0 ‘zbek isto n respublikasi oliy va q ‘rta m axsus t a ’lim vazirligi toshkent moliya instituti

■S
sug'urta hisob-kitoblarini ommabobligini ta’minlash;
^
sug'urtaning ishlamayotgan aktivlarini qisqartirish;
S
sug'urta zaxiralarini ishlaydigan aktivlarga aylantirish;
S
sug'urta turi, qo'yilmalar summasi, mijozlar toifasiga qarab zaxiralar 
me’yorini differensiatsiyalash; qo'yilma qoldiqlari o'zgarishlarini aniqroq ilg'ash 
imkonini beradigan zaxira hisob raqamlarini tez-tez tartibga solib turish;
60

---

■S
sug'urtalash xavf-xatarlarini to'g'ri baholash lavoqati;
•/
inablag' larni korxonalar. banklar aksiyalariga joylashtirishda sug‘urta 
kompaniyalari uchun rag'batlar tizimini ishlab chiqish;
■S
sug'urta xizmati ko'rsatishda "zichlik me'yori" ni jahon andozalari 
darajasida ta'minlash;
S
sug'urta sannoyasini yo'qotish xavf-xatarisiz mijozlar mablag'lari hisobidan 
portlelli investitsiyalami keng tarqatish;
^
sug'urta kompaniyalarining bozor axloqi taktikasida o'rinlaming ko'prog'ini 
ishonchli moliva vositalaridan fovdalanishga berilishi;
'S
xorijda sug'urta kompaniyalari tarmog'ining mavjudligi:
^
sug'urtada 
tashqi 
xavf 
xatardan 
himoya 
qilishning 
qo'shimcha 
mexanizmlarini ishlab chiqish lozim;
^
asosiy diqqat-e'tibor xizmat ko'rsatish sifatini oshirishga, sug'urta 
mahsulotlarining turli tumanliligiga (sug'urta bozoriga xizmat ko'rsatuvchi 
xizmatlami va halol reklamani rivojlantirishga qaratish kerak);
^
sug'urta kompaniyalari, o'zlarining katta kichikligi, joylashgan o'mi, 
xodimlaming malakasi, mijozlaming tarkibi, sug'urta turiga va boshqalarga qarab 
operatsiyalami bajarishga ixtisoslashishlari kerak;
Ko'pchilik muammolar boshqaruv sifatiga - sug'urta menejmentiga, tashkilot 
tuzilmasiga, molivaviy oqimga. hisob-kitobga. iqtisod tahliliga. biznes rejalashtirishga 
va shuningdek xodimlar malakasiga chambarchas bog'liqdir.
Sug'urta 
tomonidan 
ishlab 
chiqariladigan 
mahsulot 
o‘zida sug'urta 
operatsiyalari, xizmatlari va ishlarini aks ettiradi. Sug'urta mahsulotlarini sotishdagi 
strategik yo'nalish. sug'urta taraqqiyotini muhim muammosi bo'lib hisoblandi.
Umumiy m a’nodagi ularning funksional obvekt yo'nalishli. asosiy maqsadi bir 
guruh sug'urta kompaniyalari mahsulotlarini sotish vo'li bilan yoki mijozlar ma'lum 
guruhining alohida sug'urta mahsulotlariga bo'lgan ehtiyojlarini qondirish vo'li bilan 
daromad olishdan iborat sug'urta komnapiyalarga ajratish mumkin.
Sug'urta xavf-xatari sug'urta taraqqiyotini belgilaydigan kuchli omillar 
qatoriga 
kiradi, 
xavf-xatarlami 
oldini 
olish 
va tmi 
boshqarish 
sug'urta 
kompaniyalarining yuragi bo'lib hisoblanadi. Sug'urta uchun eng katta xavf-xatar bu 
salbiy og'ishlar, ya'ni yo'qotish tavakkalidir. Xavf-xatarlaming barcha turi sug'urta 
mahsulotlarining 
mol 
qiymati 
xususiyatiga 
ta’sir 
ko'rsatadi. 
Sug'urta 
kompaniyalarining nazarida "xavf-xatarlami oldini olish chora tadbirlarr uchun 
m a'lum miqdorda doimiy ravishda mablag'lar sarflash chetda qolmasligi kerak.
Sug'urtaning umumiy jihatlari quyidagilardan iborat:
v' bir tomondan molivaviy xizmat ko'rsatish vo'li bilan savdo-sotiq ishini 
amalga oshirishga o'xshaydi;
S
ikkinchi tomondan, u shartnomaviy munosabat hisoblanib, shu munosabat 
yordamida tomonlardan biri o'ziga yetkazilgan zarar uchun shartnomaga ko'ra haq 
undirib oladi;
Sug'urta o 'z mohiyati jihatidan:
^
sug'urta faoliyatning alohida sohasi bo'lib, uning ishi banklarda olib 
boriladigan ishga o'xshaydi;
'S
sug'urta ijtimoiy psixologivaga ham bog'liq;
S
sug'urta faoliyati maxsus qonunlar vositasida belgilab qo'yiladi;
61

---

S
sugmrta jarayonlari. odatda aksiyadorlik kompaniyalari tomonidan amalga 
oshiriladi.
Hozirgi vaqtda sug‘urta qildiruvchilaming huquqlari va qonuniv manf'aatlari 
fuqarolik to'g‘risidagi qonun hujjatlarining normalari bilan himovalangan bo’lib, 
bunda nizolar yuzaga kelgan hollarda ular Davlat nazorati va fuqarolik sudi 
organlariga ha! etish uchun o’tkaziladi.
ToMovga qodir boMmagan sug;urta tashkilotlarining mijozlariga sug’urta 
to‘lovIarini amalga oshirish uchun sug’urta turlari 
bo’yicha kafolatlovchi 
jamg‘armalar tizimini yaratish iste'molchilar huquqlarini himoya qilishning samarali 
mexanizmlaridan bin hisoblanadi.
Kadrlar tayyorlash va sug’urtalovchilar malakasini oshirishning yctarlicha 
rivojlangan tizimi mavjud emasligi, ko‘rsatilayotgan sug’urta xizmatlarining sifatida 
o‘z aksini topadi. Gumanitar yo‘nalishdagi oliv va o’rta maxsus ta'lim muassasalarida 
sug'urta tashkilotlari uchun kadrlar tayyorlash tizimini shakllantirish zarur.
Bunda o‘quv muassasalarining malakali professor-o’qituvchilar tarkibini 
shakllantirishga alohida e'tibor qaratilishi kerak. Ushbu maqsadda sug’urta mavzusi 
bo‘yicha ilmiy-amaliy konferensiyalami, sotsiologik tadqiqotlami. dissertatsiya 
ishlarini tayy'orlashni tashkil etish zarur.
Kadrlar tayyorlash va sugmrtalovchilar malakasini oshirish sifati sug'urta 
nazariyasi amaliyotini ochib beruvchi o ‘quv - uslubiy va ilmiy adabiyotlaming 
yaratilishi bilan chambarchas bogiiq. Sug‘urta tashkilotlari 
rahbarlari 
va 
mutaxassislari malakasini oshirish bo‘yicha sug’urta faolivatining turli masalalari 
yuzasidan muntazam seminarlar o‘tkazish, chet el sug'urta kompaiyalarida 
stajirovkalar o‘tash amaliyotini saqlab qolish va yanada rivojlantirish zarur.
Yuqorida bayon etilganlardan shunday xulosaga kelish mumkinki, taklif 
etilayotgan chora-tadbirlar milliy iqtisodiyotni rivojlantirish va aholini ijtimoiy 
qo‘liab-quwatlashning ustuvor vo‘nalishlarini hisobga olgan holda o‘rta muddatli 
istiqbolda davlatning sug’urta sohasidagi siyosatini shakllantirish imkonini beradi.
Shuningdek, ular sug‘urta himoyasining samarali tizimi bo‘yicha qator 
dasturlami ishlab chiqish, sug'urtaning yangi turlari, sug‘urta texnologiyalarini joriy 
etishni faollashtirish, sug'urta xizmatlarining sifatini oshirish va ko’lamini 
kengaytirish, sug'urta nazoratining shakllari va usullarini takomillashtirishga imkon 
beradi.
62

---