ZəHĠRƏDDĠn məHƏMMƏd babur

BABURNAMƏ 

 

83 

dəbilqəni  yararaq Səmədin başına işləyir. Səməd yaralı olmasına baxmaya-

raq  Şahsuvarın  başına  elə  bir  zərbə  endirir  ki,  qılınc  Şahsuvarın  başından 

ovuc qədər bir sümük parçasını alıb götürür. Şahsuvarın dəbilqəsi yox imiş, 

başını  sarıdılar  və  yaxşı  oldu.  Səmədin  başını  sarıyacaq  adam  yox  idi,  üç-

dörd gün sonra bu yaradan öldü. 

Qazaxlıq və fəlakətlərdən qurtularaq vilayəti  yenicə aldığımız bir əs-

nada gerçəkləşən bu məğlubiyyət  çox vaxtsız oldu. Mənə  böyük bir dəstək 

olan  Qənbər  Əli  Moğul  [Səllah]  Əndican  alındığı  zaman  vilayətinə  getmiş 

olduğundan (66 a) burada yox idi. Vəziyyət belə ikən [Sultan Əhməd] Tən-

bəl də Cahangiri yanına alaraq Əndicanın bir şəri məsafəsində yerləşən Eyş 

təpəsinin  önündəki  çayıra  gəldi.  Bir-iki  dəfə  Çihil  Doxtəran  üzərindən  əs-

gərini düzərək Eyş təpəsinin ətəyinə qədər irəlilədi, ancaq bizim igidlər qüv-

vələrini bir araya gətirib məhəllə və bağların arxasına qədər irəliləyərək on-

lara qarşı çıxdıqları üçün daha artıq irəli gedə bilmədilər və təpənin ətəyin-

dən geri qayıtdılar. 

Tənbəl bu tərəfə gələndə ələ keçirdiyi bəylərdən Mirim Lağari ilə Tu-

kayı öldürdü. Bir aya yaxın bu ətrafda oturdu, lakin heç bir iş edə bilmədən 

Oş tərəfinə qayıtdı. Oş İbrahim Saruya verilmişdi və orada onun adamı var-

dı. Oşu Tənbələ qarşı bağladılar. 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

---

Zəhirəddin Məhəmməd BABUR 

 

 

 

84 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

FƏRQANƏ - 905 (8 AVQUST 1499 - 28 İYUL 1500) 

 

DOQQUZ YÜZ BEġĠNCĠ ĠLĠN HADĠSƏLƏRĠ 

 

Vilayətlərin atlı və piyada əsgərlərinə təcili xəbərçilər və tədarükçülər 

göndərildi. Qənbər Əliyə və öz vilayətlərinə getmiş olan əsgərlərə də xəbər-

çilər yollayıb qalxan, qazma, balta və əsgərin silahlandırılmasına lazım olan 

digər  şeylər  üçün  tədbirli  tədarükçülər  təyin  edildilər.  Vilayətdən  əsgər  ola 

biləcək atlıları, piyadaları və hər tərəfə işlə bağlı getmiş olan adamları və si-

pahiləri toplayaraq Tanrıya təvəkküllə məhərrəm ayının (66 b) on səkkizin-

də  [=25  avqust  1499]  Hafiz  bəyin  [Məhəmməd  Dulday]  çarbağına  hərəkət 

etdim. Bir-iki gün çarbagda qalıb çatışmayan paltar və sursatı hazırlayıb ta-

mamladıqdan sonra atlı və piyada əsgərin sağ qol, sol qol, mərkəz və önçü 

hissələrini düzənləyib səf halında Oş tərəfə müxaliflərin üstünə yürüdük. 

Oşa yaxınlaşanda müxaliflərin o civarda dura bilməyərək oranın şima-

lında  yerləşən  Ribati-Sərhəng  tərəfinə  getdikləri  xəbəri  gəldi.  O  gecə  Lat-

kənd kəndinə endik. Sabah tezdən hərbi bir nizamla Oşdan keçərkən müxa-

liflərin Əndican tərəfinə getdiyini xəbər aldıq. Biz də Özgənd üzərinə yürü-

dük və bizdən öncə o civarı yağmalaması üçün axınçı göndərdik. 

Əndicana getmiş olan müxaliflər ora çatıb gecə ikən xəndəyə girərək 

divarlara nərdivan qoyarkən kurqandakılar bunu eşidir, müxaliflər də heç bir 

şey edə bilmədən geri qayıdırlar. Bizim axınçılarımız da Oş civarını yağma-

lamaqla birlikdə ciddi bir şey ələ keçirmə bildən dönüb gəldilər. 

 

MADU KURQANININ ALINMASI 

 

Oş  vilayətinin  kurqanlarından  olan  Madu  kurqanı  o  zaman  öz  möh-

kəmliyi ilə məşhur idi. [Sultan Əhməd] Tənbəl kiçık qardaşı Xəlili iki yüz-

iki  yüz  əlli  adamla  orada  qoymuş  (67  a)  və  Xəlil  kurqanı  bağlamışdı.  Biz 

gəlib savaşaraq Madu kurqanını almağa çalışdıq. 

Madu kurqanı  çox sağlam bir kurqandır. Şimal tərəfində bir çay var. 

Kurqan olduqca yüksəkdə yerləşir. Çaydan ox atılırsa, bəlkə də divarına çat-

---

BABURNAMƏ 

 

85 

maz. Su yolu da o tərəfdədir. Bu yolu kurqandan aşağıya doğru küçə şəklin-

də iki tərəfinə divar tikərək nəhrə qədər gətirmişlər. Təpə tərəfləri xəndəkdir. 

Çay yaxın olduğu üçün buradakı daşlardan qazan qədər böyük olanları 

alıb kurqana çıxarmışlar. Madu kurqanından o qədər böyük daşlar atdılar ki, 

bu  qədər  kurqan  müharibəsi  olduğu  halda  heç  bir  kurqandan  belə  daşlar 

atılmamışdır. Katda bəyin böyük qardaşı Əbdülqüddüs Kuhbər divarın dibi-

nə qədər çıxmışdı. Divardan üzərinə o qədər daş atdılar ki, Əbdülqüddüs heç 

bir  yerə  toxunmadan  havadan  birbaşa  uçaraq  bu  qədər  yüksək  yerdən 

kurqan bayırının dibinə qədər yuvarlana-yuvarlana gəldi. Lakin heç bir şey 

olmadı,  dərhal  atına  minib  getdi.  Su  yolunda  Yarəli  Bilala  bir  daş  ataraq 

başını partlatdılar. Bir çox adam bu daşlardan (67 b) öldü. 

Sabah  tezdən  təkrar  müharibəyə  başlandı  və  günortada  əvvəl  su  yolu 

alındı. Savaş axşama qədər davam etdi. Artıq su yolu alındığı üçün bir şey 

edə bilmədilər və ertəsi sabah aman diləyib kurqandan çıxdılar. Tənbəlin ki-

çık qardaşı Xəlilin dəstəsindəki yetmiş-səksən və ya yüz adam əsir edilərək, 

yaxşı mühafizə edilmələri üçün Əndicana göndərildi. Bizim də bəylərimiz, 

içkilərimiz və yaxşı adamlarımız onların əlinə  düşmüşdü. Bu iş yaxşı oldu. 

Madu alındıqdan sonra Oş kəndlərindən olan Ünçü-Töbə adlı yerə en-

dik.  Digər  tərəfdən  Tənbəl  də  Əndicandan  dönərək  Ribati-Sərhəng  kəndlə-

rindən  Abi-Xan  deyilən  yerə  gəldi.  Bu  iki  ordunun  arasındakı  məsafə  bir 

ağac idi. Bu arada Qənbər Əli xəstələnərək Oşa getdi. Bir ay və ya qırx gün 

qədər orada qaldıq, lakin müharibə olmadı. Yalnız bizim ərzaqçılarla onların 

ərzaqçılan arasında kiçık çarpışmalar baş verirdi. 

Bu müddət  ərzində  gecələr ordugahın  ətrafında  çox  yaxşı  ehtiyat  tər-

tibatı  alındı: xəndəklər qazılır və xəndək olmayan  yerlərə  ağac qazıqlardan 

əngəllər qoyulur, mövcud sipahilər də tam silahlı olaraq xəndək kənarına çı-

xarlardı. (68  a) Bu qədər ehtiyatlı davrandığımız halda, hər üç-dörd gündə 

bir gecələr əsgərlər silah başına çağırılırdı. 

Bir  gün  ərzaqçıların  başında  Seydi  bəy  Tağayi  getmişdi.  Düşmənin 

adamları üstün qüvvələrlə gələrək ani bir vuruşma əsnasında Seydi bəyi əsir 

aldılar.  

 

BAYSUNQUR MĠRZƏNĠN XOSROV ġAH 

TƏRƏFĠNDƏN ÖLDÜRÜLMƏSĠ 

 

Xosrov şah bu il Bəlx üzərinə yürümək düşüncəsi ilə Baysunqur Mir-

zəni  çağırıb  Qunduza  gətirtdi  və  Bəlx üzərinə  yürüdü. Uyaca  gəldiklərində 

xain və kafir Xosrov şah səltənət davasıyla -belə insaniyyətsiz, hünərsiz, də-

yərsiz, qorxaq, insafsız və ədalətsiz bir adama səltənət nəsib olarmı?- Bay-

sunqur Mirzəni bəyləri ilə birlikdə həbs etdi və onu kirişlə boğdurub məhər-

rəm  ayının  onunda  [=17  avqust  1499]  bu  xoş  təbiətli,  çox  fəzilətli,  dəyərli 

---