0 modul: Quymakorlik asoslari. Reja: Model komplekti 2

Qolip gili. Yuqorida qayd etilganidek, qolip gili ham tabiiy birikma bo’lib,
uning tarkibida gilli moddalar 50% dan ortiq bo’ladi. Uning suv bilan aralashmasi 
qum donlarini o’zaro bog’lash xususiyatiga ega. Gilli moddalar asosi plastik va
qovushqoq kaolinit (A1
2
0

3

· 2Si0
2
· 2N

2
0) dan iborat bo’lib, unda qisman Fe

2
0

3

,
SaS0

3
, K

2
C0
3

, Na
2

C0

3
va boshqa begona birikmalar ham bo’ladi, ular gilni 

bog’lash xususiyatini pasaytiradi.
Oddiy xossali gillarni qum donlarining o’zaro bog’lash xususiyatiga ko’ra 
uchta sortga, bir necha sinfga va guruhdarga ajratiladi. 46–jadvalda bu

---

guruhlarning shartli belgilari, bog’lash qobiliyati, ishlatilishi haqida ma’lumotlar

keltirilgan. 
SHuni qayd etish joizki, gillar tabiatda ko’p tarqalgan, arzon moddalardir.
Ularni xossalariga ko’ra oddiy sifatli (shartli ravishda F harfi) va yuqori sifatli 
(shartli ravishda B harfi) xillariga ajratiladi. Oddiy sifatli gillardagi suv
molekulalari qum zarrachalarini sirtlari bo’yicha o’zaro bog’lasa, yuqori sifatli 
bentonit gillar (A1
2
O

3
· 4SiO

2
· N

2
O+N

2
O) esa qum zarrachalarni faqat sirtlari 
bo’yicha emas, balki ichki qatlamlari bo’yicha ham bog’laydi. SHu boisdan
ularning qum donlarini o’zaro bog’lash xususiyatlari oddiy gillarga qaraganda 2–3 
marta ortiq bo’ladi.
Qolip (sterjenь) materiallariga yuqorida qayd etilgan zaruriy xossalarga ega 
bo’lishi uchun qum donlarini bog’lovchi sifatida ma’lum miqdorda gildan tashqari
spirt bardasi, tsement, suyuq shisha, qolip materialini quymaga yopishishining 
oldini olish uchun unga ma’lum miqdorda toshqumir kukuni, changsimon kvarts
qumi va boshqalar, shuningdek gaz o’tkazuvchining qayishqoqligini orttirish 
uchun yog’och qipig’i va boshqa moddalar qo’shiladi.