99
erekle amas xedavda, magram arCevani ar hqonda: proevropuli
qristianuli mimarTuleba ruseTze gadioda
1
. Teimurazi iZulebuli
iyo, wasuliyo ruseTSi imperatrica elisabedTan fuladi daxmarebis
saTxovnelad 1760 wels, sadac is 1762 wels gardaicvala da dakrZalul
iqna astraxanSi, qarTveli mefis vaxtang VIis gverdiT.
axla erekle agrZelebda iranis winaaRmdeg brZolas. ekaterine II
cnobil saubrebSi volterTan Voltaire erekle IIze ambobs: `qarTvelebi
ibrZvian TurqebTan. erekle mamaci da Zlieria. misi meSveobiT,
sparselebma nadir Sahis meTaurobiT SeZles daepyroT indoeTi~.
mTeli am drois ganmavlobaSi TurqebTan brZola arasdros Sewyvetila.
ereklem gaaZliera aRmosavleT saqarTvelo. 1752 wlidan dasavleT
saqarTveloSi imereTSi taxtze avida windaxeduli da energiuli mefe
solomon I. man gaaZliera samefo Zala da daamarcxa Turqebi ramdenime
brZolaSi, aseve akrZala monebiT vaWroba. maT xeli moaweres saerTo
samxedro xelSekrulebas. evropaSi ganviTarebulma politikurma
procesebmac xeli Seuwyo am saerTo gegmebis ganxorcielebas
2
.
am dros ruseTprusiis omi 1764 wels dasrulda zaviT, romelic
ruseTsa da prusiis mier poloneTis dayofis niadags amzadebda da
am mizniT (konkurentis CamoSorebis mizniT), saidumlo SeTanxmebiT,
prusia gadaixdida yovelwliurad 400 000 oqros, Tuki ruseTi daiwyebda
oms maT saerTo mterTan TurqeTTan. omis mizezic male gamoCnda. 1768
wels TurqeTma moiTxova poloneTis damoukidebloba (maT undodaT
saTaveSi Tavisive warmomadgeneli yofiliyo) da gamoucxada ruseTs omi.
mTeli evropa cdilobda ruseTis yuradReba miemarTaT samxreTisken.
1
erekle IIsa da solomon Iis mcdeloba, rom gamoeyenebinaT ruseTis jarebi
ruseTTurqeTis omSi 17681774 wwSi CaiSala rusi generlis totlebenis
General Totleben (or Todtleben) muxanaTuri qmedebebis gamo, radgan Zlieri da
gaerTianebuli saqarTvelo arasdros Sedioda ruseTis interesebSi.
2
samwuxarod, es mimarTuleba ruseTis mier efeqtianad aRmoCnda
dablokili. ufro metic, ruseTi Tavis Tavis gaevropelebasac
winaaRmdegobas uwevda da axlac uwevs. mas Semdeg, rac moipova didi
warmateba samamulo omSi anglosaqsonuri mxardaWeriT an socializmis
dangrevis Semdeg igive anglosaqsonebis daxmarebiT ekonomikuri krizisi
gadaitanes, mainc urCevniaT icxovron gaWirvebulad, magram ZalRones ar
iSureben paradoqsulad da maniakalurad anglosaqsonebTan brZolaSi.
es tipiuri xafangia Seqmnili biurokratiis mier, raTa gamarTldes misi
uzomo arseboba. aseTive ritorika iyo aRmosavleT germaniaSi dasavleTis
Sesaxeb, saerTod aRmosavleT evropaSi dasavleTis, komunistur vietnamSi
kapitalizmis, komunistur CineTSi taivanis da hong kongis Sesaxeb. magram
maTi Serigebis Semdgom yvela SiSi gaqra da isini bednierad cxovroben.
mxolod CrdiloeTi komunisturi koreis mosaxleoba aris darwmunebuli,
rom daixocebian samxreTTan gaerTianebis SemTxvevaSi.
100
ekaterine II iZulebuli gaxda, mibruneboda kavkasiel qristianebs da
qarTveli oficeri qobulovic Kobulov gagzavna dasazveri misiiT.
generali gotliekurt hainrix fon totlebeni General Count Gotlieb
Kurt Heinrich von Totleben dainiSna ruseTis amierkavkasiuri saeqspedicio
Zalebis meTaurad. is rusul ZalebSi daqiravebuli meomari iyo
prusiasTan omis dros da 1760 wels miaRwia warmatebas berlinis
moulodnelad aRebiT, magram, radgan mas urTierToba hqonda prusiis
mefe frederik IIsTan, moRalated CaiTvala da dakavebul iqna Tavisive
oficrebis mier. tribunalis Semdeg gadawyvetili iyo misi sikvdiliT
dasja. magram ekaterinem Seamsubuqa sasjeli, brZana waerTmiaT qoneba
da 1763 wels gaaZeva ruseTidan. man 1769 wels Sewyaleba sTxova
ekaterines, moubodiSa da is gaigzavna kavkasiaSi, raTa aRedgina misdami
dakarguli ndoba. yvela misi oficeri iyo germaneli da agreTve
ramdenime qarTveli emigranti. eqspediciis mizani iyo Zalzed martivi,
daerwmunebina erekle da solomoni daewyoT saomari moqmedebebi
TurqeTis winaaRmdeg, raTa SeemcirebinaT TurqeTis Zalebi evropaSi.
qarTveli Tavadi mouravovi Mouravov daniSnul iqna kampaniis politikur
mrCevlad da regularulad unda egzavna saidumlo raportebi. rodesac
totlebenis 480 kazakma gadmokveTa kavkasia 1769 wels maTi moqmedebebi
imdenad uyuradRebo da mtruli iyo, rom gamoiwvia adgilobrivebTan
konfliqti (osebi, lekebi, kaxelebi da sxva) da mxolod qarTvelma
oficerma raTianovma Ratianov SeZlo konfliqtis mogvareba.
ruseTis mefes amcnes, rom: `osebma Ossetians winaaRmdegoba gauwies
qristianobis miRebaze. konvertebis raodenoba ki ufro meti iyo, vidre
mosaxleoba. es faqti ki iman gamoiwvia, rom saCuqrebiT moxiblulni
iyvnen ruseTis mTavrobis mxridan da es nivTebi iyo vercxlis rubli
da vercxlis jvari, amitom ramdenjerme cxaddebodnen naTlobaze,
miT umetes, rom rusi mRvdlebi TavianT registrs Zalzed daudevrad
awarmoebdnen. svanebi Souanians maRlebi da Zlierebi arian, romelTac
bevri laSqrobis atana SeuZliaT. areulobebis dros isini yaCaRoben
da yidian maT Svilebs, rogorc monebs. maT Zalzed susti religiuri
grZnoba aqvT, saerTodac Tu aqvT. isini TavianT colebs saimedod
malaven da mravalcolianoba akrZalulia, magram yvela kaci valdebulia
colad SeerTo misi Zmis qvrivi meuRle. yaraCaebi Karatchai aRiareben,
rom isini madiarebis Magyars STamomavlebi arian. magram maTi ena iseve
gansxvavdeba ungrelebisgan, rogorc osuri. rac Seexeba qarTvelebs,
islami verasdros gaidgamda fesvebs maTTan, radgan gansakuTrebuli
siyvaruli aqvT Roris xorcisa da Rvinis~.
totlebenis vizitis dros solomonTan da ereklesTan, erekles
Zalzed ancvifrebda is faqti, rom evropeli oficrebidan verc erTi ver
saubrobda rusulad. Tavad totlebenmac ar icoda rusuli ena, amitom