ZəHĠRƏDDĠn məHƏMMƏd babur

BABURNAMƏ 

 

383 

raq bir az öncə Lahora getmiş və bu ərzi-halı göndərmişdi. 

Cümə günü hərəkət etdik. Mən yenə gəmiylə gedib Çüsənin qarşısında 

keçən il günəşin tutulduğu və oruclu olduğumuz yurdu gəzdikdən sonra tək-

rar  gəmiyə  mindim.  Məhəmməd  Zaman  Mirzə  də  gəmiylə  gəldi.  Mirzənin 

təşviqi ilə məcun yedik. 

Ordu Kərmnas çayının sahilinə enmişdi. Hindular bu Kərmnas çayın-

dan çox çəkinirdilər, ona görə də bunlar bu sudan keçməyərək gəmiyə minib 

bu suyun qarşısındakı Qanq çayından keçdilər, etiqadlarına görə, bu su in-

sana  dəysə,  onun  ibadəti  batil  olurmuş.  Bu  adın  verilməsinin  səbəbini  də 

buna uyğun şəkildə açıqladılar. 

Kərmnas  çayının bir az yuxarı tərəfinə gedib  təkrar döndükdən sonra 

Qanqın (366 a) şimal tərəfinə keçdik və suyun sahilində gəmiləri durdurduq. 

İgidlər bir az əyləndilər və güləşdilər. Saki Möhsün dörd-beş adamla güləşə 

biləcəyini iddia etdi. Bir adamla güləşdi, az qala yıxılırdi, ikincisi Şadiyandı 

və Möhsünü yıxdı. Məhcub və mütəəssir oldu. Pəhlivanlar gəlib güləşdilər. 

Şənbə günü Kərmnas çayının keçidini aramaq üzrə adam göndərildiyi 

üçün ilk pəhərə doğru hərəkət etdik. Mən ata minib keçidə doğru bir küruh 

qədər çayın  yuxarı tərəfinə getdim. Keçid uzaq olduğu üçün təkrar geri dö-

nərək gəmiylə endiyimiz yerə gəldim. 

Ordu  Çusədən  bir  küruh  daha  irəlidə  düşərgə  salmışdı.  O  gün  təkrar 

qarabibər  dərmanı  düzəltdim.  Bir  az  isti  oldu,  bədənim  qabardı  və  çox  iz-

tirab çəkdim. İrəlidə bataqlı kiçık bir çay vardı; yol salmaq üçün ertəsi gün 

də orada qaldıq. 

Bazar  axşamı  Əbdüləziz tərəfindən  gələn hindistanlı  piyadanın  gətir-

diyi  məktuba  cavab  yazıb  göndərdim.  Bazar  ertəsi  sabahı  gəmiylə  gəldim. 

Külək  üzündən  gəmiləri  çəkərək  gətirdilər.  Keçən  il  uzun  müddət  qaldığı-

mız  Bəksər  önündəki  yurdun  qarşısına  gəlib  (366  b)  suyu  keçərək  buranı 

gəzdim. 

Çay sahilinə enmək üçün pillələr düzəldilmişdi, qırxdan artıq, əllidən 

az olardı. Yalnız üstdəki pillə qalmış, digər pillələri su yuyub aparmışdı. 

Gəmiyə  minib  məcun  yedik.  Ordugahın  bir  az  yuxarısında  bir  adada 

gəmini  dayandıraraq  pəhlivanları  gürəşdirdik.  Yatsı  vaxtı  ordugaha  gəldik. 

Keçən  il  ordunun  endiyi  bu  yurdda  Qanq  çayını  özüm  üzərək  keçmişdim. 

Bəziləri at, bəziləri da dəvə üstündə olduqları halda buraya gələrək gəzmiş-

dik. O gün tiryək qəbul etmişdim. 

Çərşənbə axşamı günü Kərimverdi, Məhəmməd Əli Heydər Riqabdar 

və  Baba  Şeyx  iki  yüzə  qədər  yaxşı  igidlə  birlikdə  düşmənlərdən  xəbər  bil-

mək üçün göndərildilər. 

Buradan  Benqal  elçisinə  bəhs  edilmiş  üç  maddəni  ərz  etməsi  əmr 

edildi. 

Çərşənbə  günü  Yunus  Əli  Behara  dair  müsbət  bəzi  şeylər  öyrənmək 

---

Zəhirəddin Məhəmməd BABUR 

 

 

 

384 

üçün Behardakı Məhəmməd Zaman Mirzənin yanına göndərildi. Bir az süst 

cavab  gətirdi.  Behar  şeyxzadələrinin adamı  ərzi-halla  birlikdə  Beharı bura-

xıb çıxdıqları xəbərini gətirmişdi. 

Cümə axşamı günü Turdu Məhəmmədlə Məhəmməd Əli Cəng-Cəngə 

türk  və  hind  əmirlərindən  və  oxçularından  iki  minə  yaxın  adam  verildi. 

Behar əhalisinə (367a) vəd fərmanları yazılıb getmələrinə izin verildi. Xoca 

Mürşid  İraqini  də  Behar  sərkarına  divan  təyin  edib  Turdu  Məhəmməd  ilə 

birlikdə göndərdik. Ertəsi gün də Məhəmməd Zaman Mirzə Behara getməyi 

qəbul edərək Şeyx Zeyn və Yunus Əli vasitəsilə bəzi şeylər ərz edib kömək 

üçün  bir  dəstə  adam  istəmişdi.  Bəzi  igidləri  Məhəmməd  Zaman  Mirzəyə 

köməkçi təyin edib bəzilərini da xidmətinə verdik. 

Şaban ayının birinci şənbə günü [=9 aprel] üç-dörd gündür oturduğu-

muz  bu  yurddan  hərəkət  etdik.  Mən  o  gün  ata  minib  Bucpur  ilə  Bihiyəni 

gəzdikdən sonra ordugaha döndüm. 

Xəbər bilmək üçün Məhəmməd Əlinin komandanlığında göndərilənlər 

bir dəstə kafiri məğlub edib Sultan Mahmudun [Ludi] oturduğu yerə varırlar. 

Sultan Mahmudun iki minə yaxın adamı varmış, bizim avanqardın xəbərini 

alınca vahiməyə düşmüş və iki filini öldürüb getmişdir. Bir filini də önçüləri 

ilə qoyubmuş. Bu igidlərdən iyirmiyə yaxın adam önçülərə yetişir, onlar da 

müqavimət  göstərmədən  qaçırlar.  Bizimkilər  bir  neçə  adamı  öldürdükdən 

sonra birinin başını kəsib, bir-iki adamı da diri olaraq yaxalayıb gətirdilər. 

Ertəsi gün hərəkət edib gəmiylə getdim. Bu arada Məhəmməd Zaman 

Mirzə də çaydan keçdi. Mirzənin keçməsini gözləmək üçün iki-üç gün (367 

b) orada qaldıq. Çərşənbə axşamı günü, ayın dördündə, Məhəmməd Zaman 

Mirzəyə bir dəst xas paltar, kəmərli bir qılınc, cins bir at və şəmsiyyə [çətir] 

inayət  edərək  Behar  vilayətini  ehsan  etdim.  Behar  sərkarından  bir  kürur 

iyirmi  beş  lek  xassə  mülkü  elan  edildi,  divanlığı  da  Xoca  Mürşid  İraqinin 

öhdəsinə verildi. 

Cümə axşamı günü o yurddan gəmiylə hərəkət etdim. Mən gəlincə bü-

tün gəmiləri dayandırdım. Sonra onları üzdürərək səf halında bir-birinə bağ-

lamalarını  əmr etdim.  Bütün  gəmilər  yığılmamış olduğu halda çayın  geniş-

liyindən  çox  artıq  idi.  Bəzi  yerin  dayaz,  bəzisinin  dərin,  bəzi  yerin  axıntılı 

və bəzi yerin də sakit olması üzündən bu şəkildə çox gedilə bilmədi. 

Gəmilərin  səfində  bir  timsah  görünür.  Bir  balıq  timsahdan  qorxaraq 

elə hündürə sıçrayır ki, bir gəminin içinə düşür, tutub gətirdilər. 

Yurda  gəldiyim  zaman  gəmilərə  ad  qoydum.  Aqrada  Sanka  savaşın-

dan  bir  az  öncə  tamamlanmış  olan  əski  əməkdar  böyük  gəmiyə  Asayiş  adı 

verildi. Bu il səfərə çıxmadan bir az əvvəl (368 a) Arayiş xan bir gəmi dü-

zəltdirib hədiyyə  etmişdi. Bu dəfə  ona da bir talvar düzəltdirdim  və  bu gə-

miyə  Arayiş  adı  verildi.  Sultan  Cəlaləddin  də  hədiyyə  etdiyi  gəmiyə  bir  az 

böyük bir talvar düzəltdirmişdi, onun üzərinə bir talar da düzəldilməsi  əmr 

---