‘zbekiston respublikasi oliy va 0 ‘rta maxsus ta’lim vazirligi



Yüklə 79,22 Kb.
Pdf görüntüsü
səhifə89/160
tarix24.12.2017
ölçüsü79,22 Kb.
#17347
1   ...   85   86   87   88   89   90   91   92   ...   160

saqlab  qololmadi.  Kave  parlam ent  va  deputatlam i  masxara  qilganiikda 
ayblandi.  Sliunga qaram ay,  Kave  parlament  majlislari  haqidagi  hisobotlami 
c h o p   etishni  davom  etdi.  Bu  esa  oxir-oqibatda jum alning  yopilishiga  olib 
keldi.
Garchand  jngliz  jurnalistikasi  haqiqatgo‘y  nashrdan  ayrilib  qolgan 
bo'lsa-da,  u  m amlakat  m atbuotining  keyingi  rivojiga  katta  ta ’sir  ko‘r- 
satishga  ulgurgan  edi.  Ko*p  o ‘tm ay  Angliya  parlam enti  o ‘zining  asrlar 
davomida  bahramand  b o ‘lib  kelgan  imtiyozi  -   o ‘z majlislarini  yopiq eshik- 
lar  ortida  o'tkazish  a n ’anasidan  voz  kechdi.  Shunday  qilib,  «Jentelmens 
megezin*  ingliz m atbuotiga  parlam ent  haqtda  ochiq  va  erkin  axborotga ega 
b o iis h   huquqini olib  berdi.
XVIII  asrning  ikkinchi  yarm ida  ingliz  milliy  jurnalistikasi  yanada 
yuqori  sur’atlar bilan  rivojlandi.  Londonda  o'nlab  umummilliy xarakterdagi 
nashrlar  paydo  bo‘ldi.  Jum alistika  katta  kuchga  aylanib,  mamlakatning 
ijtimoiy-siyosiy  va  m a’naviy  hayotiga  ta’sir  eta  olish  qudratiga  erishdi.  Bu 
davrda  ingliz  m atbuotining  q a t’iy  uslubi,  shakli  va  o ‘ziga  xos  xususiyatlari 
shakllandi.  Shu  paytda  tu g ‘ilgan  dastlabki  kundalik  gazetalaidan  «Morning 
Chronicle»  (M orning  kronikl)  parlamentning  har  ikki  palatasi  majlislari 
haqidagi  keng  hisobotlam i  berib  bordi.  Gazeta  stenografistlarining  bevosita 
parlam entda  ishlashlari  m am lakat  qonun  chiqaruvchi  hokimiyatining 
faoliyati  haqidagi  eng  batafsil  m a’lumotlarni  e ’lon  qilib  borish  imkonini 
berardi.  «Morning  kronikl»  tezda  ommaviylashib,  hatto  daro.mad  man- 
bayiga  ham  aylandi.  XIX  asr  boshiga  kelib  u  o ‘z  egalariga  yiliga  200  ming 
fiint  sterling  atrofida  foyda  keltira  boshladi.
XVIII  asming  ikkinchi  yarm ida  siyosiy  nashrlar  bilan  bir  qa.orda 
ingliz  liberal  jurnalistikasi  ham   dunyoga  keldi.  Bunday  nashdarning  eng 
ko‘zga  ko‘rinarlisi  kundalik  «M orning  Post»  (M orning  post)  gazetasi  edi. 
Bir  necha  marta  q o ‘ld a n -q o ‘lga  o ‘tganligiga  qaramay,  gazeta  o ‘zining 
yo'nalishi  va  o'quvchilari  doirasini  saqlab  qola  oldi.  Biroq,  asr  nihoyasida 
gazeta  faoliyatida  konservatorlar tom on  birmuncha og‘ish  yuz berdi.
1785-yili  unga  raqobatchi  sifatida  «Daily  Universal  Register»  (Deyli 
yuniversal  rejister)  gazetasi  m atbuot  olamiga  kirib  keldi.  Ikki  yil  ichida  bu 
gazeta  o'quvchilarining  soni  «Morning  post»nikidan  ham  oshib  ketdi. 
«Deyli  yuniversal  rejister*ning  nom i  1788-yili  «Times»  (Tayms)  deb  o ‘z- 
gartirildi.  Tashkii  etilganiga  ikki  asrdan  oshgan  ushbu  gazeta  bugungi 
kunda  ham  nafaqat  ingliz,  balki  jahon  jumalistikasida  peshqadam  nashr- 
lardan  hisoblanadi.
Xullas,  XVIII  asrda  G erm aniya  va  Fransiya  gazetalari  erkinlik  uchun 
kurash  olib  borayotgan  b ir  paytda  Angliyada  gazetachilik  va  umuman, 
m atbuotning  siyosiy,  ijtim oiy  va  iqtisodiy  asoslari  mustahkamlana  bordi. 
M atbuot  mamlakatdagi  ijtim oiy  va  siyosiy  jarayonlarga  ta ’sir  qilish  qud­
ratiga  ega  bo'libgina  qolm ay,  shu  bilan  birga  darom ad  keltiradigan  to'la- 
qonli  ishläb  chiqarish  soiiasiga  aylandi.  Shunday qilib,  XVIII  asrda  Angliyada 
matbuot  nafaqat siyosiy,  balki  iqtisodiy mustaqillikka liam erislidi.
www.ziyouz.com kutubxonasi


Germaniya.  XVIII  asming  birinchi  yarmida  butun  G erm aniya  davlati 
singari  nepiis  matbuoti  ham turg'unlik  davriui  boshidan  kechirpyotgan  edi. 
0
‘itiz  yillik  urushning*  yaralari  ham on  bitmagan  va  m amlakat  uning 
oqibatlarini  katta  qiyinchiliklar  bilan  tugatayotgan  edi.  U rush  m am lakatni 
ham  iqtisodiy,  ham  hududiy jihatdan  parokanda  holatga  keltirib  q o ‘ygandi. 
K o'plab  nemis  erlari  Prussiya  tarkibidagi  mustaqil  hududlarga  aylangan, 
fan  va  madaniyatning  rivojlanishi  esa  sustiashgan  edi.  Xalqning  moddiy 
farovonligi  pasayib,  millatning  siyosiy  birdamlik  tuyg'usi  ancha  so‘ngandi. 
Bunday  sharoitda,  tabiiyki,  m atbuotning  shahdam  qadam lar  bilan  rivoj- 
lanishini  kutish  xomxayol  hisoblanardi.  Shuning  uchun  ham  bu  davrda 
nemis  matbuotining  yutuqlari unchalik  katta bo‘lmadi.
XVIII  asming  birinchi  choragida  mamtakatda  m atbuotning  umumiy 
rivojlanishi  kuzatilar  ekan,  Berlindagi  m uhit  birm uncha  d iqqat-e’tibom i 
tortadi.  Asming  dastlabki  ikki  o ‘n   yilligi  davomida  shaharda  kitob 
savdogari  Iogann  Lorensning  «Берлинисче  Привелигиерте  Зеитунг» 
gazetasi  yagona  siyosiy-ijtimoiy  nashr  sifatida  faoliyat  ko‘rsatdi.  Shunga 
qaramay,  u  nihoyatda  chegaralangan  auditoriyaga  yetib  borar  va  deyarli 
ta ’sir  kuchiga ega emas edi.
1721-yili  Iogann  Andreas  Ryudiger  «Berlinische  Priveligierte  Zeitung» 
gazetasiga  asos  solgandan  keyin  shaharda  ikkita  raqobatchi  nashr  paydo 
bo‘ldi.  Keyinchalik,  gazetaning  egasi  o ‘zgargach,  ikkinchi  gazetaning  nomi 
«Vossische  Zeitung*  deb  o‘zgartirildi.  1730-yildan  shaharda  yana  bir 
gazeta-«Berlinische  Nachrichten  von  Staats  und  Gelehrtensachen*  chop 
etila  boshladi.  Noshiri  Ambrozio  G aude  bo'lgan  ushbu  gazeta  ham 
keyinchalik  o ‘z  nomini  «Сперенече  Зеитунг*  qilib o'zgartirdi.
1730-yildan  keyin  viloyatlarda  q ato r  gazetalar  chiqa  boshladi.  Ular 
orasida  Hamburg  matbuot  muhiti  alohida  o ‘rin  tutar  edi.  1710-yili  H am ­
burg  yaqinidagi  Shifbek  qishlog'ida  «Schiftbeeker  Posthorn*  gazetasiga 
asos  sotindi.  1731-yUi  gazeta  tahririyati  savdo  va  siyosiy  jihatdan  ancha 
faollashib,  Hamburg  shahriga  ko‘chgandan  keyin  u  «Хамбургиче  унпар- 
теиче  корреспондент»  nomi  bilan  chiqishda  davom  etdi.  Kundalik 
nashrga  aylangan  gazeta  tezda  ham burgliklar  e ’tiborini  qozondi.  Uning 
adadi o ‘z davri  uchun  rekord  ko‘rsatkich  —  30  ming  nusxaga  etdi.
Ko‘rinib  turganidek,  XVIII  asm ing  ikkinchi  choragida  G erm aniya 
m atbuotida  ancha jonlanish  yuz  berdi.  30-yillarda  nafaqat  Berlinda,  balki 
boshqa  shaharlarda  ham  yangi  gazetalar  ta ’sis  etildi.  Biroq  ulam ing  soni 
ozchilikni 
tashkil 
etishi 
barobarida, 
hali 
mamlakatdagi 
siyosiy 
uyg‘onishdan  darak  bermasdi.  Bunday  uyg'onish  bir  o z  keyinroq,  qirol 
Fridrix  II  (1740—1786)  hukmronligi  davrida  amalga oshdi.

« 0 ‘ttiz  yillik  urush*  1618-yildan  1648-yilgacha  davom  etdi  va  Vestfaliya 
shartnomasining  imzolatiishi  bilan  yakun  topdi. 
Urushda  Yevropadagi  qator 
mamlakatlar,  jumladan,  Prussiya,  Fransiya,  Niderlandiya  va  Shvetsiya  ¡фйгок  etdi. 
janglaming  asosiy qismi  Germaniya  (Prussiya)  hududida olib  borilganligi  uchun  ushbu 
mamalakat  hammadan  ham  ko'proq  zarar  ko‘rdi.  buning  ustiga  Prussiya  urushda 
g‘oIib chiqmadi va hatto aytim hududlaridan  ayrildi.
www.ziyouz.com kutubxonasi


Yüklə 79,22 Kb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   85   86   87   88   89   90   91   92   ...   160




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©genderi.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

    Ana səhifə