Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таoлим вазирлиги

2.2.2. MTH ning sezgirligi

MTH ning sezgirligi quyidagi ifodaga asosan aniqlanadi
K_s = I_r.min/I_ru ,
bu erda I_r.min- minimal qisqa tutashuv rejimida tok relesining cho‘lg‘amidan o‘tuvchi tok. Sxema koeffitsienti K_sx=1 bo‘lsa
K_s = I_k.min/I_hi,
bu erda I_k.min- qisqa tutashuv MTH himoya zonasining so‘nggida bo‘lganda hosil bo‘luvchi minimal qisqa tutashuv toki.
Agar MTH asosiy himoya bo‘lsa K_s1,5 yoki rezerv himoya bo‘lsa K_s1,2 bo‘lishi kerak.
2.2.3. MTH ning sxemalari.

MTH sxemalarining asosiy turlari qo‘ydagilar:

a) operativ zanjirlarni ta’minlash usuli bo‘yicha:
1) o‘zgarmas operativ tokli;
2) o‘zgaruvchan operativ tokli;
b) rele ishlash vaqtining tokka bog‘liqlik xarakteri bo‘yicha:
1) bog‘liq xarakteristikali;
2) bog‘liq bo‘lmagan xarakteristikali;
v) ishlash usuli bo‘yicha :
1) bevosita ishlaydigan;
2) bilvosita ishlaydigan;
g) bajarilishda foydalanilgan fazalar soni bo‘yicha :
1) uch fazali;
2) ikki fazali;
d) ishga tushiruvchi (o‘lchovchi) relelar soni bo‘yicha :
1) bir releli;
2) ikki releli;
3) uch releli.
Uch fazali sxemada (2.3-rasm) uchta tok transformatori va uchta tok relesi yulduz sxema bo‘yicha ulangan. Qisqa tutashuv yuzaga kelganda, masalan, K nuqtada, qaysi fazadan qisqa tutashuv toklari o‘tsa o‘sha fazaga o‘rnatilgan tok relesi ishlaydi. Tok relelari KA1, KA2, KA3 lardan qaysi biri ishlashidan qat’iy, nazar qisqa tutashuv yuzaga kelganda vaqt relesi ishga tushib, ma’lum vaqtdan keyin uning kontaktlari ulanadi. Oraliq relening cho‘lg‘ami KL dan tok o‘tib KL.1 kontakt darhol ulanadi, uzish elektromagniti YAT dan tok o‘tib Q viklyuchatel uziladi. Ko‘rsatkich rele KN himoyaning ishlaganligini qayd qiladi.



2.3-rasm. O‘zgarmas operativ tokda bajarilgan MTH ning uch fazali sxemasi

Uch fazali sxema qisqa tutashuvlarining hamma turlarida ham ishlaydi. Lekin u murakkab va qimmat bo‘lganligi sababli faqatgina neytrali erga ulangan elektr tarmoqlarida ayrim hollardagina ishlatiladi.

Ikki fazali sxema (2.4,a-rasm) neytrali erga ulanmagan elektr tarmoqlarida keng qo‘llaniladi. Bundan tashqari ikki fazali qisqa tutashuvdan maxsus himoyaga ega bo‘lgan neytrali erga ulangan elektr tarmoqlarida ham qo‘llaniladi.






2.4-rasm. O‘zgaruvchan operativ tokda bajarilgan ikki fazali bir releli MTH ning sxemasi

Ikki fazali bir releli sxema (2.4,b-rasm) faqatgina 6-10 kV gacha bo‘lgan elektr tarmoqlarida va elektrodvigatellarni himoya qilish uchun ishlatiladi.