m ualliflarining asarlari kirgan «Toybnerian kutubxonasi» turkum ini nashr
.etishga kirishdi. Ushbu turkum kitoblari maktabda Q‘qitish uchun m atnlar
saylanmasi sifatida foydalanildi. Toybner dasturiga kirgan matematika va
tabiiy fan lar b o ‘yicha asarlar, shuningdek «Alis N atur und Geisteswelt*
(Tabiat va ru h sohasidan) ilm iy-om m abop turkumi bu ilmlarning
om m alashuviga xizmat qildi.
«Bibliografiya instituti» nashriyotining asoschisi Karl Yozef Meyer
(1796—1856) halq uchun arzon kitoblar, qomuslarni nashr qilardi. U 1839
yildan 1852-yilgacha Brokgauz ensiklopediyasi bilan raqobat qiluvchi
«M eyer ensiklopediyasi» («Meyersche Konversationslexikon*)ni chop etdi.
1867-yilda «Reklam» nashriyotining universal kutubxonasi* («Reclams
Universalbibliothek») daftarchalari om m abop edi. Nashriyotga Anton
Filipp R eklam (1807-1*896) asos solgan. 1828-yilda u o ‘z bosmaxonasiga
ham ega b o ‘ldi.
I. V eber ksilografiya ustaxonasida illustrierte Zeitung» (Rasm lar bilan
bezalgan gazeta) firmasi tom onidan nashr etiladigan kitoblar, m a’lum ot-
nom alar va ilm iy-om m abop nashrlar uchun yog‘ochda gravuralami tay-
yorlab berib turdi.
X IX asrda kitob noshirligini rivojlantirishda bosmaxonalar m uhim
o 'rin tutardi. Kopengagenlik Karl Berendt Lork (1814-1905) I. Veber
bilan ham korlikda «Bosmaxona ishchilari nemis uyushmasi» va «Kitob ishi
xodim larining nem is uyushmasi»ni yaratishda qatnashgan, matbaaga oid
asarlar m uallifi bo‘lgan. U lar hamkorlikda
«Annalen der Typographie»
(M atbaa annallari) jum alini nashr qilishdi va «Kitob nashr etish tarixi
bo‘yicha q o ila n m a » n i bosmadan chiqarishdi. Karl Berendt 1856 yilda
sotib olgan I. N iesning bosmaxonasi va satr quyish uskunasini 1868-yilda u
Vilgelm D rugulinga (1822—1879) pulladi. Drugulin asr oxirida o ‘z
bosm axonasida kitob chop etishni y o ‘lga qo‘ydi. 1928-yilda bosmaxona
«Officin H aag-D rugulin» (Gaag-D rugulin) firmasi tarkibiga kirdi.
K. R yoderning bosmaxonasi 1847-yilda nashriyot tarm og'ida tashkil
qilindi. «Inzel-Ferlag» nashriyotining buyurtmalari bo'yicha faoliyat yurit-
gan «Spam er bosmaxona»siga 1875-yildan Otto Zoyberling rahbarlik qila
boshladi. XX asr boshida G erm aniyaning yangi kitob san’atida yetakchi
o ‘rin tu tg an «Pyoshel und Trepte» bosmaxonasiga 1870-yilda asos solindi.
1877-yili Berlinda keyinchalik ulkan korxonaga aylangan «Ullshtayn»
nashriyotining bosmaxonasi tashkil etildi. U kitoblar bilan birga gazeta-
jurnallar c h o p etishga ixtisoslashgandi. «Ullshtayn-Presse» bosmaxonasi
ko‘p nusxalarda m atbaa m ahsulotlarini chop etishi bilan m ashhur edi.
1851-yili tashkil qilingan Prussiya bosmaxonasini Germaniya davlati
1879-yilda sotib oldi. Unda pullar, qirrtWiatli davlat qog‘ozlari va rasmiy
hujjatlar, shuningdek kitoblar ham chop etilardi. 1892-yilda bosmaxonaga
Prussiya F an iar akademiyasining sharqiy va maxsus harf (shrifl)lari berildi.
Ikkinchi ja h o n urushi davrida bosmaxona faoliyati to ‘xtadi. Shu yillari
ko'pgina bosm axonalar vayron b o ‘ldi. 1945-yilda ulam i tiklash boshlandi.
Im periya bosmaxonasidan a w a l XIX asrda unga o ’xshash Avstriya
davlat bosm axonasi dunyoga dovruq taratdi. Y. Degen va Aloiz Auer
www.ziyouz.com kutubxonasi
(1813—1869) uning rahbarlari bo'lgan. Degen dastlab kitob savdosi bilan
shug‘ullangan, 1801-yiIda harf quyuvchi ustaxonani, keyinchalik esa keng
faoliyat yurita boshtagan bosmaxonani jihozladi. 1814-yilda bosmaxona
davlat tasarruflga o ‘tgach, Degen uning birinchi direktori etib tayinlandi.
0 ‘sha paytdagi harf teruvchi Aloiz Auer esa 1841-yildan boshlab
korxonaga rahbarlik qila boshladi.
Fransiyadagi yirik nashriyot-matbaa firmalari orasida 1826-yilda
Parijda Lui Kristof Fransua Ashett (1800—1864) tashki! etgan «Librer
Ashett* firmasi alohida o ‘ringa ega. Bu korxona 1833-yildan boshlab o ‘quv
adabiyotlarini, 1852-yildan badiiy asarlarni chop eta boshladi. Firma
bosqichma-bosqich
universallashib
borarkan,
Belgiya,
Shveysariya,
Ispaniya va boshqa mamlakatlarda sho‘’ba korxonalarini tashkil qildi.
Per Laruss 1852-yilda (1817—1875) Parijda asos solgan nashriyot
.a w a l darsliklar, qomusiy adabiyotlar nashr etish bilan dong taratdi. 1866—
1867-yillarda u 15 jildlik «XIX asrning Katta universal qomusi»ni bosib
chiqardi.
AQSHning yirik nashriyotlari orasida 1817-yiIda tashkil etilgan
«Xarper end Brazers» firmasini, 1848-yilda N yu-Y ork shahrida Jorj Palmer
Putnam (1814—1872) tom onidan tashkil etilgan nashriyotni hamda 1897-
yilda vujudga kelgan «Dabldey Ko», firmasini t a ’kidlash lozim.
Rossiyada 1801-yilda Yekaterinaning xususiy bosmaxonalar faoliyat ini
takomillashtirish haqidagi farmoni e ’lon qilingach, matbaachiiik ravnaq
topa boshladi. 1807-yil 5-avgustdagi farmon bilan gubem iya boshqaruvlari
qoshida bosmaxonalar tashkil qilindi. Bu esa qishioqlarda kitob nashrini
yo‘lga qo‘yish va rivojlantirish uchun moddiy-texnikaviy negiz yaratdi.
XIX asrning birinchi choragida 100 ga yaqin kitob (asosan badiiy asarlar)
chiqargan P. Beketovning (1761—1836) noshirlik faoliyati kengaydi.
XIX asming ikkinchi choragida rus noshiri Aleksandr Smirdin (1794—
1857), V.G. Belinskiy ta ’biri bilan aytganda, «rus adabiyotida keskin
burilish sodir etdi». U Rossiyada birinchi bo‘lib yozuvchilarga katta qalam
haqi to'lay boshladi, bu esa adabiyotni yanada rivojlantirishga ko‘mak-
lashdi.
XIX asrning ikkinchi choragi Glazunovlar, Selivanovskiylar, Piyushar,
Slenin, Rene-Semen va boshqalarning kitob nashr qiluvchi firmalari uchun
kuchayish davri bo‘ldi. Bosmaxonalar ishi mexanizatsiyalasha boshladi.
1817—1873-yiIlarda «Kyonig und Bauer» nem is firmasi tomonidan
tayyorlangan 2000 ta yassi bosma mashinalardan 392 tasi Rossiyaga
yetkazib berildi. 1828-yilda Peterburgdagi Aleksandr manufakturasida
bosma mashinalar ishlab chiqarish yo‘lga qo‘yiIdi.
XIX asrning so‘nggi choragida nashriyot firmalarini tashkil etish
jarayoni boshlandi. U lardan eng muhimi 1876-yilda Ivan Dmitrievich Sitin
(1851-1934) tom onidan tashkil etilgan firma edi. Peterburglik kitob
noshiri Mavrikiy Osipovich Volf (1825—1883) asosan puldor kitobxonga
e ’tiborini qaratdi. U jah o n m um toz adabiyoti vakillarining boy rasmlar
bilan bezatilgan nashrlarmi chiqarish y o iin i tu td i. 1870-yilda Adolf
Fedorovich Marks (1838—1904) tomonidan asos solingan «Niva» jum ali
www.ziyouz.com kutubxonasi
Dostları ilə paylaş: |