‘zbekiston respublikasi oliy va 0 ‘rta maxsus ta’lim vazirligi



Yüklə 79,22 Kb.
Pdf görüntüsü
səhifə82/160
tarix24.12.2017
ölçüsü79,22 Kb.
#17347
1   ...   78   79   80   81   82   83   84   85   ...   160

siy  q o ‘liarda  ushbu  gazetaning  ba’zi  nusxalari  saqlanib  qolgan.  Uning 
birinchi  sonlari  1589-yilga  to ‘g‘ri  kelsa,  oxirgisi  1604-yilga  taalluqlidir. 
Britaniya  m uzeyida  «Angliya  merkuriy»ning  4  ta  matbaa  va  3  ta  qoiyozm a 
nusxasi  saqlanadi.  Uzoq  vaqtlar  ushbu  nusxalar  haqiqiy  deb  hisoblab 
kelindi,  lekin  1839-yili  ularning  qalbaki  ekanligi,  nusxalar  1740-yilda 
qaytadan  ¡shlanganligi aniqlandi.
«Angliya  merkuriy»  chiqishdan  to ‘xtaganidan  ko‘p  utmay,  1622-yil 
23-mayda  londonlik  qog‘oz  savdogari  N ataniel  Bugger  va  Tomas  Archer 
o ‘zlarining  «Italiya,  Germaniya  va  boshqa  joylardan  kundalik  xabarlar» 
nomli  xususiy  gazetasini  chop  eta  boshlashadi.  Shu  yilning  25-sentabrida 
Bugger  va  Sheffordlar  «Xristianlikning  katta  qismidan  xabarlar»  nomi 
ostida  kundalik  gazeta  nashr  etishga  kirishadilar.  1641-yil  noyabrda 
Parlament  yig‘ilishlari  haqidagi  hisobotlar  birinchi  m aita  gazeta  shaklida 
chop  etiladi.  Fuqarolar  urushi  davrida  gazetalar  soni  20  dan  oshdi, 
partiyalar  ular  vositasida  qalam  kuchi  bilan  o ‘zaro  kurash  olib  borishardi.
1642—1649-yiUar  orasida  170  ga  yaqin  gazeta  nashr  etilgan.  1649-yildan 
«respublika  himoyasi va  xalqni  xabardor qilish  uchun*  hukumat  tomonidan 
ta ’sis etilgan  kundalik  «Siyosiy  Merkuriy»  gazetasi  nashr etila boshladi.
1657-yil  16-iyunda  «Public  Advertiser» 
(FTaÔJiMK  3^D3TaH3ep) 
gaze- 
tasida  birinchi  m arta  shokolad  haqida  e ’lon  beriladi.  1658-yilda  «Siyosiy 
Merkuriy»da  kitoblar,  choy,  yo'qolgan  narsalam i  topganlarni  mukofotlash 
haqida  va  hokazo  e ’lonlar  paydo  bo'la  boshlaydi.  1660-yili  Karl  II  bu 
gazetada  sevimli •  itini  yo'qotib  q o ‘yganligi  haqida  ham  xabar  beradi. 
Shundan  keyin  gazetalarda  dori  vositalari,  nikoh  tuzishda  vositachilik,  qo'l 
jangiga  chorlash  kabi  turli  mavzudagi  e'lonlar ko‘paya bordi.
XVIII  asrga  kelib  «Merkuriy»  nomi  ostida  ko‘plab,  masalan,  tibbiy, 
diniy,  dengiz  floti  sohalariga  oid  gazetalar  chop  etilgan.  Hatto,  fransuz 
tiiida  ham  gazeta  nashri  yo‘lga  q o ‘yilgan.  Masalan,  rasmiy  «London 
gazetasi» 
2 2
-yil  mobaynida  ingliz  va  fransuz  tillarida  chop  etilib  turgan. 
1660-yilda  gazetalar  10  ta  bo'lgan  bo‘lsa,  1688-yilga  kelib  ular soni  70  dan 
oshib  ketgan.  H am m a  nashrlar  turli  muntazamlikda:  kundalik,  oylik,  ikki 
haftalik  tarzida  chiqib  turgan.  Faqat  1702-yildan  «Deyli  kurant»  gazetasi 
kundalik  nashr  sifatida  chop  etila  boshlagan.  1724-yilda  Londonda  chiqa- 
digan  18  ta  gazetadan  faqat  ikkitasigina  o ‘z  muddatida,  ya’ni,  har  kuni 
chiqardi.
Karl  II  hukmronligining  boshida  ikkita  rasmiy  gazeta-dushanba 
kunlari  «Jamoat  xabarlari»  hamda  payshanba  kunlari  «Siyosiy  Merkuriy» 
chiqib  turgan.  1663-yilda  Römer  Lestranj  m atbuot  buyicha  Inspektor  etib 
tayinlangach,  ushbu  ikki  rasmiy  gazeta  ham  uning  ixtiyoriga  topshiriladi. 
1665-yili  Karl  II  yangi  «Oksford  gazetasi»  chiqishiga  ruxsat  beradi.  Bu  o ‘z 
manfaatiga  zid  kelishini  payqagan  yangi  inspektor  yangi-yangi  gazetalar 
chiqishiga  ruxsat  berib  yuboradi.  U lar  bir-biri  bilan  raqobatlashgan  holda 
rivojlanib,  «Oksford  gazetasi»ning  daromadini  pasaytiradi,  deb  umid  qilgan 
am aldor q a y sid irm a ’iioda o ‘z  inaqsadiga  erishadi  ham.
Angliyada  jum alistikaning  shiddat  bilan  rivojlanishiga  qaramasdan, 
siyosiy  nashrlar  yetishmas  edi.  1653-yili  Parlament  tarqatilishi  bilanoq
www.ziyouz.com kutubxonasi


Kromvel  parlament  hisobotlarini  stats-kotibning  ruxsatisiz  chop  etishni 
taqiqlab  quydi.  Shundan  keyingi  ikki  yil  ham  siyosiy  nashrlarni  ta ’qib  etish 
bilan  o ‘tdi.  XV1I1  asming  boshlanishi  bilanoq  siyosiy  gazetalaming  paydo 
boiishida  sezilarli  taraqqiyot  ko‘zga  tashlandi.
1620-yilda  chiqqan  «Kurant  d  Italie  Alman»  Fransiyadagi  birinchi 
gazeta  bo'ldi.  Lekin  «La  Gazette»  deb  nomlangan  bosma  tarzdagi  ilk 
gazetani  nashr  ettirish  1631-yilda  tibbiyot  olimi  Teofrast  Renodo  chekiga 
tushdi.  1612-yili  28-yoshli Teofrast  Parijga  kelib,  o'sha  vaqtda  o ‘ta  qudratli 
b o ig an   Rishele  bilan  tasodifan  tanishib  qoladi  va  uni  o ‘zining  shijoati 
hamda  betakror  aqli  bilan  maflun  etadi.  Shundan  keyin  u  qirollikdagi 
barcha  kambag‘allaming  bosh  komissari  etib  tayinlanadi.  Sliu  bilan  birga 
saroy vrachi  lavozimini olishga  ham  erishadi.
Shaharning  kambag'allar  qatlamiga  yaqinlashgan  Teofrast  ular  ichida 
o'zining  tibbiy  amaliyotini  keng  tatbiq  qila  boshlaydi.  Bu  faoliyat  esa  uni 
kambag‘aüar  og‘ir  ahvolda  qolgan  paytlarda  ularga  yordam  bera  oladigan 
bir  idora  tuzish  fikriga  olib  keladi.  U  birdaniga  ushbu  g‘oyasini  amalga 
oshirib,  barcha  uchun  ochiq  bo‘lgan  shunday  idorani  tashkil  etadi.  Parij 
hayotini  kuzatib  borgan  Renodo,  b ir  tom ondan,  o ‘z  bilimi,  m ehnatini 
taklif  qilayotgan  va,  ikkinchi  tom ondan,  ushbu  xizmatga  m uhtoj  aholi
0
‘rtasida  hech  qanday munosabat,  m uloqot  yo'qligiga e ’tiborini  qaratadi.
Bunday  holatni  bartaraf  yetish  uchun  Renodo  manzillar  idorasini 
(«Burean  d'adresse  et  de  rencontre»)  tuzadi  va  odamlar  u  yerdan  o ‘zlari 
uchun  zarur  m a’lumotlarni  olib  turishadi.  Renodo  o'sha  davr  talabini 
to 'g 'ri  anglab  etgan  edi,  ushbu  idora  atrofida  juda  ko'p  mijozlar  to ‘p- 
lanishadi  va  shu  bilan  birga  bu  yerda  turli  xabarlar  ham  yig‘ila  boshlaydi. 
Yuzaga  kelgan  imkoniyatdan  foydalanish  maqsadida  Renodo  homiysi 
Rishele  yordamida  bir  nashr  tashkil  etadi,  birinchi  soni  1631-yiI  30-mayda 
chop  etilgan  bu  nashmi  odamlarga  ancha  tanish  oddiygina  «Gazeta»  so‘zi 
bilan  nomlaydi.  «Gazeta»  boshida  haftasiga  bir  marta,  dushanba  kunlari 
nashr  etib  turiladi.  Ikkkinchi  yili  uning  hajmi  ikki  baravar  kengaytirilib, 
birinchi  bo‘Iimi  eski  nomda,  ikkinchi  b o iim i  esa  «Nouvelles  ordibnaries 
de  divers  endroits»  (Turli  joylardan  kelgan  oddiy  xabarlar)  nom i  ostida 
chiqa  boshlaydi.  Bundan  tashqari,  gazetaning  so‘nggi  oydagi  voqealar 
sharhi  berilgan  oylik  ilovasimng  nashri  ham  yo'lga  q o ‘yiladi.  Renodo 
o ‘limidan  keyin  gazetani  uning  o ‘g‘illari  chiqarishda  davom  etishadi.  1762- 
yildan  u  haftasiga  ikki  marta,  dushanba  va  chorshanba  kunlari  «Fransiya 
gazetasi»  nom i  bilan  chiqarila  boshlaydi  va  ushbu  nomda  hozirgacha  chop 
etümoqda.
Renodoning gazetasi  uzoq  yillar  davom ida tengsiz bo‘lib  keldi,  chunki 
uning  asoschisi  istisno  holda  ushbu  gazetani  «chop  etish,  sotish, 
tarqatishni,  ham  ichki,  ham  tashqi  xabarlarni  yetkazishni  boshqa  shaxslar 
amalga  oshirishi  mumkin  emas»  degan  imtiyozga  ega  edi.  Albatta,  bu  kabi 
imtiyoz boshqa  kundalik nashrlar  rivojiga  to ‘sqinlik qilib  turdi.
Barcha  matbuot  nashrlari  uchun  qulay  sharoit  faqat  Buyuk  fransuz 
inqilobidan  keyin  paydo  bo‘ldi.  G archi  1785-yil  2-m artda  «Qonunchilik, 
yurisprudensiya  masalalari  liaqida  yozishni  hamda  qirollik  qonunlarini
www.ziyouz.com kutubxonasi


Yüklə 79,22 Kb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   78   79   80   81   82   83   84   85   ...   160




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©genderi.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

    Ana səhifə