0 ‘zbek isto n respublikasi oliy va q ‘rta m axsus t a ’lim vazirligi toshkent moliya instituti
Yüklə 3,9 Mb. Pdf görüntüsü
|
| 47
6-MAVZU. O'ZBEKISTONDA SUG‘URTANING RIVOJLANISH BOSQICHLARI 6.1. O'zbekistonda sug‘urta xizmatlarini tashkil topishi va rivojlanish bosqichlari. O'zbekiston sug'urta bozori rivojlanishida davlat miqyosida ijtimoiy rivojlanishning asosiy omillaridan biri sifatida qaralgan boiib. mavjud shart- sharoitlar, milliy sug'urta an'analari va madanivati hisobga olingan holda isloh etilgan va milliy sug'urta bozori tashkil topishi va shakllanishi sckin astalik hilan tubdan o'zgarib borgan va bir nechta bosqichlami bosib o 'tgan'9. Respublikamiz sug'urta bozorining isloh etilishini birinchi bosqichi (1991-1996 yillar) sug'urta bozoriga xususiy sug'urta kompaniyalarini kirib kclishi va Davlat sug'urtasi (Gosstrax)ni transformatsivasi jarayoni boshlanishi bilan bog'liq bo'lib, shakllanayotgan tadbirkorlikning huquqiy bazasi bilan qo'llab quvvatlangan. 1991 yilning o'zida milliy iqtisodiyotimizni isloh qilinishining qonuniy rasmiylashtirilishiga asos solgan "O'zbekiston Respublikasidagi tadbirkorlik haqida'’gi. "O'zbekiston Respublikasidagi korxonalar to'g ‘risida"gi kabi o'sha davming progressiv qonunlari qabul qilingan. "O'zbekiston Respublikasi I'uqarolik kodeksi” (kodeksning 52-bobi sug'urta masalalariga bag'ishlangan) amalga kiritilguniga qadar (mart 1997 yil) “O'zbekiston Respublikasidagi korxonalar to'g'risida“gi qonun xo'jalik yurituvchilar tomonidan Respublikamizning o'ziga xos iqtisodiy konstitutsiyasi sifatida qaralgan. 1992 yil 31 dekabrda O'zbekiston Respublikasi Prezidenti xuzuridagi Vazirlar Mahkamasining 605-sonli qarori bilan O'zbekiston SSR Ministrlar Sovetining 1979 yil 9 oktyabrdagi "O'zbekiston SSR davlat tckshirish organlari to'g'risidagi Nizomni tasdiqlash haqida”gi 700-sonli qarori bekor qilinib, "O'zbekiston davlat sug'urta organlari to'g'risida”gi Nizom tasdiqlangan. Ushbu Nizomga muvofiq O'zbekiston Respublikasi Moliya vazirligi huzuridagi O'zbekiston Respublikasi Davlat sug'urta bosh boshqarmasi (“O'zdavsug'urta”) va unga bo'ysunuvchi davlat sug'urta boshqarmalari va nazorat muassasalari O'zbekiston Respublikasi davlat sug'urta organlari hisoblangan. "O'zdavsug'urta” O'zbekiston Respublikasi Moliya vazirligi huzurida bo'lib. to'la mustaqil xo'jalik sifatida ish olib borgan va davlat sug'urta organlarining yagona tizimini tashkil etganJ° Bu davrda nodavlat sug'urta kompaniyalari faoliyat yuritgan bo'lsalarda. sug'urta sohasida Davlat sug'urta organlari ustun kelgan. Chunki, "O'zdavsug'urta" butun Respublika bo'yicha tarqalgan keng tarmoqli va barqaror davlat strukturasi imidjiga ega bo'lgan. Qolaversa. O'zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 1993 yil 23 dekabrdagi qarorlari bilan amalga kiritilgan. fuqarolarga qarashli mol-mulkining davlat majburiy sug'urtasi va qishloq xo'jaligi korxonalari mol-mulkining davlat * 0 29 VMapoB C.A. CTaHOBJieHHe h pa3Btrrae puHKa cTpaxoBbrx ycjiyr b V'36eKncTaHe. H CTpaxoBoe ae.io, T.: 2007 Ksl C. 32-35. i0. O'zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasi qaron. O 'zbekiston davlat sug'urta organlari to'g'risida O'zbekiston Respublikasi Hukumati qarorlari to'plam i T., 1992. 12-son, 40-modda. 48 majburiv sug'urtasi kabi va boshqa sug'urtaga oid qonun hujjatlari “O lzdavsug'urta"ga majburiv sug'urtani amalga oshirishga ustunlik bergan. 3 1 31 O 'z b e k isto n R espublikasi M oliva vazirligim ng iHtp/.’w w w m f uz internet sallifast m a lum otlan asosida inualliflar jam o asi to m o n id an tayyorlangan. 49 Bozor iqtisodiyotiga o‘tish, erkin raqobatni talab qilinishi va O'zbekiston Respublikasida sekin astalik bilan Davlat sug‘urta tashkiloti o'mida yangi sug'urta tashkilotlarini tuzish zaruriyati tug'ilganligi sababli, 1993 yil 6 mayda tijorat sug'urtasi amalga oshirilishiga, sug'urta faolivati davlat nazoratiga va milliy sug'urta bozorida chet el sug'urtalovchilaming faoliyat yuritishlariga huquqiy asos solgan hamda ‘'0'zdavsug‘urta’?ning yakka hokimligini bartaraf etilishiga manba bo'lib hizmat qilgan “Sug'urta to'g‘risida"gi qonun amalga kiritildi. Lekin, 1997 yilga qadar barcha nodavlat sug'urta kompaniyalari xissasiga umumiy sug'urta mukofotlari tushumining bir foizidan ham kam bo'lgan ulush to'g'ri kelgan3". O'zbekiston sug'urta bozorining rivojlanish dinamikasi 7.1-rasmda keltilgan. O'zbekiston Respublikasining “Sug'urta to 'g’risida": gi qonuni amalga kiritilganidan so'ng. 1994 yil aprelda O'zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining “O'zbekiston Respublikasida investitsiyalaming sug'urta himoyasini ta’minlashga oid chora-tadbirlar to‘g‘risida» gi 206-sonli qaroriga asosan “O'zbekinvest" milliy sug'urta kompaniyasi tashkil etildi. Shu yilning o'zida MDX davlatlari ichida birinchi bo'lib. ustav sarmoyasi 100 million AQSH dollari bo'lgan O'zbekiston Respublikasiga yo'naltirilayotgan xususiy chet el investitsivalarini siyosiy tavakkalchiliklardan sug'urtaviy ta'minlaydigan “O'zbekinvest Intemeshnl” kompaniyasi tashkil etildi va London shahrida (Buyuk Britaniya) da ro'yxatdan o'tkazildi. Bundan tashqari Respublikamiz hududida “Uz-AIG" va “Uzbeksug'urta-AON- Lixu" qo'shma sug'urta kompaniyalari. "Umid’\ “Yo'lovchi” kabi xususiy kompaniyalar va boshqa 60 taga yaqin davlat va xususiy sug'urta kompaniyalari faoliyat yuritgan.* 33 O'zbekiston Respublikasi Prezidentining 1995 yil 26 iyuldagi “Xususiy tadbirkorlik va kichik biznesni sug'urta yo'li bilan himoya qiluvchi agentlikni tashkil qilish to 'g ‘risida”gi farmoni bilan tadbirkorlikni va kichik biznesni jadal rivojlantirish, tadbirkorlik harakati davlat tomonidan qo'llab-quvvatlanishini hamda kreditorlarga qarz kapitali evaziga kafolatlar berilishini ko'zda tutuvchi dasturlami ro'yobga chiqarish uchun qulay shart-sharoitlar vujudga keltirilishi maqsadida 10.0 million so'm ustav jamg'armasi bilan “Madad” sug'urta agentligi tashkil etildi. 1993 yil 7 mayda qabul qilingan “Umumiy foydalanishdagi havo. temir yo'l. ichki suv va avtomobil transport yo'lovchilarining majburiy shaxsiy sug'urtasi to'g'risida'gi O'zbekiston Respublikasi Qonuni. O'zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 1994 yil 26 yanvardagi “Harbiy xizmatchilar va harbiy majburivatli shaxslaming, oddiy askarlar hamda boshliqlar tarkibiga kiruvchi shaxslaming davlat majburiy shaxsiy sug'urtasi to‘g'risida"gi, 1994 yil 16 iyuldagi "Ko'mir, neft, gaz qazib olish va geologiya razvedka ishlari tizimi xodimlarining majburiy davlat sug'urtasi to‘g ‘risida”gi hamda 1994 yil 30 dekabrdagi “O'zbekiston Respublikasida transport vositalari va boshqa o'zi yurar mashina hamda mexanizmlar egalari fuqarolik javobgarligini majburiy sug'urtasi to‘g ‘risida”gi qarorlari ayrim sohalarda ’2 MupcazibiKOB M.A. 3Tam>i peijjopMHpoBatfHfl cTpaxoBoro pbiHKa pecnySnraai KaK BaacHefiinero 3 ncMenra 4)HHaHCOBOH KH(|)pacTp>Tcr),pbi cipaHbi. 0 ‘zbekiston Respublikasi bank va moliya tizim larida islohotlarm chuqurlashtirish muammolari (Xalqaro ilmiy-amaliy konferensiya). T.: Moliya, 2005. 125-b. 33 B. A HaceH va boshqalar. Bozor qonuniyati asoslari. T.: Toshpoligrafkombinat, 1996. 385-386-b. 50 risklarni kamaytirishga, ushbu sug'urta turlarini amalga oshiruvchi sug'urta kompaniyalari stmkturasini rivojlanishiga xizmat qilib, sharoit yaratgan holda sug'urta sohasidagi shu davming sug'urta sohasini rivojlanishi uchun sharoit yaratib bergan muhim qonun hujjatlari bo'ldi. Ikkinchi boskich (1997-2002 yillar) ni bugungi kunda peshqadam bo'lgan sug'urta bozorining asosiy ishtirokchilari shakllangan bosqich deb atasak mubolag'a bo'lmaydi. Bu bosqichda. hukumatimiz rahnamoligida bozor iqtisodiyoti sharoitiga xos yirik sug'urta kompaniyalari tashkil etildi. O'zbekiston Respublikasi Prezidentining 1997 yil 18 fevraldagi ''O'zbekinvest" eksport-import milliv sug'urta kompaniyasini tashkil etish to'g'risida” gi farmoniga muvofiq "O'zbekinvest" milliv sug'urta kompaniyasi "O'zbekinvest" eksport-import milliy sug'urta kompaniyasiga aylantirildi. Konipaniyaning ustav sarmoyasi 60 million AQSH dollariga tenglashtirildi va daromaddan olinadigan soliqdan hamda mulk solig'idan besh yil muddatga ozod qilinib, soliq solishdan ozod qilingan barcha mablag'lar kompaniyaning ustav sarmoyasini hamda uning sug'urta zaxiralari jamg'armasini ko'paytirishga yo'naltirilishi belgilandi. O'zbekiston Respublikasi Prezidentining 1997 yil 25 fevraldagi PF-1713-sonli farmoni bilan O'zbekiston Respublikasi Moliya vazirligi qoshidagi Davlat sug'urta Bosh Boshqarmasi negizida ochik aksivadorlik jamiyati shaklida 2000.0 million so'm ustav jamg'armasi bilan "O'zagrosug'urta” Davlat-aksiyadorlik sug'urta kompaniyasi tashkil etildi va shu bilan sug'urta sohasidagi davlat monopoliyasiga barham berildi'4. "O'zagrosug'urta” Davlat-aksiyadorlik sug'urta kompaniyasi ham daromad solig'i va mulk solig'i to'lashdan besh yil muddatga ozod qilindi. O'zbekiston Respublikasi Prezidentining 1997 yil 25 fevraldagi PF-1713-sonli farmoni ijrosini ta’minlash maqsadida qabul qilingan O'zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 1997 yil 6 martdagi «0'zagrosug‘urta» Davlat-aksiyadorlik sug'urta kompaniyasi faoliyatini tashkil etish masalalari to'g'risida” gi qarori bilan qishloq xo'jaligi ishlab chiqaruvchilari. korxonalar va qishloq joylarida yashovchi aholi mulkiy manfaatlarining sug'urta himoyasi kompaniya faoliyatining ustuvor yo'nalishi etib belgilandi. O'zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 1992 yil 31 dekabrdagi “O'zbekiston Respublikasi davlat sug'urta organlari to'g'risidagi nizomni tasdiqlash haqida” gi va 1993 yil 23 dekabrdagi “Jamoa. davlat xo'jaliklari va boshqa davlat qishloq xo'jalik korxonalari mol-mulkining davlat majburiy sug'urtasi to'g'risida"’ gi qarorlari bekor qilindi. Ko'p o'tmay, O'zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 1997 yil 14 martdagi 144-sonli qarori bilan “Kafolat” Davlat aksivadorlik sug'urta kompaniyasi tashkil etildi va Respublika shaharlarida joylashgan vuridik va jismoniv shaxslarga sug'urta xizmatlai'ini ko'rsatish "Kafolat” Davlat aksivadorlik sug'urta kompaniyasi 3 4 34 MupcanbiKOB M.A. 3"raribi pe(J)opMHpoBaHHH CTpaxoBoro pbiraca pecnyojiHKH KaK Ba^cHemuero 3.ieMeHTa (JjnHaHcoBOH HH(j)pacTpyKT>'pbi cTpaHbi. 0 ‘zbekiston Respublikasi bank va m oliya tizimlarida islohotlarni chuqurlashtirish muammolari (Xalqaro ilmiy-amaliy konferensiya). - T.: Moliya, 2005. - S. 125. 51 faoliyatining ustuvor sohasi etib belgilandi. Shuningdek. mazkur sug'urta kompaniyasi sug'urtaning majburiy davlat turlarini o'tkazishga vakil qilindi’5. Shu tariqa. bu davrda sug'urta bozori boiindi, ixtisoslashdi. ’’O’zbek invest” eksport-import milliv sug‘urta kompaniyasi tashqi iqtisodiy faoliyat va chet el investitsiyalari sohasida. ’’O'zagrosug'urta” Davlat aksiyadorlik sug’urta kompaniyasi qishloq xo'jaligi risklarini sug'urtalashda va qishloq joylarida transport egalari fuqarolik javobgarligini majburiy sug’urtasini amalga oshirishda, “Kafolaf Davlat aksiyadorlik sug'urta kompaniyasi shahar joylarida transport egalari fuqarolik javobgarligini majburiy sug'urtasini va boshqa majburiy davlat sug'urtasi turlarini amalga oshirishda hamda shaharlarda joylashgan yuridik hamda jismoniy shaxslami sug’urtalashda. “Madad” sug'urta agentligi esa tadbirkorlik va kichik biznesni sug'urtalashda faoliyat ko'rsatib, mashg'ul bo'ldi. O'zbekiston Respublikasining Fuqarolik kodeksi (mart 1997 yil) amalga kiritilishi bilan sug’urta bozorining asosiy va muhim bo'lgan qonun hujjatlari shakllanishi o'z nihoyasiga yetdi. O'zbekiston Respublikasining 1997 yil 26 dekabrdagi "O'zbekiston Respublikasining ayrim qonun hujjatlariga o'zgaitirish va qo'shimchalar kiritish to’g'risida'gi Qonuniga muvofiq O'zbekiston Respublikasining “Sug'urta to‘g'risida"gi Qonuniga kiritilgan o'zgartirish va qo’shimchalar. sug'urtani majburiy turlarini amalga oshirishdagi Davlat sug’urta tashkilotlarining yakka hokimligini bartaraf etdi va bu holat nodavlat sug'urta tashkilotlari rivojlanishining rag'batlantiruvchi omili bo'lib xizmat qildi. Bu bosqichni O'zbekistonda sug'urta faoliyatini Davlat tomonidan nazorat qilishni shakllanishi bosqichi deb ham atash mumkin. O'zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 1998 yil 8 iyuldagi “Sug'urta faoliyatini davlat tomonidan tartibga solish chora-tadbirlari to'g'risida" gi qarori bilan sug'urta faoliyatini davlat tomonidan nazorat qilish funksiyalari O'zbekiston Respublikasi Moliya vazirligi zimmasiga yuklatildi. Vazirlikning markaziy apparatida sug'urta nazorati davlat inspeksiyasi tashkil etildi3 5 36. Vazirlar Mahkamasining mazkur qarori bilan Respublikada faoliyat vuritayotgan sug'urta tashkilotlari zimmasiga O'zbekiston Respublikasi Moliya vazirligida qayta ro'yxatdan o'tish majburiyati yuklatildi. O'zbekiston Respublikasi Moliya vazirligi tomonidan 1998-vil 14-avgustda tasdiqlangan “O'zbekiston Respublikasida faoliyat vuritayotgan sug'urta tashkilotlarini qayta ro'yxatga olish to'g'risidagi vaqtinchalik nizom” ga muvofiq qayta ro'yxatdan o'tkazilgan sug'urta tashkilotlariga berilgan qayta ro'yxatdan o’tkazilganligi to'g’risidagi guvohnoma o'ziga xos litsenziyani ifoda etgan37. Bu davrda, O'zbekiston Respublikasi Moliya vazirligi tomonidan O'zbekiston Respublikasi hududida o'z faoliyatini amalga oshirayotgan sug'urta tashkilotlarining aktivlariga doir majburiyatlarini me'yoriy nisbatlariga alohida talablar qo'yildi, 35 O'zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining qarori. “Kafolat” Davlat aksiyadorlik sug'urta kompaniyasini tashkil etish to'g'risida. O'zbekiston Respublikasi Hukumati qarorlari to'plami. T., 1997. 144-son. 56-modda. 36 O'zbekiston Respublikasi Moliya vazirligining httn/M-ww.rof.uz internet sahifasi ma'lum otlari asosida mualliflar jamoasi tomonidan tayyorlangan. 37 O'zbekiston Respublikasi Moliya vazirligining Nizomi. O 'zbekiston Respublikasida faoliyat vuritayotgan sug'urta tashkilotlarini qayta ro'yxatga olish to'g'risida. O 'zbekiston Respublikasi Hukumati qarorlari to'plam i, T., 1998 JVk5 40-modda. 52 sug'urta nazorati davlat inspeksiyasi tomonidan sug'urta tashkilotlari faoliyatini tekshirish tartibi to'g'risida yo'riqnoma tasdiqlandi. davlat mablag'lari va hukumat kafolati ostidagi kreditlar hisobiga barpo etilayotgan qurilishlardagi tavakkalchiliklari majburiy sug'urtasi joriy etildi. sug'una tashkilotlari mansabdor sh&xslarini attestatsiyadan o'tkazishni, sug‘urta agentlari faoliyatini38. sug'urta tashkilotlari tomonidan sug'urta rezervlarini joylashtirilishini hamda hayot sug'urtasidan tashqari sug'urta turlari bo'yicha sug'uita rezervlarini shakllantirishni tartibga soluvchi me’yoriy-huquqiy hujjatlar qabul qilindi. O'zbckiston sug'urta bozori shakllanib, rivojlanishining uchinchi bosqichi 2002 yil boshida "Sug'urta faoliyati to'g'risida” gi qonun qabul qilinishi bilan boshlanib bugungi kunda ham davom etmoqda39. O'zbckiston Respublikasining "Sug'urta faoliyati to 'g ‘risida"gi qonuni sug'urta munosabatlari ishtirokchilarining aniq huquq chegaralarini. sug'urta faoliyati ishtirokchilari tarkibini belgilab berdi. Sug'urta ikkita sohaga. hayotni sug'urta qilish (jismoniy shaxslaming hayoti. sog'lig'i, mehnat qobiliyati va pul ta'minoti bilan bog'liq manfaatlarini sug'urta qilish) va umumiy sug'urta (shaxsiv, mulkiy sug'urta, javobgarlikni sug'urta qilish hamda hayotni sug'urta qilish sohasiga taalluqli bo'lmagan boshqa sug'urta turlari) sohalariga bo'linadi. Sug'urta sohalari esa sug'urta tavakkalchiliklari yoki ular guruhlarining va ular bilan bog'liq majburiyatlaming umumiy xususiyatlariga muvofiq sug'urta turlari(klasslari)ga bo'lindi. Sug'urta xizmatlari sohasidagi erkinlashtirish jarayonini yanada rivojlantirish va iqtisodiy islohotlami chuqurlashtirish, respublikada sug'urta bozorini taraqqiv ettirishning iqtisodiy omillarini kuchaytirish. sug'urta tashkilotlarining rnoddiy texnik bazasini mustahkamlash hamda ulaming moliyaviy barqarorligini ta'minlanishi maqsadida O'zbekiston Respublikasi Prezidentining 2002-yil 31 -vanvardagi farmoniga muvofiq mulkchilik shakllaridan qat’iyy nazar, sug'urta tashkilotlari 3 yil muddatga daromad (fovda) solig'i to'lashdan ozod qilindi va buning natijasida bo'shaydigan mablag'lar aniq maqsad, ya'ni mazkur tashkilotlaming moddiy-texnik bazasini rivojlantirishga, mintaqalarda keng tarmoqli agentlik shahobchalarini tashkil etishga, kadrlami tayyorlash va qavta tayyorlashga, shu jumladan. chet ellarda tavyorlash va qavta tayyorlashga vo'naltirildi. Shuningdek, yuridik shaxslaming ixtiyoriy sug'urta turlari bo'yicha sarf-xarajatlari daromad (foyda) solig'ini hisob- kitob qilish chog'ida belgilangan m e’yorlar doirasida soliqqa tortiladigan baza hisobidan chegirib tashlanishi joriy etildi. O'zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 2002-yil 27-noyabrdagi 413-sonli qarori40 O'zbekiston sug'urta bozorida keskin burilish vasadi. Ilk bor sug'urtalovchilar ustav kapitalining eng kam miqdorlariga qat'iyy talablar belgilandi. Sug'urtalovchilar va sug'urta brokerlarining sug'urta faoliyatini litsenziyalash to'g'risida nizom, sug'urta faoliyati klassifikatori tasdiqlandi. Sug'urta faoliyatida ,s O 'zbekiston Respublikasi Moliva vazirhgimng Nizomi Sug'urta agentlari to 'g'risida. O 'zbekiston Respublikasi Hukumati qarorlari to'plam i, T., 2003. K®19. 15-raodda. 39 MHpcanbiKOB M.A. 3Tam>i petjjopMHpoBaHHH CTpaxoBoro pbiraca pecnyoimKH KaK Ba>KHemnero 3JieMeHTa (J)HHaHcoBOH HHc|)pacTpyKT>T)bi CTpaHbi. 0 ‘zbekiston Respublikasi bank va moliya tizim larida islohotlami chuqurlashtirish muammolari (Xalqaro ilmiy-amaliy konferensiya). T.: Moliya, 2005. S. 125.-126 b. 40 0 ‘zbekiston Respublikasi Vazirlar M ahkamasining Sug'urta xizmatlari bozorini yanada rivojlantirish chora- tadbirlari to 'g 'risid a qarori. O 'zbekiston Respublikasi Hukumati qarorlari to'plam i. T.. 2002. 27 noyabrdagi 413- son. 53 O'zbekiston Respublikasi hukumatining ayrim qarorlari o 'z kuchini yo'qotdi. ayrimlariga sug‘urta faoliyatini, jumladan majburiy sug'urta turlarini erkinlashtirish, sug'urta bozorida raqobatni shakllantirish borasida o'zgartirish va qo'shimchalar kiritildi. Bu bosqichda bir qator sug'urta agentlari faoliyatini, sug'urtalovchilaming aktivlari va majburiyatlarini tartibga soluvchi, sug'urtalovchining rahbariga va bosh buxgalterlariga bo'lgan malaka talablari me’yorlari, sug'urta tashkilotlari tomonidan xarajatlar tarkibi va moliyaviy natijalarini shakllantirishning o'ziga xos xususiyatlari borasidagi, sug'urtalovchilaming alohida sug'urta tavakkalchiliklari bo'yicha majburiyatlari, jami majburiyatlaming vo'l qo'yiladigan eng ko'p hajmi va to'lov qobiliyati me’yorlarini aniqlashni tartibga soluvchi me’yoriy-huquqiy hujjatlar qavta ishlandi vayangilari qabul qilindi. Davlat tomonidan sug'urta xizmatlari bozori rivojlanishiga sharoit varatuvchi hujjatlardan biri bo'lib, O'zbekiston Respublikasi Prezidentining 2006-yil 17- apreldagi -'O'zbekiston Respublikasida 2006-2010-yillarda xizmat ko'rsatish va servis sohasini rivojlantirishni jadallashtirish chora-tadbirlari to'g'risi" gi Qarori bo'ldi. Mazkur qaror bilan sug'urta bo'yicha xizmatlar ko'rsatayotgan yuridik shaxslar 2006- yil 1-apreldan boshlab uch vil muddatga daromad (foyda) solig'i va yagona soliq to'Iovi to'lashdan ozod etildi. Sug'urta xizmatlarining raqobat bozorini yanada shakllantirish, sug'urta faoliyatining zamonaviy turlarini rivojlantirish va sifatini oshirish, sug'urtalovchilaming kapitallashuv darajasini ko'paytirish, moliyaviy barqarorligini ta'minlash, ulaming mintaqaviy tarmoqlarini kengavtirish, shuningdek sug'urtalashni tartibga solish usullarini takomillashtirish maqsadida qabul qilingan O'zbekiston Respublikasi Prezidentining 2007-yil 10-apreldagi PQ-618-sonli "Sug'urta xizmatlari bozorini yanada isloh qilish va rivojlantirish chora-tadbirlari to‘g‘risida"gi Qarori41 bilan 2007-2010-yillarda O'zbekiston Respublikasi sug'urta bozorini isloh qilish va rivojlantirish dasturi tasdiqlandi. Dasturda sug'urtalash, sug'urta faoliyati va sug'urta nazoratining qonunchilik va normativ-huquqiy bazasini xalqaro amaliyotga muvofiq yanada takomillashtirish, ko'rsatilayotgan sug'urta xizmatlari, ayniqsa tadbirkorlik faoliyatini, import-eksport operatsiyalarini sug'urtalash, hayotni uzoq muddatga sug'urtalash, shu jumladan, sug'urtaning jamg'arma turlari sohasida sug'urta xizmatlari hajmini, ko'lamini kengavtirish va sifatini oshirish, respublika sug'urta bozorini xalqaro sug'urta bozorlariga integratsiyalash, sug'urta sohasi xodimlarini tayyorlash, qayta tayyorlash va ulaming malakasini oshirish tizimini takomillashtirishni nazarda tutuvchi chora- tadbirlar belgilandi. Mazkur qaror bilan sug'urta bozorining professional qatnashchilari to'g'risidagi nizom tasdiqlandi va faolivat ko'rsatayotgan sug'urta kompaniyalariga (sug'urtalovchilar) ustav kapitali miqdorlariga bo'lgan talablar oshirildi. Sug'urta bozori kon’yunkturasini o'rganish. uning vuqori darajada ochiq oydinligini ta’minlash, raqobatni rivojlantirish, sug'urta xizmatlari hajmlarini ko'paytirish, ko'lamini kengavtirish va sifatini oshirish bo'yicha takliflar ishlab 41 0 ‘zbekiston Respublikasi qarori Sug'urta xizmatlari bozorini yanada isloh qilish va rivojlantirish chora-tadbirlari to‘g ‘risida. 0 ‘zbekiston Respublikasi qonun hujjatlari to'plami. T., 2007 yil 10 aprel, PQ-618-son. 54 chiqish. potensial xorijiy investorlarga m ablagiam i O'zbekiston Respublikasi sug'urta sohasiga investitsiyalashda ko‘maklashish. respublika aholisi o‘rtasida sug'urtalash masalalari bo‘vicha faol tushuntirish ishlarini olib borish. sug'urtalash uchun kadrlar tayyorlash va qayta tavyorlash tizimini takomillashtirish, sug'urta bozori professional qatnashchilari uchun professional etika nonnalarini ishlab chiqish masalalari faoliyatining asosiy vo'nalishlari bo‘lgan O'zbekiston sug'urta bozori professional qatnashchilari uyushmasi tashkil etildi4". O'zbekiston Respublikasi Prezidentining 2007-yil 10-apreldagi PQ — 618-sonli ‘'Sug'urta xizmatlari bozorini yanada isloh qilish va rivojlantirish chora-tadbirlari to‘g'risida"gi Qaroriga asosan ‘'Sug'urta agentlari to 'g ‘risida”gi, “Sug'urta tashkilotlari tomonidan xarajatlar tarkibi va moliyaviy natijalami shakllantirishning o'ziga xos xususiyatlari to'g'risida” gi nizomga hamda “Sug'urta faolyati to'g'risida" gi qonunga o'zgartirish va qo'shimchalar kiritildi. Sug'urtalovchilar va qayta sug'urtalovchilaming to'lov qobiliyati to'g'risidagi nizom hamda sug'urtalovchilar moliyaviv-xo'jalik faoliyatining buxgalteriya hisobi schyotlar rejasi tasdiqlandi. O'zbekiston Respublikasi Prezidentining 2007-yil 10-apreldagi PQ-618-sonli qarori bilan tasdiqlangan 2007-2010-yillarda O'zbekiston Respublikasi sug'urta bozorini isloh qilish va rivojlantirish dasturiga muvofiq 2008-yil 21-aprelda O'zbekiston Respublikasining “Transport vositalari egalarining fuqarolik javobgarligini majburiy sug'urta qilish to'g'risida” gi Qonuni qabul qilindi. Sug'urta faoliyatini yanada takomillashtirish. sug'urtalovchilaming kapitallashuvi va moliyaviy barqarorligini oshirish. ulaming hududiv tarmoqlarini kengaytirish va sug'urta kompaniyalarining investitsion jarayonlardagi ishtirokini rag'batlantirishga qaratilgan muhim hujjat. O'zbekiston Respublikasi Prezidentining 2007-yil 21-maydagi PQ-872-sonli “Sug'urta xizmatlari bozorini yanada isloh qilish va rivojlantirishga oid qo'shimcha chora-tadbirlar to 'g ‘risida”gi Qarori qabul qilindi* 43. Mazkur qaror bilan sug'urtalovchilar ustav kapitalining eng kam miqdorlariga bo'lgan talablar oshirildi. sug'urtalovchilarga qimmatli qog'ozlar bozorida tegishli litsenziyasiz investitsion vositachi sifatida professional faoliyatni amalga oshirish huquqi berildi. Prezidentimizning “Sug'urta xizmatlari bozorini yanada isloh qilish va rivojlantirishga oid qo'shimcha chora-tadbirlar to‘g'risida,?gi qarori asosida O'zbekiston Respublikasi Moliva vazirligi. Davlat soliq qo'mitasi va Monopoliyadan chiqarish. raqobat va tadbirkorlikni qo'llab-quwatlash Davlat qo'mitasining birgalikdagi qarori bilan ‘‘Sug'urta faoliyati to'g'risidagi qonun hujjatlarini buzganligi uchun sug'urtalovchilarga jarima sanksivalarini qo'llash tartibi to‘g'risida“gi Nizom tasdiqlandi. Sug'urta faoliyatini nazorat qilish va tartibga solish sohasida xalqaro hamkorlikni kengaytirish va mustahkamlash maqsadida O'zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 2008-yil 8-sentyabrdagi 202-sonli qarori bilan O'zbekiston Respublikasi Moliya vazirligining sug'urta nazoratchilari xalqaro uyushmasiga ”2 O 'zbekiston Respublikasi qarori. Sug'urta xizmatlari bozorini yanada isloh qilish va rivojlantirish chora-tadbirlari to ‘g ‘risida. 0 ‘zbekiston Respublikasi qonun hujjatlari to ‘plami. - T., 2007-yil 10-apreL PQ-618-son. 43 O 'zbekiston Respublikasi qarori. Sug'urta xizmatlari bozorini yanada isloh qilish va rivojlantirish chora-tadbirlari to'g'risida. O 'zbekiston Respublikasi qonun hujjatlari to'plam i. T., 2007 yil 10 apreh PQ-872-son. 55 kirishiga rozilik berildi. Bu o 'z o'mida sug'urta nazorati borasidagi xalqaro tajribalar respublikamizga kirib kelishiga va sug'urta bozori rivojlanishiga o'ziga xos zamin yaratadi. Yuqoridagilardan xulosa qilish mumkinki. O'zbekiston sug'urta bozori sug'urta sohasidagi davlat siyosati tufayli rivojlanib, shakllangan va bugungi kunda sug'urta faolivatini tartibga solish bo'yicha eng muhim va asosiy huquqiy baza yaratilgan. U sug'urta faoliyatining turli jihatlarini tartibga soluvchi O'zbekiston Respublikasining Fuqarolik kodeksi, O'zbekiston Respublikasining “Sug'urta faoliyati to 'g ‘risida"gi Qonuni, shuningdek bir qator boshqa sug'urta faoliyatini tartibga soluvchi qonunosti va me’yoriy-huquqiy hujjatlardan iboratdir. Bayon qilinganlaming hammasi sug'urta sohasi, ya'ni O'zbekiston sug'urta bozori rivojlanishi, shu jumiadan sug'urtalash ishlari amaliyoti, xususan sug'urta anderraytingi rivojlanishi uchun asos bo'lib, shart-sharoit yaratmoqda. Oxirgi yillar davomida aholining sug'urtaga bo'lgan munosabatlari tobora yaxshilanib. fuqarolaming sug'urtalovchilarga bo'lgan ishonchi ortib, sug'urta ishiga jiddiy yondoshilmoqda. Respublikamizdagi sug'urta kompanivalari xodimlari professionalliklari ham sezilarli darajada oshdi. Xulosa o'mida aytish mumkinki, milliy sug'urta bozori rivojlanishi davlat miqvosida ijtimoiy rivojlanishning asosiy omillaridan biri sifatida qaralgan bo'lib. mavjud shart-sharoitlar, milliy sug'urta an’analari va madaniyati hisobga olingan holda bosqichma-bosqich isloh etilgan va O'zbekiston sug'urta bozori sug'urta sohasidagi davlat siyosati, rahnamoligi va qo'llab-quvvatlanishi (soliq imtiyozlari berib borilishi, yangi sug'urta kompanivalari tashkil etilishi va x.k.) tufayligina shakllanib rivojlangan. Yüklə 3,9 Mb. Dostları ilə paylaş:
|