03-Evliya Chelebiye Gore Guneybati Anadolu (Aydin, Denizli, Muyula)

146 
 
Cami Hisarbaşı ile Yel değirmeni arasındaki boyun üzerinde, güneyi medrese 
odaları ile çevrili bir avlunun ortasında kurulan cami avlusunda 19. yüzyılın 
başlarına kadar bir mezarlık bulunmakta idi.
807
Üzeri kurşunla kaplı olan cami güzel bir plan üzerine kurulmuştur. Caminin 
üzerini beş kubbe örtmektedir, büyük olan kubbe çift kasnaktan, yan kubbeler ise tek 
kasnaktan yapılmıştır.
808
Cami iç ve dış yapı bakımından ilk Osmanlı mimari şeklinin 
en iyi örneklerindendir.
809
Caminin mihrabı çok süslü olup yanlarında kırmızı 
mermerden iki sütun bulunur. Camiye girilince sağ ve solda odalar vardır. Caminin 
zemini mermer döşelidir. Cami bir minarelidir.
810
Gazi Ahmed Bey Camii
“Çarşı içinde vilayetin fatihi olan, Gazi Ahmed Bey Camii görmeğe değer 
zarif bir camiidir. Kıble kapısı üzerindeki tarihi: “Bismillahirrahmanirrahim, Benâ 
hazihi’l-camii el-kebir el emirü’l-muazzam es-sultanü’l-mükerrem mâlikü rikabü’l-
imem mevla’l-mülükü’l-Arab ve’l-Acem Gazi Ahmed Bey tavellahu ömrehu ve ibnü’l-
merhum el-mağfur es-said eş-şehid el-mesu’d intebehu müllefu bihubihü’l-cenneti 
İbrahim Bey bin Orhan Gazi bin Elbistan feraga min imareti hazihi’l-camii’l-cedid fi 
evveli cemâdi’l-ahir sene semâin ve seb’i  mie (1. C. 778) diye tahrir olunmuştur.”
811
Evliya Çelebi Caminin kıble kapısı üzerindeki kitabeyi yukarıdaki gibi 
belirtmişse de Uzunçarşılı eserinde iki bölüm halindeki kitabeyi  şöyle kaydetmiştir: 
Birinci bölüm: “Bismillahirrahmanirrahim min beni beytu’l-lah beni allhü’l-beyten 
fi cenne feraga min imareti haze’l-cami el-cedidü’l-mübareke fi evahir şehr-i 
cemaziye’l-ahir sene semanin ve seb’a mie”
İkinci Bölüm: “Bismillahirrahmanirrahim, Benâ hazihi’l-camii el-kebir el emirü’l-
muazzam es-sultanü’l-mükerrem mâlikü rikabü’l-imem mevla’l-mülükü’l-Arab ve’l-
                                                           
807
Uykucu, a.g.e, s.197
808
Uykucu, a.g.e, s.198
809
Uykucu, a.g.e, s.197
810
Uzunçarşılı, a.g.e, s.159
811
Seyahatname s. 109

---

147 
 
Acem Gazi Ahmed Bey tavellahu ömrehu ve ibnü’l-merhum el-mağfur şehid İbrahim 
Bey İbn  Said Orhan Bey İbn Mesud İbn Eblistan  eskünhümu’l-lah bihubuhü’l-
cennan”
Görüldüğü gibi Evliya kitabeyi tek bölüm halinde karışık olarak belirtmiştir, 
caminin yapım tarihini ise 778 H. Olarak belirtmektedir. Ama cami 780 H.- 1378 M. 
tarihinde yaptırılmıştır.
812
Cami Hoca Bedrettin Mahallesi’nde olup Ahmed Gazi tarafından 
yaptırılmıştır. Ulu caminin iki kapısı vardır. İkinci kapısının üzerinde evlâdı olmayan 
(Haci Mehmet) isminde bir zat ile sert Ahmet kerimesi Fatma hanım bu camiye bir 
zeytinlik ve bir ev vakfetmişler ve vakfiyenin bir kısmını bu ikinci kapı üzerine hâk 
ettirmişlerdir.
Cami tamamen kârgir olup etrafındaki medreseler harap olmuştur. Caminin 
üzerinde bir kubbeden maada kısmı kiremitlidir. Yapı eski binalardan devşirilmiş 
taşlardan yapılmış, bunlar arasında İlkçağ’a ait kitabe veya işlenmiş sunak parçaları 
da bulunmaktadır.
813
Caminin duvarları açılma tehlikesi gösterdiği için bazı kısımlara 
dıştan destek payandaları ilave edilmiştir. Caminin minaresi yoktur, cümle kapısının 
üzerinde merdivenle çıkılan bir mahal ezan okumağa mahsustur.
814
Bu çeşit 
minarelere Milas’ta başka camilerde de (Hacı İlyas, Pazar) rastlandığına göre, bir 
bölge mimarisi özelliği sayılabilir.
815
Caminin dışında ve güney taraflarında kemerli 
istinat duvarları vardır. Cami 1878 tarihinde tamir edilmiştir.
816
Selahaddin Camii (Küçük Camii): 
Evliya Çelebi yukardaki camiiler dışında Selahaddin Camii’nin eski tarzda 
yapılmış olduğunu söylemektedir.
817
Bu cami Hacı İlyas Mahallesi’nde 
bulunmaktadır, Menteşeoğulları’na ait en eski eserdir.
818
Caminin kurucusu 
                                                           
812
Uzunçarşılı, a.g.e, s.157; Semavi Eyice, “Ahmed Gazi Camii”, DİA, s.68
813
Eyice, a.g.m. s.68
814
Uzunçarşılı, a.g.e, s.157
815
Eyice, a.g.m.  s.68
816
Uzunçarşılı, a.g.e, s.158
817
Seyahatname, s.109
818
Uzunçarşılı, a.g.e, s.155

---

148 
 
Selahaddin adında bir evliyadır.
819
Selahaddin Camii 1329 senesinde yapılmıştır, 
caminin sülüs hatla yazılmış kitabesi şu şekildedir:
“Kale’n-nebi aleyhi’s-selam min beni mescidü’l-lah beniyü’l-lahü beyten fi’l-
cenne ömri fi ahd devletü’l-emirü’l-kebir Şüca’e’d-devle ve’d-din Orhan Bey haze’l-
mescidü’l-cami  Selahaddin….taleben li emrü’l-rızaullahi Teala fi şehr-i şaban sene 
selasin sebe mie”
820
Şucaeddin Orhan Bey zamanında yapılan bu caminin banisinin Selahaddin 
Sultan adında birinin olduğunu söyleyebiliriz. Caminin çeşitli yerlerindeki 
kitabelerden 1856 ve 1920-21 senelerinde birkaç kez tamir gördüğünü 
söyleyebiliriz.
821
Yalk Camii de eski tarzda yapılmıştır. Bunlar dışında kalanlar ise 
mescidlerdir.
822
Milas’ın önemli sosyal yapıları arasında hamamlar da yer alır Evliya Çelebi 
Milas’ta iki hamam olduğundan bahseder. Biri Eski hamam diğeri ise Yeni 
Hamam’dır. İkisinin de havası o kadar güzel ve havadar hamamlar değillerdir.
823
Evliya’nın bahsettiği Eski hamam, Ahmed Gazi Camii’nin hemen batısında, 
yanıbaşında ve çarşı içinde yer alıyordu.
824
Yeni Hamam ise şehrin ikinci merkezi 
konumunda olan Firuz Paşa Külliyesi’ni tamamlar mahiyettedir.
825
Hisarbaşı’nın 
kuzey yamacında bulunan bu hamam bu asrın başlarında yıkılmıştır.
826
Evliya Çelebi Milas yakınlarında eski eserlerden de bahsederken Milas’ın 
eski devirlerde büyük bir şehir olduğunu çevrede gördüğü ve eski devirlerden kalan 
taklar, divanhaneler, büyük saraylar, kargir dükkânlar, hamamlar, camiler, mescit, 
                                                           
819
Uykucu, a.g.e, s.196
820
Uzunçarşılı, a.g.e, s.156
821
Uykucu, a.g.e, s.196
822
Seyahatname, s.109
823
Seyahatname, s.177
824
Mete, a.g.e, s.74
825
Mete, a.g.e, s.74
826
Aşkıdil-Akarca, a.g.e, s.104

---