəndaşlan arasında nikah bağlanması və nikahın pozulmasını qeydiyyatdan keçirtməklə bağlı səlahiyyetləndirilir. Bəzi hallarda "qanşıq nikahlann” da (tərəflərin ayn-ayn dövlətlərə vətənd^lıq baxımından mənsub olduğu nikahlar) konsulluqlarda bağlanmasına təsadüf edilə bilər. Bu zaman müvafiq konsulluq kon- 248 ^ 2. Xarici clcmcntli nikahlar vensiyalannda bu barədə mütİəq göstəriş olmalı və tərəflərdən heç olmasa biri konsulluğun mənsub olduğu dövlətin vətəndaşı olmalıdır. Boşanma zamanı qanunlarını kolliziyası. Boşanma İlə bağlı məsələ ayn-ayrı dövlətlərin qanunvericiliyində öz həllini müxtəlif qaydada tapmışdır. Bəzi dövlətlərdə (İspaniya, İrlandiya, Argentina, Kolumbiya) boşanma qanunla ümumiyyətlə qadağan edilib, digərlərində buna icazə verilsə də. bunun üçün qanunvericilikdə nəzərdə tutulan əsaslann dairəsi ayn-ayrı dövlətlərdə müxtəlif cür müəyyən edilib. Məsələn, 1970-ci ildən İtaliyada qüvvədə olan qanuna görə boşanma yalnız aşağıda göstərilən əsaslardan biri mövcud olduqda mümkündür; ər (arvad) ciddi cinayət cəzasına məhkum edildikdə; aynlmaq məqsədi ilə beş ildən artıq müddətdə ər-arvadın bir-birindən faktiki ayn yaşamaları; ailə həyatı üçün qabiliyyətsizlik; xaricdə boşanmanı həyata keçirmə. Göründüyü kimi İtaliya qanunvericiliyi tərəflərin razılığı ilə nikaha xitam verilməsini nəzərdə tutmur. Amma əksər dövlətlərin (Fransa, İngiltərə, AFR, İsveç, ABŞ, Yaponiya və s.) qanunvericiliyində boşanma zamanı tərəflərin razılığı başlıca əsas kimi qəbul edilmişdir. Əlbəttə, axırıncı qrupa daxil olan dövlətlərin qanunvericiliyində bu prosedura və onun şərtləri İlə bağlı ciddi fərqlər mövcuddur. Bəzi dövlətlərdə boşanma yalnız məhkəmə qaydasında (ABŞ, Fransa, AFR, İngiltərə və s.), digərlərində isə həm də məhkəmədən kənar qaydada həyata keçirilə bilər. Azərbaycan Respublikasının Ailə Məcəlləsinin 16-cı maddəsinə görə nikaha müvafiq icra hakimiyyəti orqanında (vətəndaşlıq aktlarının dövlət qeydiyyatı orqanları), qanunda nəzərdə tutulan hallarda isə məhkəmədə xitam verilə bilər. Xarici elementli nikaha xitam verilən zaman ilkin həll ediləsi məsələ səlahiyyətli hüquq normasını tapmaqla bağlıdır. Bu məsələnin həlli zamanı dövlətlərin milli qanunvericiliklərində aşağıdakı kollizion bağlanmalara istinad edilməsinə rast gəlinir: ərin (arv'a- dın) vətəndaşı olduğu ölkənin qanunu (lex patriae); ərin (arvadın) daimi yaşadığı yerin qanunu - lex domicilii; məhkəmənin qanunu 249 Fijsil 14. Beynəlxalq xüsusi hüquqda ailə münasibətləri (lex fori). Bəzon isə qeyd edilən kollizion bağlanmalar bir-birini tamamlayır. Əgər ər-arvadın vahid vətəndaşlığı yoxdursa, onların birgə daimi yaşadığı yerin qanununa, o da olmadıqda isə məhkəmənin qanununa üstünlük verilir. Bir qayda olaraq, kontinental hüquq sistemli ölkələrdə lex patriae, anqlo-sakson hüquq sistemli ölkələrdə İsə lex domicilii prinsiplərinə üstünlük verilir. Azərbaycan Respublikasının ailə qanunvericiliyinə görə tərəflərdən biri Azərbaycan Respublikasının vətəndaşı olan xarici element- li nikahların Azərbaycan Respublikasının ərazisində pozulması Azərbaycan Respublikasının qanunvericiliyinə uyğun olaraq həyata keçirilir (Ailə Məcəlləsinin 150-ci maddəsinin 1-ci hissəsi). Xaricdə yaşayan Azərbaycan Respublikasının vətəndaşı Azərbaycan Respublikasından kənarda yaşayan əri (arvadı) ilə bağladığı nikahı onun vətəndaşlığından asılı olmayaraq Azərbaycan Respublikasının məhkəmələrində poza bilər. Bununla yanaşı, Azərbaycan Respublikasının ailə qanunvericiliyində xarici dövlətlərdə xarici elementli, o cümlədən Azərbaycan Respublikasının vətəndaşlarının tərəf olduğu nikahlann. həmçinin Azərbaycan Respublikası ərazisində hər iki tərəfdə xarici vətəndaşın olduğu nikahlann pozulması zamanı hansı qanunun tətbiq edilməsi məsələsinə aydınlıq gətirilmir. Azərbaycan Respublikasının ailə qanunvericiliyi nikahın pozulması ilə əlaqədar konsul idarələrinin səlahiyyətini də müəyyən etmişdir. Ailə Məcəlləsinin 150-cİ maddəsinin 2-ci hissəsinə görə Azərbaycan Respublikasının qanunvericiliyi ilə nikahın müvafiq icra hakimiyyəti orqanında pozulmasına yol verilirsə, həmin nikah Azərbaycan Respublikasının diplomatik nümayəndəliklərində və ya konsulluq idarələrində də pozula bilər. Deməli, nikahın pozulması istiqamətində diplomatik nümayəndəliklər və ya konsulluq idarələri yalnız müvafiq icra hakimiyyəti orqanında (vətəndaşlıq aktlannın dövlət qeydiyyatı orqanları) xitam verilə bilən nikahlara münasibətdə səlahiyyətləndirilir. Milli qanunvericiliklə müqayisədə Azərbaycan Respublikasının digər dövlətlərlə bağladığı hüquqi yardım haqqında müqavilələrdə 250 Yüklə 2,45 Mb. Dostları ilə paylaş:
|