Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги

―Keys-stadi‖ metodi 
 
Keys-stadi 
interaktiv  ta‘lim  metodi 
sifatida  tinglovchilar  tomonidan  eng  afzal 
ko‗riladigan metodlar qatoriga kirmoqda. Ushbu 
texnologiya  asosan  tabiiy  fanlaridan  dars 
beruvchi  o‗qituvchi  va  tinglovchilarning 
umumiy 
intellekual 
va 
kommunikativ 
salohiyatini rivojlantirishga qaratilgan. 
Buning  sababi  sifatida  ushbu  metod 
tinglovchilarga tashabbus bildirish, nazariy holatni o‗zlashtirishda hamda amaliy 
ko‗nikmalarni shakllantirishda mustaqillikka ega bo‗lish imkoniyatini berishida 
ko‗rish mumkin. O‗z navbatida vaziyatlarning analizi (tahlili) tinglovchilarning 
kasbiy  shakllanish  jarayoniga  kuchli  ta‘sir  o‗tkaza  olishi,  ularning  kasbiy 
jixatdan ―ulg‗ayishiga‖ xizmat qilishi, ta‘lim olishga nisbatan qiziqish va ijobiy 
motivatsiyaning  shakllantirishi  alohida  ahamiyatga  ega.  Keyslar  metodi 
o‗qituvchining tafakkur turi sifatida, alohida paradigma ko‗rinishida gavdalanib, 
ijodiy salohiyatni rivojlantirish, noan‘anaviy tarzda fikrlash imkoniyatini beradi.  
 
―Keys metodi‖ ni  amalga oshirish bosqichlari 
 
Ish bosqichlari 
Faoliyat shakli va mazmuni 
1-bosqich:  Keys  va  uning  axborot 
ta‘minoti bilan tanishtirish 

 
yakka tartibdagi audio-vizual ish; 

 
keys bilan tanishish(matnli, audio yoki media 
shaklda); 

 
axborotni umumlashtirish; 

 
axborot tahlili; 

 
muammolarni aniqlash 
2-bosqich:Keysni  aniqlash-tirish  va 
o‗quv  topshirig‗ni belgilash 

 
individual va guruhda ishlash; 

 
muammolarni dolzarblik ierarxiyasini aniqlash; 

 
asosiy muammoli vaziyatni belgilash 
3-bosqich: 
Keysdagi 
asosiy 
muammoni  tahlil  etish  orqali  o‗quv 
topshirig‗ining    echimini  izlash,  hal 
etish yo‗llarini ishlab chiqish 

 
individual va guruhda ishlash; 

 
muqobil echim yo‗llarini ishlab chiqish; 

 
har  bir  echimning  imkoniyatlari  va  to‗siqlarni 
tahlil qilish; 

 
muqobil echimlarni tanlash 
4-bosqich:  Keys  echimini  echimini 
shakllantirish va asoslash, taqdimot.  

 
yakka va guruhda ishlash; 

 
muqobil 
variantlarni 
amalda 
qo‗llash 
imkoniyatlarini asoslash; 

 
ijodiy-loyiha taqdimotini tayyorlash; 

 
yakuniy  xulosa  va  vaziyat  echimining  amaliy 
aspektlarini yoritish 
Keys.  Laboratoriyaga  yangi  yuqori  samarali  xromatografi  o‗rnatildi. 
Ammo ishga tushirishning imkoni bo‗lmadi. 
 
 
 

---

―Bilaman. Bilishni xohlayman. Bilib oldim‖ (BBB) grafik organayzeri 
 
Grafik organyzer talabalarga muayyan mavzular bo‗yicha bilimlari darajasini 
baholay  olish  imkonini  beradi.  Uni  qo‗llashda  talabalar  guruh  yoki  jamoada 
ishlashlari  mumkin.  O‗quv  faoliyati  bevosita  yozuv  taxtasi  yoki  ish  qog‗ozida 
o‗z aksini topgan quyidagi sxema asosida tashkil etiladi.  
 
                  
Bilaman 
Bilishni xohlayman 
Bilib oldim 
Talabalarning 
o‗rganilishi 
rejalashtirilayotgan  mavzu  bo‗yicha 
tushunchalarga 
egalik 
darajalari 
aniqlanadi 
Talabalarning  mavzu  bo‗yicha 
mavjud 
bilimlarini 
boyitishga 
bo‗lgan extiyojlari o‗rganiladi. 
Talabalar 
tomonidan 
o‗zlashtirilgan  yangi  tushunchalar 
aniqlanadi. 
 
 
 
 
 
 
 
 ―Assesment‖  metodi 
Ushbu  ―Assesment‖  lardan  ma‘ruza  mashg‗ulotlarida 
qatnashchilarning  mavjud bilim darajasini o‗rganishda, yangi 
ma‘lumotlarni 
bayon 
qilishda, 
seminar, 
 
amaliy 
mashg‗ulotlarda  esa  mavzu  yoki  ma‘lumotlarni  o‗zlashtirish 
darajasini  baholash,  shuningdek,  o‗z-o‗zini  baholash 
maqsadida  individual  shaklda    foydalanish  tavsiya  etiladi. 
SHuningdek,  o‗qituvchining  ijodiy  yondashuvi  hamda  o‗quv 
maqsadlaridan  kelib  chiqib,    assesmentga  qo‗shimcha 
topshiriqlarni kiritish mumkin.  
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Тест
 
Биосфераниннг 
функционал 
қатламлари? 
А. Организмлар 
тарқалган қатлам  
В. Аеробиосфера 
ютиш 
•
 
С. Нурни 
буриш 
Биосферанинг 
функционал 
қатламларини 
қиѐсий таҳлил 
қилинг 
Тушунча таҳлили
 
•
 
Вернадский 
таълимотини  
изоҳланг... 
 
Биосферадаги тирк 
моддалар 
функцияларини 
сананг 

---

IV.НАЗАРИЙ МАТЕРИАЛЛАР 
  
 
1-mavzu:
 Ekologiyaga kirish.  Autekologiya va ekologik omillar 
Reja: 
1.
 
Ekologiyaga kirish  
2.
 
Autekologiya tushunchasi 
3.
 
Ekologik omillar ularning bo‘linishi 
 
Tayanch iboralar: ekologiya, autekologiya, omillar, ekologik nisha, ekologik 
muhit, muhitning abiotik omillari, optimum qonuni, adaptatsiya. 
 
1.1.
 
Ekologiyaga kirish 
 
1.  Bu  atama  nems  biologi 
Ernest  Gekkel
  (1834-1919)  tomonidan  1866-1869  yillarda 
fanga  olib  kirilgan.  Ekologiya  XX  asrning  boshlariga  kelib  fanning  mustaqil  sohasi  sifatida 
shakillandi.  ―Ekologiya‖  so‗zi  grekcha  oikis  -―uy‖,  ―turar  joy‖  degan  ma‘noni  anglatadi.  
Milliy  amaliyotga ekologiya tushunchasi  sekinlik  bilan kirib  kelgan. XIX asr oxiri  -  XX  asr 
boshlarida  ingliz  fiziologi  I.Berdonsanderson,  amerikalik  olimlar  S.Forbe  va  K.SHreter 
ekologiya  to‗g‗risida  yozdilar.  Ekologiya  xususida  AQSHda  1913  yilda  CH.Edamsning 
―Hayvonlar  ekologiyasiga  oid  qo‗llanma‖,  ingiliz  zoologi  Ch.Eltonning  ―Hayvonlar 
ekologiyasi‖, o‗zbek ekologiya maktabining asoschilaridan zoolog olim D.N.Qashqarovning 
―Hayvonlar ekologiyasi asoslari‖ kitoblari xozir ham o‗z qiymatini yo‗qotgani yo‗q.  
Tegishli  texnologiyalarni  ishlab  chiqarish  va  joriy  etish.  Qishloq,  o‗rmon  va  boshqa 
xo‗jalik tarmoqlaridagi tabiiy jarayonlarning keskin buzilishiga olib keladigan barcha zaxarli 
kimyoviy  moddalarni  qo‗llash  ustidan  qattiq  nazorat  o‗rnatish.  Havo  va  suv  muhitini 
insonning  hayotiy  faoliyati  uchun  zararli  yoki  salbiy  ta‘sir  etadigan  moddalar  bilan 
ifloslanishiga  yo‗l  qo‗ymaslik.  Qishloq  xo‗jalik  ekinlarini  sug‗orishda  suvni  tejaydigan 
texnologiyalarni keng joriy etish, kollektor – zovur suvlarini daryolar, hamda suv omborlariga 
tashlashni tartibga solish oqava suvlarni chiqarib yuborishni batamom to‗xtatish zarur. Sanoat 
korxonalarida  atmasferaga,  suv  xavzalariga  va  tuproqqa  ifloslantiruvchi  yoki  zararli 
moddalarni tashlamaslik, ularda zamonaviy, samarali tozalash qurilmalari tizimini joriy etish 
kerak.  Boshlang‗iya  hom-ashyodan  tayyor,  provard  maxsulot  olgunga  qadar  komples 
foydalanishga  imkon  beradigan  yangi,  zamonaviy,  ekologik  jixatdan  samarali  uskunalarni 
o‗rnatishdan iboratdir.  
2. Biosferadagi kechayotgan jarayonlarni o‗rganish, boshqarish, bashorat qilish, inson 
yashaydigan muhitni saqlash.  
3. Respublikaning foydali qazilmalaridan oqilona foydalanish, atrof-muhitni muxofaza 
qilish  foydali  qazilmalarni  olish  va  qayta  ishlash  chog‗ida  katta  iflosgarchilikka  yo‗l 
qo‗ymaslik,  tog‗-kon  sanoatining  chiqindilarini  o‗zlashtirishni  yanada  kengaytirish  hamda 
buzilgan erlarni qayta yaroqli xoga keltirish muhim axamiyatga ega bo‗ladi.  
4.  Katta-katta  xududlarda  tabiiy  sharoitlarni  tabiiy  zaxiralardan  samarali  va  komples 
foydalanshni  ta‘minlaydigan  darajada  aniq  maqsadga  qaratilgan,  ilmiy  asosangan  tarzda 
o‗zlashtirish,  biotsenozlar  hosil  qilish,  tuproq  umumdorligini  oshirish,  tabiat  va  jamiyat 
orasidagi muvozanatnining buzilishiga yo‗l qo‗ymaslik kerak.  

---