0 ‘zbek isto n respublikasi oliy va q ‘rta m axsus t a ’lim vazirligi toshkent moliya instituti

O'zbekiston sug'urta bozorining asosiy ko'rsatkichlari, inlrd. so'mda45
Yil
Sug'urtalovchilar
soni
Sug'urta
mukofotlarining
hajmi
Sug'urta
javobgarligining
hajmi
Sug'urta
qoplamalarining
hajmi
2008
33
88.1
35715.6
15.5
2009
34
146.1
54786.9
20.7
2010
33
171,4
69139,7
27.0
2011
37
212,1
91790,6
44.5
2012
33
285,9
1 11265,1
46,0
2013
33
338,5
161580,4
66,9
2014
31
439,1
240519.7
74.6
2015
31
551,5
111.0
Ma'lumki, bugungi kunda milliy sug'urta bozori tez va mustahkam suratlarda 
o'sib borayotganligini namoyish etmoqda. Uning sifat tavsifi yaxshilanib. YAIM dagi 
sug'urta xizmatlari ulushi ortib, sug'urta operatsivalari hajmlari to'xtovsiz o'sib 
bormoqda, sug'urtalovchilar esa respublika iqtisodiyotida yanada sezilarli o'rin 
tutmoqda.
43 O'zbekiston Respublikasi Moliya vazirligining httD.'/www m fiiz internet sahifasi m a’lum otlan asosida mualliflar 
jamoasi tomonidan tayyorlangan.
58

---

6.2-rasm. 
Sug'urta mukofotlarini yig'ish bo'yicha 2015 yilda bozor
yyetakchilari.46
Tahlillarga ko‘ra, respublikamiz bo'yicha sug'urta xizmatlari ko'rsatilishi 
qamrovi oxirgi besh yilda sezilarli darajada oshgan. Bu holat sug‘urta kompaniyalami 
sug‘urta bozorida sug'urta mahsulotlarini taklif qilishi va mijozlarga sifatli sug'urta 
xizmatlari ko'rsatilishi vaxshilanib borayotganligidan dalolat beradi.
6.3. 0 ‘zbekiston rcspublikasida sug'urta xizmatlari rivojlanishining asosiy
yo'nalishlari va istiqbollari
O'zbekiston sug'urta bozorini, rivojlangan davlatlar miqyosiga chiqarish uchun 
sug'urta tizimini davlat tomonidan tartibga solish lozim. Ushbu masalani yechish 
uchun sug'urta tizimining quyidagi jihatlariga e'tibom i qaratsak maqsadga muvofiq 
bo'lar edi:
^
to'lovlaming yangi integratsiya vositalarini yuqori sur’atlar bilan 
shakllantiradigan 
sug'urta 
operatsiyalarini 
kompyuterlashtirishning 
texnologik 
inqilobiga bog'liq. Bu jarayonlar talaygina moliyaviy xarajatlar talab qiladi, sug'urta 
ishi qimmatlashadi, biroq uning samaradorligi va tezkorligi oshadi, bu esa xarajatlar 
o'sishini qoplavdi;
S
sug'urta ishida o'sib borayotgan raqobat sug'urta kompaniyalaming 
qo'shilib ketishiga yoki qayta sug'uitalashni rivojlantirishga olib keladi. bu esa 
sarmoyalar bozorida va iqtisodning investitsiyalar sohasida yangi sharoitlami vujudga 
keltiradi. Bu hodisa respublika sug'urta xizmati bozorida anchagina raqobatbardosh 
va samarali bo'lgan xorijiy kompaniyalaming paydo bo'lishiga ham yordam beradi;
S
bu ananaviy sug'urta xizmatlari bozoriga tobora sh&xdam odimlar bilan 
kirib kelayotgan sug'urtadan tashqari tuzilmalar bilan raqobatning kuchayishi. YA'ni
46 Statistik m a ’lum otlar asosida mualliflar tomonidan tayyorlandi.
59

---

fuqarolarga xizmat ko'rsatishda turli xil tijorat tuzilmalari faolivat ko'rsata 
boshlaydilar;
S
sug'urta ishlariga bu xizmatlaming ko‘p sonli istcmolchilari ta’siri 
ortadi. Iste’molchi operatsiyalaming tezligi va sifati, hisob-kitoblarning qulayligi 
(ayniqsa, sug'urta to'lovlami olish va qoplamalarini toMashni) mijozlarning 
extiyojlariga diqqat-e'tibor qaratilishiga nisbatan, sug‘urta kompaniyalariga nisbatan 
tobora qattiq talablar kuchaya boshlaydi.
Sug'urta tizimi hozir hal qilinishi qiyin bo'lgan dilemmaning keskinlashuv 
sharoitida turubdiki, unda sug'urtalanuvchilardan qo'yilmalar (sug'urta pullari)ni jalb 
qilishda sug'urtalovchilar ekspansiyasi va mijozlami zararlardan kafolatlash o'rtasida 
asosiy muvozanatsizlik mavjud.
Kafolatlashning sifati. tezkorligi va qulayligi moliya institutlariga qo'shimcha 
qo'yilmalami jalb qilish imkonini beradi. Qo'yilmalar faoliyatining mijozlar 
tomonidan boshqarilmasligi esa. sug'urta kompaniyalariga bu qo'yilmalardan 
foydalanishda keng imkon yaratib beradi. Bu ikki omilning o'zaro uvg'unligi 
kreditlash hajmlarining o'sishi uchun sharoit yaratadi. Biroq, bu boshqarilmaslik 
g'oyasini kuchayishi bilan xavf-xatar va kompensatsiya o'rtasidagi muvozanatsizlik 
ortadi. SHuning uchun ham sug'urta tizimini rivojlantirish va boshqarishga nisbatan 
samarali siyosat olib borish zarur.
Eng kichik sug'urta tashkilotlaridan to virik davlat aksiyadorlik sug'urta 
kompaniyalariga. sug'urta bozorining barcha subyektlari o'zaro faoliyat ko'rsatishi va 
o'zaro bir birini to'ldirib turishini ta'minlaydigan sug'urta ishini ma’lum bir 
ko'rinishda birlashtirish talab etiladi. Bizning yirik sug'urta kompaniyalarimiz o‘z 
sug'urta ishlari chegarasidan tashqariga chiqishi va iqtisodga axborot xizmati 
ko'rsatishi, sug'urta xizmatchilari mahorat darajasini konsalting xizmatlari ko'rsatish 
evaziga oshishi kompleks ahamivat kasb etishi kerak.
Biroq yuzaga keladigan qaltis holatlar ishonchsiz va samarasiz boshqariladigan 
sug'urta kompaniyalariga nisbatan ma'lum bir darajada tozalovchi tadbir boiib 
hisoblanadi.
Xalqaro andozalar talablariga javob bermaydigan sug'urta kompaniyalari 
mavjudligini inobatga olib, ulami mustahkamlash bo'yicha jiddiy ishlami amalga 
oshirish kerak. Sug'urta ishida xalqaro andozalarga erishish bo'yicha ishni. 
mamlakatning milliy manfaatlarini hisobga olgan holda, sof nuqtai-nazardan kelib 
chiqqan holda amalga oshirish kerak.
Xalqaro andozalarga mos keluvchi kompaniyalar tuzish dasturi ikki asosiy 
qismdan tashkil topishi mumkin:
Xalqaro andozalarga mos keluvchi kompaniyalar sifatida malaka berilgan 
sug'urta kompaniyalari tomonidan rioya qilinishi kerak bo'lgan talablar va imtiyozlar 
majmuidir.
Xalqaro darajadagi sug'urta kompaniyalariga bo'lgan talablar quyidagilar: