‘zbekiston respublikasi oliy va 0 ‘rta maxsus ta’lim vazirligi
Yüklə 79,22 Kb. Pdf görüntüsü
|
jam iyatlarda bu sohaning barqaror nvojlamshi mumkin emas edi. Hukm dorlarning o ‘zlari. tom onidan va ulam ing bevosita ta sin ostida qabul qilingan q o n u n lar matbuotning livoji va erkinligiga to sqmlik qilardi. Q onuniy asoslari ancha mustahkam bo'lgan mg hz jum al^tikasi esa XVIII asrda fransuz va nemis jum ahstikasidan ancha ilgarilab ketdi. 1689 vilda Angliya parlam enti tom onidan H uquqlar to g risidagi Bill qilinib, unda m atbuotning huquqiy m asalalanga alohida o n n ^ ‘Mi. Bi huiiatning xalqaro ahamiyati bugungacha g oyat yuksak bo lib kelmoqda. H okim iyatning m atbuot ishiga aralashuvi chegaralab qo yiidi. Ii^ h z sudlari bugungi kunda ham matbuotni himoya qilish masalalanda o sha m urojaat qilib turishadi. Bundan shunday xulosa qilish mumfanki. matbu- otning erkin rivojlanishi uchun hukm dom ing so zi emas, balki qonunnm g kuchi, unga am al qilish muhimroqdir. XII bob. XVIII ASR BUYUK FRANSUZ INQILOBI MATBUOTI 1-fasl. Matbuotning umumiy ahvoli Inailob va m atbuot. XVIII asr fransuz inqilobi nafaqat Fransiya, balki b u t u n Y lv ro p aT an x in in g ham yangi davrini boshlab b e r d t O s a t o r fransuz m atbuoti demokratiya uchun shunchahk katta ish qildiki.u butun insoniyatning keyingi madaniy taraqqiyotxm Buyuk fransuz inqilobig b° 8 Fransuz inqilobi tarixini yozishni uning bevosita ¡sliíirokchilan boshlab berishgan. Gazetalar, jurnallar, pamfletlar, risola va kitoblar o sha davrning qaynoq nafasini bizgacha yetkazib keldi. Bu hom ga qadar tarixchilam ing ham , jumalistlaming ham diqqatim ° z,f a to^ b ^ î ! ^ ' XIX Buyuk fransuz inqilobi matbuotming demokratik an analan XIX asrning birinchi yarmidan e ’tiboran taraqqiyparvar jumalistika tom onidan rivojlantirildi. 1789-yilda yuz bergan inqilob Fransiyam larzaga solgan to'lqinlam ing dastlabkisi bo‘ldi. 1830-yildagi inqilob Burbonlar sulolasinmg hukmronligiga barham berib, uni Orleanlar monarxiyasi bilan a mashtirdln 1848-yilning iyuni burjua tuzumini saqlab qolish yoki yo q qilish uchun i u y u k Ä * davrini boshlab berdi va jahonda birinchi bor « s U a hokimiyatiga qarshi qurolli qo‘zg‘olon ko'tanldi. Bulaming barcba^ Fransiyada siyosiy demokratiyaning nisbatan tez nvojlanishiga yordam berdiki bunda dem okratik matbuotning roll katta bo ldi. . . . . . . Fransuz inqilobi tarixini mutaxassislar uch bosqichga ajratib ko r- satishadi. Bu inqilobda konstitusiyachilar h u k m r o n h g i ketidan jirondchUar hukm ronligi boshlandi. Ulardan keyin yakobinchilar hukmronligiga navbat etdi Inqilobni olg'a bostirgan bu partiyalanung har q a y s i s i llg orroq bo‘lean g‘o y alarga tayandi. Partiyalardan b in inqilobni boshqarish u y °^ da ^rsTn hatto , Z berayotgan o ‘zgarishlar bilan baravar q a d a m t a s h l a s ^ yaramay qolgan chog'da boshqa bii dadilroq ittifoqchisi urn chetlashtinb, www.ziyouz.com kutubxonasi gilotinaga, ya’ni boshni tanadan juda qiladigan joyga jo ‘natardi. Shu tariqa inqilob ayjiga chiqa bordi. O 'sha paytdagj matbuot tarixida ham inqiiob taraqqiyotining muayyan bosqichlariga m os bo'lgan eng xarakterli uchta davm i ajratib ko‘rsatish yaqqol ko‘zga tashlanadi. M onarxiyani to n ta rish davridagi birinchi bosqtehda (1789-yil m ay — 1792-yii avgust) butun demokratik m atbuot deyarli barcha masalalar bo'yicha aristokratiya va royalistlar m atbuotiga qarshi shafqatsiz kurash olib bordi. M atbuot erkintigi ilk bor «Inson va fuqaro huquqlari dekJaratsiyasi»- da, keyinroq 1791-yiigi Konstitutsiya m oddalarida o ‘z ifodasini topdi. ПсЫагЫ bosqfcfa 1792-yil 10-avgustdan 1793-yil 2-iyungacha bo'lgan muddatni o ‘z ichiga oldi. Bu bosqkhda royalistlar matbuoti barham topdi, ammo jirondchilar bilan yakobinchilar o ‘rtasida оЧа keskin kurash ketdi. Ushbu kurashda Jan Pol Marat, Jak Rene Eber, Maksimilian Robesper va Pryudom gazetalari muhim rol o‘ynadi. Ayni chog‘da Kamil D em uknning gazeta sahifalarida yoritib borilgan risolalari ham katta ahamiyatga ega bo'kii. Uchinchi bosqfch 1793-yil iyun oyining boshidan 1794-yil 9 ter- midorigacha 1 bo‘lgan muddatni qamraydi. Bu bosqichda yakobinchilar hamda bo‘lg‘usi termidorlar - kordclerlar murakkab ichki kurashni o ‘z boshlaridan kechirdilar, shuningdek, Fransuz Respublikasi kuchli ichki hamda tashqi tanglikka duch keldi. Fransiyada inqilob tufayli dem okratik matbuotning rivojlanish jarayonida (1789-yil may — 1792-yil avgust) ko'plab gazetalar (ashkil topdi. 1788-yilda butun qirollikda 60 ga yaqin davriy nashr chiqib turgan bo'lsa, 1789-yiliiing 14-iyulidan 1792-yilning 12-avgustiga qadar 500 dan ortiq turli xil gazetalar paydo bo'ldi. Ko'pchUik gazetalar «Патриоте» (Vatanparvar), «Революцион» (Inqilob) nom lari ostida chiqa boshladi. 1790-yildan «Републикансе» (Respublikachi), sal keyinroq «Respublika» nomli gazetalar yuzaga keldi. Katta hajmli «Буллитснь де Парис» (Byulleten), «Газетге» (G azett), «Летгере» (Letr), «Корриспонденсе) (Korrespondans), «Courrier de Fransais* (Kurer) «Трибуно де Пеупле» (Tribyun), «Аннал», «Хроник», «Консерватор» va boshqa nomdagi ko(plab nashrlar chop etiladigan bb‘ldi. Lekin imkoniyatlar cheklanganligi sababli gazetalami hajm dor va katta tirajda chiqarib turish ancha qiyinchilik tug'dirar edi. Inqilob arafasida eng keng tarqalgan nashr «Газете де Париж» (Parij gazetasi) 8 mingga yaqin mushtariyga ega bo‘lgan. K o'p hollarda gazetalar 300—500 nusxa atrofida, aksariyati haftada 2—3 marta chiqar edi. 1789- yilga qadar gazetalar broshura tarzida, ya’ni, bir nechta soniari bir- lashtirilgan holda sotilardi. Inqilob boshlangandan keyin gazetalar soni va adadi ko‘payib, ulaming har bir soni alohida sotiladigan bo‘ldi. 1 Tcrmidor — Fransuz respublikasida 1793—1805-yiUarda amal qilingan taqvimga ko‘ra, o ‘n birinchi oy nomi (1920-yil 17—18-avgust kunlariga to‘g‘ri keladi). www.ziyouz.com kutubxonasi Yüklə 79,22 Kb. Dostları ilə paylaş:
|