Zülfi Güler-Fuzûlî’nin Divanına Sosyal Psikoloji Açısından Bir Bakış
Yüklə 204,18 Kb.
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Adıyaman Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Yıl: 4, Sayı: 7, Aralık 2011, s. 85-106
Adıyaman Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Yıl: 4, Sayı: 7, Aralık 2011, s. 85-106 95
Fuzûlî’nin Divanına Sosyal Psikoloji Açısından Bir Bakış (Ötekileştirilmiş Fuzûlî) Bu beytinde Fuzûlî “dost ilgisiz, felek acımasız ve sebatsız, dert çok, dert ortağı yok, düşman güçlü, buna karşılık talih çok zayıf” diyor; adeta bütün felek başına yıkılmış, tamamen çaresiz kalmış bir durumda olduğunu ifade ediyor. Şair, feleğin ve halkın düşmanca davranışından söz ediyor. Dost bî-pervâ felek bî-rahm devrân bî-sükûn Derd çoh hem-derd yoh düşmen kavî tâli‘ zebûn G sh.356 Fuzûlî yalnızlığını ve kimsesizliğini, çaresizlik ve ümitsizlik duygusunu da katarak en güzel şu beyitlerde ifade etmiştir. Şair tamamen yalnız ve kimsesiz olduğunu ve yalnızlığın kendisini korkuttuğunu söylüyor; yalnızlık belalar girdabı gibi etrafını sarmış, kendisini boğacak duruma gelmiştir. Kapısını açıp derdini soran hiç kimse yok; rüzgârın ara sıra kapısını gıcırdatması da onu tedirgin ediyor. Fuzûlî’nin davranışları, yaşayışı yüzünden halk ona tamamen yabancı olmuş, onu dışlamıştır; kendi derdine kendisi yanıyor, kendi kendine yetmeye çalışıyor.
Yetdi bî-kesliğüm ol gâyete kim çevremde
Kimse yoh çizgine girdâb-ı belâdan gayrı G sh.397
Ne yanar kimse mana âteş-i dilden özge
Ne açar kimse kapum bâd-ı sabâdan gayrı
Ey Fuzûlî il kamu ağyârum oldu yâr içün Sûz-i dilden gayrı bir dil-sûz yârüm kalmadı G sh.384
Yukarıdaki beyitlerinde olduğu gibi aşağıdaki kıta ve beyitlerinde de “yalnızlık duygusu iddiasız, çaresizliğin kabul edildiği bir anlatımla verilir. Fuzûlî’de bu çaresizlik bazen de yakarış olur. Şair, güçsüzlük, çaresizlik karşısında eziktir” (Mengi, 1996). Yalnızlık, kimsesizlik onu çaresiz bırakmıştır. Bu murabba kıtasında ve beyitte yalnızlığına, kimsesizliğine çare aradığını ancak bulamadığını söylemektedir.
İsteyüp bir çâre çoh yeldüm yüğürdüm her yana
Rahm edüp bir kimse, imdâd etmedi mutlak mana Çâresüz kaldum mürüvvet isteyü geldüm sana
Rahm kıl devletlü sultânum mürüvvet çağıdur Mrb sh.469
Derdümi ‘âlemde pinhân dutduğum nâ-çârdur
Uğrasaydum bir tabîbe âşikâr etmez m’idüm G sh.319
Adıyaman Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Yıl: 4, Sayı: 7, Aralık 2011, s. 85-106
96 Zülfi GÜLER Fuzûlî bu beyitte kendini tarif ederken “ben kimim: kimsesiz, çaresiz, yersiz-yurtsuz, kaderi uygunsuz, ikbali altüst olmuş, bahtı yaman olan birisiyim” diyor. Şair, kimsesizliğini ve çaresizliğini diğer olumsuzluklarla da destekleyerek ifade ediyor. Men kimem bir bî-kes ü bî-çâre vü bî-hânümân Tâli‘üm âşüfte ikbâlüm nigûn bahtum yaman Tc sh.431 Şu beyitlerde de Fuzûlî, aynı dert ve sıkıntılardan dolayı, yani toplum tarafından ötekileştirilmiş, yalnız bırakılmış olmasından dolayı ümitsizliğe kapıldığını ifade ediyor. İlk beyitte “ümit gölgesi kaybolmuş, buna karşılık arzu ve isteklerin güneşi yakıcı; talihsizlik aşırı derecede, bu kötü durumu giderecek bir tedbir yok.” İkinci beyitte şair kendine seslenerek “bu gam gecesinin biteceğine dair bir ümit yoktur. ‘Sabah olur, gamın karanlığı gider, huzurun aydınlığı gelir’ derler ama bu söz sadece bir tesellidir.” diyerek kesin bir ümitsizlik içerisinde olduğunu belirtiyor. Aslında ümitsizlik ile çaresizlik birbirine bağlı hatta aynı duygulardır. Fuzûlî’yi bu kadar çaresiz, bu kadar ümitsiz hale düşüren durumun kimsesizlik ve yalnızlık olduğunu yine kendisi beyitlerinde belirtmiştir. Sâye-i ümmîd zâ’il âftâb-i şevk germ Rütbe-i idbâr ‘âlî pâye-i tedbîr dûn G sh.356
Ey Fuzûlî şâm-i gam encâmına yohdur ümîd Bir tesellîdür sana ol söz ki derler var subh G sh.179 Ama yalnızlık insanı sadece çaresizliğe ve bunalıma sürüklemez; “çoğu kez yapıcı ve yaratıcı sonuçlar doğurur. Yaratıcı insan yapıtlarını ya da buluşlarını ancak böylesi yapıcı bir yalnızlık süresinde ortaya çıkarabilir. Yaratıcı insan ancak yalnız kalabildiği zaman içsel dünyasının zenginliklerine inebilir ve bunları sonradan, eser ya da buluşlar olarak bize ulaştırabilir” (GEÇTAN 1996:109). Bu açıdan bakıldığında, Fuzûlî’yi Fuzûlî yapan, Türk Edebiyatının en büyük şairleri arasına hatta başına koyan, işte bu yalnızlık sürecidir denilebilir.
düşüncesiyle de geniş bir uyum sağlayan aşk, hicran ve hüzün, mihnet ve gam, yalnızlık ve kimsesizlik, acizlik ve fakirlik, talihsizlik ve nasipsizlik gibi her okuyucuya/her insana tesir eden hususlardır. Fuzûlî, “Farsça divanının mukaddimesinde içinde büyüdüğü bölgeden bahsederken diyor ki: “mademki mihnet beşiğinde meşakkat sütü ile beslenmişsin ve bu su ve bu havada büyümüşsün, biliyorum ki yaratılışında dert izleri vardır. Ve keder ve acı alâmeti ise belagatin sermayesidir. Şaire zevk ve safa lazımdır deme. Dertli şiirler yaz ki bu yolda muvaffak olasın. Dertsizin sözünde zevk bulacağını sanma, - çünkü onun gönlünün içinde bir dert, ciğerinde bir dağ yoktur. Ayş u işret ve rahat, güzel şiir vücuda getirmez. Mihnet ve gamdan doğan şiir, müessir olur.” (Karahan 1989:185). Fuzûlî, çile çekmenin insanı olgunlaştıracağına, yücelteceğine inanıyor. Hz. Ali övgüsünde yazdığı kasidesinin nesibindeki şu beyitlerde “gül gonca halindeyken dünya zulmüyle bağrı kan dolar; bu sıkıntılı hapis ve zindan halini yaşayıp olgunlaşınca açılır, feraha kavuşur. Yağmur damlası bir müddet midye karnında hapsolur, o da
Yüklə 204,18 Kb. Dostları ilə paylaş:
|