Shiddatkor davr hisoblangan XX asm ing birinchi yarmida mamla-
katda chop etila boshlagan ayrim nashrlar haqida to ‘xtalish maqsadga
muvofiqdir.
AQ SH da gazetalar bilan bir qatorda jum allarga ham qiziqish baland
ckanligi kuzatilgan. Buni XIX asm ing ikkinchi yarmida tashkil etilgan
qator ju m a lla r navbatdagi asr avlodlarining ham e ’tiborini qozonganidan
bilsa bo‘ladi. Vashingtonda «N ational Geographic» oylik bezakli ilmiy-
omm abop ju m a li 1888-yilda, Nyu-Yorkda «Cosmopolitan» oylik adabiy-
sivosiy ju m a li 1886-yilda, ayollarga mo'ljallangan «Vogue» oylik bezakli
jum ali 1892-yilda, «American Weekly» rangli-bezakli haftalik jum ali 1896-
yilda, «New York Times» gazetasi ilovasi bo‘lgan «New York Times
Magazine* ju m a li 1896-yilda, «Me Calls* ayollar oylik bezakli jum ali
1897-yilda tashkil etildi. XX asm ing birinchi yarmidayoq bu jum allar
adadi bir nech a yuz mingdan 13 milliongacha nusxani tashkil etgani
ulam ing naqadar om m abop ekanügidan dalolatdir.
Jurnallam ing aksariyati har haftada, oyda bir yoki ikki marotaba chop
etilardi. Shunga yarasha mushtariylarining soni ham ortaverdi. Jurnallarga
b o ig an talab-ehtiyojlar oshgani bois 1900-1950-yillarda ular safiga yana
qator yangi nashrlar qo‘shildi.
1902-yilda «Chemical Engineering*
jum alini m ushtariylar qiziqish bilan kutib oldilar. Asosan muhandislik
kimyosi sanoati m uam m olarini yoritishga m oijallangan bu jum al har ikki
haftada 44589 nusxada chop qilinar edi.
1914-yili ta ’sis etilgan «Current History* oylik jum ali yangi tarix
mavzularini yoritishni o ‘z oldiga maqsad qilib qo‘ydi. Unda AQSHning
xalqaro m aydonda tutgan o ‘mi, ichki va tashqi siyosatiga oid rang-barang
mavzularga keng o ‘rin berilardi. Ishbilarmon hamda tadbirkorlarga
moMjallangan «Forbes* jum aliga 1917-yilda asos solingan. Bu jum al ham
har oyda ikki m arotaba chiqariladi. «Barron’s National Business and
Financial Weekly* haftalik jum ali 1921-yilda Bostouda chiqarila boshladi.
97000 dan o rtiq nusxada chop etilgan bu jum alda AQSHdagi etakchi
m onopoliyachilar, ishbilarmonlar va ilg‘o r moliyachilar faoliyati aks
ettirilardi. Ju m a ld a AQSHning siyosiy faoliyatiga ham xolis munosabatlar
bildirilar edi.
Boshqa xalqlar qatori amerikaliklarda ham adabiyotga, m a’naviyatga
qiziqish m udom yuqori boMgan. «The Readers Digest* oylik adabiy-siyosiy
jum ali 1922-yilda Plezantvill shahrida tashkil etilganidayoq o ‘ziga xos
voqelik b o ‘lgandi. Zero, 17 tilda chiqadigan ushbu jum alning umumiy
adadi XX asr oxiriga kelib 30 million nusxaga etgani uning qay darajada
om m alashganini ko'rsatadi.
0 ‘sha davrda Nyu-Yorkda q ato r jum allarga asos solindi. 1922-yilda
«Foreign Affairs*, 1923-yilda «Time*, 1924-yilda «American Mercury*,
1925-yilda «New Yorker The*, 1929-yilda «Busineess Week*, 1930-yilda
«Fortune*, 1933-yilda «Newsweek* jum allari tashkil etildi. M a’naviyatga
tashna m ushtariylar orasida bu jum allar tezda ommalashib, umumiy
adadlari ham b ir nech a yuz mingdan 10 million nusxagacha etdi. Dem ak, '
AQSHdagi nashrlar ham m azm unan juda boy, sifatli, o ‘quvchi didiga mos
bo‘lgandirki, ulam ing mushtariylari soni tobora ko‘paya bordi.
www.ziyouz.com kutubxonasi
0 ‘sha nashrlaming muassis va ta ’sischilan o'quvchilar sonining
ko'payishidan manfaat ortishini t o ‘g ‘ri hisob-kitob qilib, gazeta-jum allarni
haqiqiy tannarxidan ham arzonga sotishardi. Chunki bu sohada faqat
daromad ketidan quvganlar uzoqqa bora olmasligini, tez orada bozori
kasodga uchrashini amerikalik noshirlardan tortib muassislargacha yaxshi
bilishlardi.
AQSHlik mushtariylarning sevimli nashrlaridan biri— «Life» rangli-
bezakli jurnaliga 1936-yili asos solingan. Umumiy adadi 6041778 nusxa
bo'lgan bu xalqaro miqyosdagi ju m a l ikki haftada bir m arta chop etila
boshiagan. Jahon miqyosida o 'z o'quvchilariga ega bo'lgan ushbu nashr
Lotin Amerikasi mamlakatlari u chun Parijda ispan tilida ham chop
etilardi. Ikkinchi jahon urushidan so ‘ng jum al «XX asr — Amerika asri»,
«AQSH dunyo rahnamosidir» shiorlari ostida chiqariladigan bo'ldi.
Diinyo miqyosida miixlislariga ega bo'lgan «Look» jurnaliga 1937-yilda
Nyu-Yorkda asos solindi. Ikki haftada bir marta 5623413 nusxada chop
etiladigan jumalda rang-barang suratlar bilan bir qatorda qiziqarii hikoyalar,
kinoyulduzlar haqida ocherklar yoritiladi. «Nigoh» degan nomiga yarasha bu
ommabop nashr sahifalarida o ‘z aksini topadigan AQSH va boshqa
davlatlaming
ijtimoiy-siyosiy
hayotiga
daxWor
muammolar,
xususan,
mamiakat boshqaruvida uchrashi mumkin bo'lgan korrupsiyaga oid tanqidiy
maqolalar ham o'qnvchilar e ’tiborini o'ziga tortib turadi.
Nyu-Yorkda tashkil etilgan yana ikkita jumal haqida to'xtalib o'tish
joiz. «Parade* haftalik ommabop jurnaliga 1941-yilda asos solindi. H ar
yakshanba kuni chiqadigan bu bezakli jum al 22 million (oyiga 88 million!)
nusxada chop etilishi uning qanchalik sermazmun, qiziqarii ekanligini
ko'rsatadi. Jurnalxonlar talab-ehtiyojini muntazam kuzatib borgan mutaxa-
ssislar zamonga mos yangi nashrlar chop etish ustida muttasil izlandilar.
Shunday izlanishlar samarasi o ia r o q 1949-yilda tashkil etilgan «Reporter»
siyosiy jumali ham millionlab muxlislariga ega ekantigi bejiz emas.
XX
asrning birinchi yarmidagi AQSH matbuoti haqida s o 'z ketganda,
m ashhur kompaniya rahbari G e n ri Lyus faoliyati haqida ham to'xtalib
o'tish joizdir. 0 ‘zi bosh m uharrir sifatida ish boshiagan Lyusning
kompaniyasiga qarashli jurnallarning bir galgi umumiy adadi 11 million
nusxadan ortiq edi.
«Xerst konsolideyted pablikeyshnz, ink.» yirik noshirlik konserni XIX
asming oxirlarida tashkil etilgan b o ‘lsa-da, 1930-yil o'rtalarida ’chinakam
ravnaq topa boshladi. Bu paytga kelib konsernda 28 ta kundalik gazeta va
13 ta jurnal chop etilardi. Bundan tashqari u o'zining axborot agentligiga,
matbuot markazi, radiostansiyasi, kinofirmasiga ham ega edi.
AQSH gazetalari haqida s o 'z yuritganda ham, avvalo, XIX asrda yuz
bergan ayrim voqea-hodisalarga bir bora nazar tashlash maqsadga
muvofiqdir. Negaki, bu davrda navbatdagi asr matbuotining ravnaqi uchun
zamin yaratilgandi. Dunyoda d ong taratgan «New York Times» (Nyu-York
Tayms) gazctasiga ham ayni shu davrda — 1851-yilda asos solindi. «Nyu-
York tayms kompani» deb uom laugan kompav\iya tom onidan har kuni
chop etiladigan gazetaning adadi 623588 nusxa. yakshanba kunlari esa
www.ziyouz.com kutubxonasi
Dostları ilə paylaş: |